بخشی از مقاله
چکیده
محلات مسکونی با ساختار کالبدی و کارکرد اجتماعیاش عرصه مطلوبی برای رشد و بالندگی جامعه است و با توجه با این ویژگی باید بتواند محیط امن و سالم را فراهم کند. احساس امنیت مقوله ای جدای از امنیت بوده و توجه به آن اهمیت بیشتری دارد زیرا این احساس بر سایر روابط اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی تاثیر مستقیم می گذارد . یکی از راه های برقراری امنیت از طریق مداخلات در کالبد شهرهاست و البته مهم تر از کالبد هر مکانی روح غالب بر آن مکان است که ناشی از روابط اجتماعی و مردمی است که به یکدیگر وابسته هستند. امنیت، ارتباط مستقیمی با فضا و ساخت و ساز شهری دارد. لذا بررسی جنبههای کیفی و کمی امنیتی، چه از لحاظ کالبدی و چه از لحاظ اجتماعی در داخل هر یک از فضاهای شهری امری ضروری است. هدف از این پژوهش، جستجوی معیارهای کالبدی و معنایی در فضاهای شهری به منظور یافتن راهکارهایی جهت افزایش حس امنیت در این محیطها میباشد. روش تحقیق در این پژوهش به صورت توصیفی-تحلیلی بر مبنای تحلیل عوامل تاثیرگذار در احساس امنیت انجام شده است تا با بررسی این ویژگیها در راستای کاهش مشکلات اجتماعی برای اقدامات لازم صورت پذیرد.
کلمات کلیدی: امنیت؛ محلات مسکونی؛ توسعه پایداری
مقدمه
در گزارش جهانی اسکان بشر 2007 که به وسیله دفتر اسکان بشر ملل متحد در سراسر جهان انتشار یافت آمده است طی پنج سال گذشته ، 6 درصد ساکنان شهر ها در کشور های توسعه یافته قربانی جنایت شده اند ، از 1980 الی 2000 میزان جرم در جهان 30 درصد افزایش یافته است . بررسی افکار عمومی در کشور های توسعه یافته و درحال توسعه نشان میدهد که نیمی از شهروندان در تمامی اوقات یا غالبا ، نگران جرم و جنایت در شهرهای خود هستند . - بمانیان، محمودی نژاد، - 82 :1388 از سوی دیگر - - امنیت انسانی - - از مهم ترین مشخصه های رفاهی تلقی می شود ، به نحوی که محور اصلی توسعه پایدار در قرن حاضر را امنیت انسانی تشکیل می دهد که بر اساس گزارش توسعه انسانی سازمان ملل در سال های 1994 و 1998 جنبه های امنیت شغلی ، امنیت از جهت درآمد ، سلامت جسمی و روانی و امنیت زیست محیطی را نیز در بر میگیرد . - گزارش توسعه انسانی سازمان ملل ، - 4 :1994 امنیت پیش زمینه یک اجتماع سالم و احساس امنیت بسترساز توسعه جوامع انسانی است و سعادت یک اجتماع در گرو حفظ و بقا امنیت و احساس امنیت ناشی از آن است.
بر طبق نظریه مازلو ، نیاز های ایمنی بعد از نیاز های زیستی مهم ترین نیازهای انسانی به شمار می رود که از لحاظ روانشناختی بیانگر نیاز انسان به آرامش درونی و آسایش روانی و پرهیز از آشفتگی و بی نظمی ساختاری جامعه است - استوتزل ، - 64 :1364 الین میگوید : - - اگر مردم فضایی را به دلیل عدم راحتی یا ترس استفاده نکنند عرصه عمومی از دست رفته است . - - - مدیری ، - 13 : 1385 یکی از مهمترین عوامل تهدید کننده حضور مردم در فضا های عمومی ترس یا احساس نا امنی است . ناامنی مکان ها و فضاهای عمومی، نشاط و سلامتی را از در زندگی روز مره مختل می کند و با ایجاد مانع بر سر راه رشد فرهنگی و مشارکت عمومی، هزینه های زیادی را بر جامعه تحمیل می کند - افتخاری، - 10: 1381 نحوه طراحی فضاهای شهری در حس امنیت افراد استفاده کننده، سلامت روانی و تعلق فرهنگی به محل مورد نظر موثر بوده و تحلیل مشکلات از آن هدف تحقیق را تشکیل داده است. افزایش امنیت محیطی بر اساس چگونگی ادراک افراد از محیط پیرامون در راستای بهبود کاربری فضاهای شهری از مهم ترین رویکردهایی است که جوامع پیشرفته در زمینه علوم اجتماعی، مدیریتی و طراحی شهری به آن توجه دارند. - الماسی فر و انصاری، - 21 :1389 در حال حاضر زنان از هر قشر و طبقه ای و با هر نوع پوشش و آرایشی که در سطح شهر ظاهر شوند، در زمینه حمل و نقل و جابه جایی در شهر با مشکلاتی مواجه می شوند که این مسئله، هم زنان دارای وسیله نقلیه و هم زنان استفاده کننده از وسایل نقلیه شهری و عمومی را شامل می شود
