بخشی از مقاله
چکیده
صنعت گردشگری به عنوان مهمترین صنعت جهان در دهههای اخیر، رشد سریعی در توسعه اقتصادی جهان داشته که در نتیجه افزایش نرخ رشد سالانه در تولید ناخالص ملی در سطح جهان، صادرات، تحارت جهانی و خدمات، سهم گردشگری بین المللی در فعالیت های اقتصادی جهان به طور مداوم بالا رفته است. علاوه بر جنبه اقتصادی این صنعت، گردشگری می تواند تغییرات فرهنگی و اجتماعی مهمی را در کشور میزبان ایجاد کند و از طریق توزیع درآمد، اشتغال زایی و کاهش فقر، باعث توسعه و پیشرفت اجتماعی شده، رفاه اجتماعی و سلامت عمومی را ایجاد کند.
توسعه صنعت توریسم برای کشورهای در حال توسعه که با معضلاتی چون نرخ بیکاری بالا، محدودیت منابع ارزی و اقتصاد تک محصولی مواجه هستند، از اهمیت فراوانی برخوردار است. تأکید بر اهمیت صنعت توریسم در ایران از آن جهت است که بر اساس گزارش سازمان جهانی جهانگردی، ایران رتبه دهم جاذبه های باستانی و تاریخی و رتبه پنجم جاذبه های طبیعی را در جهان داراست.
در سال 2008، در حدود دو میلیون گردشگر خارجی از ایران بازدید کرده اند. استان سیستان و بلوچستان یکی از استان های ایران و در جنوب شرق کشور واقع شده و دارای توانمندی هایی در زمینه های مختلف است که در صورت توجه به صنعت توریسم این منطقه با توجه به این توانمندی ها، در این استان، شاهد توسعه و کاهش مشکلات فراروی منطقه جنوب شرق کشور خواهیم بود.
این تحقیق بر آن است تا با بررسی و شناسایی توانمندی های گردشگری این استان، به بررسی نقش گردشگری را در توسعه و آمایش منطقه جنوب شرق کشور - استان سیستان و بلوچستان - بپردازد. روش تحقیق، توصیفی - تحلیلی و روش گردآوری داده ها، اسنادی و میدانی است. نتایج تحقیق حاکی از وجود توانمندی های فراوان این منطقه و تاثیر فراوان در آمایش و توسعه آن است که نیاز به انجام آمایش سرزمین جامع این استان را ضروری ساخته است.
-1 مقدمه
به صنعت گردشگری به عنوان مهمترین صنعت جهان در دهه های اخیر رشد سریعی در توسعه اقتصادی جهان داشته که در نتیجه افزایش نرخ رشد سالانه در تولید ناخالص ملی در سطح جهان، صادرات، تجارت جهانی و خدمات، سهم گردشگری بین المللی در فعالیت های اقتصادی جهان به طور مداوم بالا رفته است. یکی از اثرات مهم این رشد سریع در گردشگری ، مسأله اشتغال زایی است که در توسعه و گسترش فرصت های شغلی برای اقشار مختلف جامعه موثر بوده است و از طریق توزیع درآمد، اشتغال زایی و کاهش فقر باعث توسعه و پیشرفت اجتماعی شده، رفاه و سلامت اجتماعی و سلامت عمومی را ایجاد کند.
پدیده گردشگری در دنیای امروز تحت تأثیر رشد و توسعه نوآوری های تکنولوژیکی و گسترش همه جانبه سرمایه داری گسترهای جهانی یافته است. صنعت گردشگری با توجه به ایجاد اشتغال و درآمدزایی پایدار خود به عنوان مهمترین صنعت در دهه های اخیر رشد سریعی را در توسعه اقتصادی جهانی داشته که در نتیجه افزایش نرخ رشد سالانه در تولید ناخالص ملی در سطح جهان، صادرات، تجارت جهانی و خدمات ،سهم گردشگری بین المللی در فعالیت های اقتصادی جهان به طور مداوم بالا رفته است. به دلیل اشتغال زایی و درآمدزایی فعالیت های گردشگری، این صنعت یکی از راهکارهای کاهش بیکاری و توسعه پایدار اقتصادی در مناطق مختلف به شمار می رود.
با توجه به اینکه گردشگری تنها فعالیتی است که می تواند در کنار فعالیت های سنتی و که به سرعت در حال از بین رفتن هستند قرار گیرد، لذا این صنعت می تواند فرصتی استثنایی برای احیای اقتصادی و تحرک نیروی انسانی و کار در مناطق رو به افول ایجاد نموده، باعث شود که افراد علاوه بر فعالیت های روزمره خود، از منبع درآمد دیگری نیز بهرهمند شوند.
اقتصاد ایران از لحاظ درآمدهای ارزی به طور عمده متکی به درآمد های نفتی است و از این نظر همواره با خطر نوسان قیمت نفت و آسیب پذیری اقتصاد ملی وکاهش ذخایر نفتی روبروست، بنابراین، تقویت سایر بخش های اقتصادی کشور ضرورتی اجتناب ناپذیر است. گردشگری یکی از این بخش ها و زمینه های اشتغال زایی است که به دلیل موقعیت مناسب کشورمان در این زمینه می تواند نقش به سزایی در اقتصاد کشور داشته باشد. بنابراین، حداقل به منظور تنوع بخشیدن به منابع رشد اقتصادی و درآمدهای ارزی و همچنین ایجاد فرصت های جدید شغلی، توسعه صنعت توریسم از اهمیت فراوانی برای کشورمان برخوردار خواهد بود. البته تأکید بر صنعت توریسم در ایران از آن جهت است که ایران از نظر جاذبه های توریستی جزء 10 کشور اول جهان قرار داشته و ظرفیت بالقوه بالایی برای گسترش جهانگردی و توریسم بین المللی دارد.
