بخشی از مقاله
چکیده
تفسیر قرآن مجید، مبانی دلالی و زبان شناختی گوناگونی دارد، یکی از مبانی اساسی و پیشباورهاى تفسیر قرآن، امکان و جواز فهم آن است. مبناي فهمپذیري و امکان تفسیر قرآن کریم از موضوعات جدید نزد قرآنپژوهان و از مهمترین مبانی دلالی تفسیر این کتاب آسمانی است. در مقابل، برخی اخباریان قرآن حکیم را قابل فهم براي همگان نمیدانند، زیرا در نگره آنان، قرآن کریم کتابی نمادین است که جز گروه خاصی که خداي رحمان ویژگی فهم آیاتش را به آنان عطا کرده است، کسی نمیتواند معانی قرآن را دریابد.
در این بخش، به بیان ادله امکان تفسیر قرآن، ونیز وجوب فهم قرآن از نگاه جناب بلاغی میپردازیم. این مفسر اندیشمند، در باره امکان و جواز فهم قرآن به ادلّه اي چند استناد کرده است. نخست به دلیل عقلی اشاره کرده و بر این باور است که عقل انسان حکم میکند تا کلامی که براي هدایت مخاطبان آمده، باید براي ایشان قابل فهم باشد. در ادامه نیز با بیان ادله نقلی، معتقد است که بسیاري از آیات، انسان را به تعقّل، تدبر و تفکر فرا میخواند.
»آیا درباره قرآن نمی اندیشند؟! اگر از سوي غیر خدا بود، اختلاف فراوانی در آن می یافتند.« براین پایه پژوهش پیش رو به بررسی گزیده اي از مبانی زبانشناختی تفسیرقرآن کریم، مانند: امکان و جواز فهم و تفسیر قرآن، حجیت سیاق پرداخته است ودرنگاه پایانی، دیدگاه نگارنده حجه التفاسیر درخصوص موضوع یاد شده ارائه گردیده است.
مقدمه
یکی از مبانی اساسی و پیشباورهاى تفسیر قرآن، امکان و جواز فهم آن است، چون اگر کسی این مطلب را نپذیرد، تفسیر قرآن براى او غیر ممکن یا غیر مشروع جلوه می کند. مبناي فهمپذیري و امکان تفسیر قرآن کریم از موضوعات جدید نزد قرآن پژوهان و از مهمترین مبانی دلالی تفسیر این کتاب آسمانی است.
در مقابل، برخی اخباریان قرآن حکیم را قابل فهم براي همگان نمیدانند، زیرا در نگره آنان، قرآن کریم کتابی نمادین است که جز گروه خاصی که خداي رحمان ویژگی فهم آیاتش را به آنان عطا کرده است، کسی نمیتواند معانی قرآن را دریابد. یکی از چهرههاي شاخص این اندیشه، در کتاب خود بخشی را با عنوان »فی بیان انحصار مدرك ما لیس من ضروریات الدین من المسائل الشرعیه اصلیه کانت او فرعیه فی السماع عن الصادقین:« می گشاید؛ یعنی فهم مسائل شرعی اصلی یا فرعی تنها در گرو بیان امامان معصوم:است.
این جستار به بیان و بررسی دو مبناي دلالی یعنی امکان و جواز فهم و تفسیر قرآن ونیز حجیت سیاق پرداخته است و در پایان، دیدگاه نگارنده حجه التفاسیر درباره آنها ارائه میگردد.
ادلّه امکان و جواز فهم قرآن در نگاه جناب بلاغی این مفسر اندیشمند، در باره امکان و جواز فهم قرآن به ادلّهاي چند استناد کرده است:
نخست به دلیل عقلی اشاره کرده و بر این باور است که عقل انسان حکم می کند تا کلامی که براي هدایت مخاطبان آمده، باید براي ایشان قابل فهم باشد، وگرنه نقض غرض حاصل میشود.
در ادامه نیز با بیان ادله نقلی، معتقد است که بسیاري از آیات، انسان را به تعقّل، تدبر و تفکر فرا میخواند؛ مانند:
- - نساء» - .82 /آیا درباره قرآن نمی اندیشند؟! اگر از سوي غیر خدا بود، اختلاف فراوانی در آن می یافتند.« جناب بلاغی براي اثبات این موضوع به آیاتی استدلال میکند که به این دلیل عقلی راهنمایی مینماید، نظیر:
- - ص» - 29/این کتابی است پر برکت که بر تو نازل کردهایم تا در آیات آن تدبر کنند و خردمندان متذکّر شوند!«
این آیات انسان را به تدبر در قرآن دعوت می کند، اگر قرآن، قابل فهم نبود، دعوت به تعقل و تدبر و تحدي آن غیر معقول بود.