مولفه امنیت در توسعه پایداری:
پایداری اجتماعی تحت عنوان زندگی سالم و باور و هماهنگ با طبیعت تعریف شده است. در این تعریف، بقا و حیات جامعه، همگام با طبیعت محیطی و مرتبط با نظام های اقتصادی در جهت دستیابی به بالاترین سطح رضایت از زندگی است. - - GTZ,2004:2 ایفاچل و هگاک پایداری اجتماعی را این گونه تعریف می کنند:» توسعه ای که با تکامل متوازن جامعه مدنی سازگاری داشته، محیطی را پرورش می دهد که هدایتگر زندگی جمعی همساز با گروه های مختلف فرهنگی و اجتماعی باشد، در عین حال با بهبود کیفیت زندگی تمامی اقشار جامعه، یکپارچگی اجتماعی را تقویت کند..« این تعریف، پایداری اجتماعی را به وسیله عملکرد جمعی جامعه و مباحث کیفیت زندگی هر فرد مورد بررسی قرار می دهد. - Ancell,fawcett . - Thompson,2008:425
به گفته بانک جهانی پایداری اجتماعی به معنی حفظ سرمایه اجتماعی است. در تعریف پایداری اجتماعی، گروهی از محققان به چهار عنصر اصلی و تعیین کننده اشاره کرده اند: عدالت اجتماعی، همبستگی اجتماعی، مشارکت و امنیت. در این معنا مولفه هایی چون فرصت های برابر و توام با پیشرفت برای تمامی انسان ها، زندگی همراه با تعاون و همکاری، فرصت های برابر برای تمامی افراد در جهت ایفای نقش های اجتماعی به همراه امنیت امرار معاش و ایمنی سکونتگاه های انسانی در برابر مخاطرات طبیعی، مبنای سنجش پایداری اجتماعی قرار گرفته اند. - پور طاهری، . - 8 :1388
پایداری اجتماعی را می توان به عنوان سطح مطلوب از زندگی سالم و توام با بهره برداری صحیح از طبیعت و به عنوان یکی از اضلاع مثلث پایداری برقرار کننده تعادل در پایداری جوامع و محیط ذکر کرد . - محمودی و دیگران، - 5-4 :1389 توسعه پایدار اجتماعی، توسعه ای است که همه جانبه، با مرکزیت جوامع انسانی، با هدف کاهش شکاف ها، آسیب ها و تعارضات اجتماعی، در کنار توجه به خواسته های نسل های آینده، با مدیریت مصرف منابع طبیعی وتوزیع متوازن اقتصادی. - شفیعا، . - 8 :1391
در واقع مفهوم اصلی پایداری اجتماعی یک روند عادلانه است و آن ایجاد یک جهان است که منصفانه منجر به تلاش صادقانه برای رسیدن به پایداری می شود. - - Stuber,2011:3 به عقیده هانکوک توسعه پایدار اجتماعی ، توسعه ای که: -1نیازهای اساسی را تامین کند. -2 عدالت خواه باشد.-3رفاه فیزیکی، ذهنی و اجتماعی جمعیت را ارتقا دهد. 4 آموزش، خلاقیت و توسعه توان انسانی را برای کل جامعه ترویج نماید. -5 میراث فرهنگی و زیستی را حفظ کرده، احساس ارتباط با گذشته و محیط زیست را تقویت کند. -6مردم سالارانه باشد و مشارکت و دخالت شهروندان را ترویج کند. -7شرایط زندگی را بهتر کرده و بین طراحی شکل محل های عمومی شهر با رفاه اجتماعی، کالبدی و شور و هیجان ساکنان شهر ارتباط برقرار نماید. - موسی کاظمی محمدی، - 5 :1381
امنیت:
امنیت واژه ای است با ابعاد و شاخصههای ذهنی ویژه که به آرامش و سکون درونی فرد و احساس رضایت او از آرامش و آسایش موجود در بطن محیط اشاره دارد. »امنیت - security - « از ریشه لاتین "secure" که در لغت به " معنای نداشتن دلهره و دغدغه است". می باشد. بنابراین معنای لغوی امنیت " رهایی از خطر، تهدید، آسیب، اضطراب، هراس، ترس، نگرانی" یا وجود " آرامش، اطمینان، آسایش، اعتماد، تامین و ضامن" است. - الماسی فر و انصاری، - 23 :1389 بر این اساس می توان معانی زیر را بر مفهوم امنیت متصور شد:
امنیت دارای معانی آرامش و آسایش و ایمنی است - عمید، . - 138 : 1345