استان سیستان و بلوچستان که در جنوب شرقی ایران واقع شده، با کشور پاکستان 900 کیلومتر و با کشور افغانستان 300 کیلومتر مرز مشترک و با دریای عمان حدود 270 کیلومتر مرز آبی دراد. این استان از دو ناحیه سیستان و بلوچستان تشکیل یافته که از لحلظ طبیعی کاملاً با یکدیگر متفاوتند. ناحیه سیستان با 8117 کیلومتر مربع وسعت در قسمت شمالی این استان قرار دارد و حوزه مسطح و مسدودی است که از آبرفت های دلتای قدیمی و فعلی رود هیرمند تشکیل شده است. ناحیه بلوچستان نیز با مساحت 178385 کیلومتر مربع منطقه وسیع کوهستانی است که شمال ان به بیابان لوت و حد جنوبی آن دریای عمان است. . - نگارش، 1385، - 55 منطقه سیستان دارای اقلیم بیابانی گرم و خشک است، میانگین بارش سالیانه آن 6/59 سانتیمتر و دمای آن در سال از -5/9 تا 49 درجه سانتیگراد متغیر است.
این استان به عنوان یکی از پهناورترین استان های کشور دارای قدمتی دیرینه است و با توجه به مرز طولانی مشترک با دو کشور پاکستان و افغانستان و مرز ساحلی طولانی با دریای عمان، در جنوب شرقی ایران از موقعیتی حساس و استراتژیک برخوردار می باشد و علیرغم این که از محرومیت های زیاد رنج می برد، ولی از قابلیت ها و توانایی های گردشگری خوبی برخوردار است.
با توجه به این که گردشگری یکی از ابزارهای کارآمد توسعه نواحی و مناطق مختلف به شمار می آید، لزوم شناخت و بررسی توان های گردشگری مناطق از اهمیت ویژه ای برخوردار است. لذا هدف این تحقیق، بررسی توانمندی های این استان و نقش آن در توسعه این استان است.
-1-1ضرورت و هدف از تحقیق
اصلی ترین رکن گردشگری جاذبه ها می باشد که می تواند انواع مختلفی داشته باشد. توسعه بر مبنای این جاذبه ها برای بخش گردشگری نسبت به سایر بخش ها از نظر اقتصادی مزایای نسبی را فراهم می کند که این مزایا عبارتند از: اولین مزیت نسبی مستقیما به جاذبه های طبیعی مثل دریا، ساحل ،کوهستان و ... و بسیاری از جاذبه های فرهنگی مثل کلیساها، قلعه ها،صومعه ها موزه ها و... مربوط می گردد. این جاذبه ها مواد خامی هستند که می توانند با هزینه ی محدودی به جاذبه های سودآوری تبدیل شوند.
امروزه بر اثرات اقتصادی و بویژه اشتغالزایی گردشگری تأکید فراوانی می شود. بویژه در مناطقی که به دلایل مختلف از نظر صنعتی رشد نکرده اند، می توان بر جاذبه های توریستی به عنوان یک عامل جدی در توسعه منطقه نگریست. موفقیت در این امر به داده های میدانی و تحلیل های علمی بستگی دارد. از سوی دیگر گردشگری باعث توسعه تعاملات فرهنگی بین مناطق می شود.
این مسئله از سوی موجبات پویایی فرهنگی را فراهم کرده و از سوی دیگر باعث کاهش تنش زایی بین قومی در ایران می گردد. استان سیستان و بلوچستان، یکی از قطب های اصلی گردشگری در جنوب شرق کشور است، با این حال درآمد چندانی از این جهت عاید این استان نمی شود. علیرغم وجود جاذبه های متعدد طبیعی و فرهنگی، با این حال تلاش جدی و سیستماتیک برای بهره مندی از مزیت نسبی گردشگری برای این محل صورت نگرفته است. هدف این تحقیق، بررسی توانمندی های این استان و نقش آن در توسعه این استان است.
-1-2روش شناسی تحقیق
این تحقیق، بنابر هدف کاربردی و از نظر روش انجام، توصیفی-تحلیلی است. در این تحقیق، ابتدا به ارائه جاذبه های گردشگری استان سیستان و بلوچستان پرداخته و سپس به نقش و تاثیر این جاذبه ها بر توسعه و آمایش این سرزمین پرداخته است. همچنین جهت جمع اوری اطلاعات، از بررسی های میدانی و نیز منابع کتابخانه ای و... استفاده شده است.
-1-3پیشینه تحقیق
با توجه به اهمیت یافتن موضوع گردشگری در جامعه ما طی سال های اخیر، مطالعات و تحقیقات مربوطه به سرعت در حال افزایش است که در زیر به تعدادی از کارهای انجام شده اشاره می شود: لی جان - - 1378 در کتاب" گردشگری و توسعه در جهان سوم" با انجام مطالعات موردی در کشورهای در حال توسعه، به بیان مفاهیم کلیدی گردشگری و ارتباط آن با توسعه با تأکید بر ابعاد اجتماعی، اقتصادی و محیطی آثار این صنعت در کشورها در ایجاد بستر مناسبی برای تصمیم گیری برنامه ریزان پرداخته است. نتیجه این مطالعات می تواند مبانی نظری را برای انتخاب راهبرد و استراتژی برای کشور ایران فراهم نماید.
