بخشی از مقاله
چکیده
برنامه ریزی شهری را می توان هنر شکل دادن و رشد طبیعی شهر دانست. امری که به موجب آن ساختمان ها و محیط های گوناگون ایجاد می شود تا به نیاز های مختلف بشر پاسخ دهد و شرایط سالمی را برای زندگی آن فراهم آورد و از این طریق موجب بهبود زندگی او شود. کاربری اراضی نتیجه روابط متقابل پارامترهای اجتماعی-فرهنگی و توان بالقوه سرزمین است. تغییرات در کاربری و پوشش اراضی نتایج چشمگیری در محیط زیست دارد. هدف اصلی این پژوهش، مطالعه و بررسی کاربری اراضی محله های فرهنگ شهر و کتی بن در شهر بابلسر از نظر شاخص های کالبدی آن می باشد.
این پژوهش، از نوع توصیفی-تحلیلی و روش گردآوری داده های خام آن به صورت میدانی می باشد، که از طریق فرم برداشتهای میدانی نگارندگان بدست آمده است. نتایج حاصل از این پژوهش با تجزیه و تحلیل داده ها به کمک سامانه اطلاعات جغرافیایی، بصورت جداول و نقشه ها و همچنین با استفاده از نرم افزار اتوکد، پروفیل معابر ترسیم شده است.
با توجه به نتایج این پژوهش، بافت محله ای در محله ی فرهنگ شهر به صورت منظم و از پیش برنامه ریزی شده و در برابر آن محله ی کتی بن به صورت طبیعی بوده است. از بین تمامی کاربری ها، کاربری مسکونی با 48.49 درصد، بالاترین فراوانی را به خود اختصاص داده است .درنتیجه با توجه به اینکه این دو محله جمعیت نسبتا بالایی را دربرگرفته اند، ما در تمامی کاربری های موجود با کمبود سرانه مواجه هستیم.
مقدمه
شهر زیستگاهی است انسان ساخت که در تبعیت از شرایط در تعامل با ویژگی های اجتماعی و فرهنگی انسان ها،تمرکز جمعیتی نسبتاَ پایدار در گذشته و حال را در خود جای داده است. شهر کانون اصلی همه میراث های فرهنگی و عواطف و احساس بشری است. برنامه ریزی شهری یک سیستم است. سیستمی که از عناصر و اجزائی تشکیل گردیده که با هم در ارتباط اند، با هم تداخل دارند و بر یکدیگر تأثیر می گذارند. برنامه ریزی شهری را می توان هنر شکل دادن و رشد طبیعی شهر دانست امری که به موجب آن ساختمان ها و محیط های گوناگون ایجاد می شود تا به نیاز های مختلف اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و گذران اوقات فراغت پاسخ دهد و شرایط سالمی را برای زندگی طبقه ثروتمند و فقیر از نظر کار ،تفریح و استراحت فراهم آورد و از این طریق موجب بهبود زندگی اقتصادی و اجتماعی اکثریت افراد بشر شود.
کاربری اراضی نتیجه روابط متقابل پارامترهای اجتماعی- فرهنگی و توان بالقوه سرزمین است. تغییرات درکاربری و پوشش اراضی نتایج چشمگیری در محیط زیست دارد. الگوهای موجود کاربری اراضی به دلیل تأثیر نوع استفاده از اراضی در آینده نیز دارای اهمیت می باشد پایداری منابع طبیعی مستقیم و یا غیر مستقیم با پوشش سطحی اراضی منطقه ارتباط دارند از این رو حفظ هماهنگی بین منابع پایدار و نیازهای اجتماعی-اقتصادی نیازمند مطالعاتی در زمینه پوشش اراضی و کاربری اراضی می باشد.
با افزایش پیچیدگی مسائل امروزه شهرها به دلیل افزایش سریع جمعیت شهری و گسترش فیزیکی شهرها، برای برنامهریزی شهرها باید دیدی سیستمی داشت و مسائل متعددی را در نظر گرفت، از جمله جنبههای کالبدی - توسعه و رشد، شکل، اندازه و.... - ، جنبههای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و...که این عوامل نشان دهنده کیفیت و کمیت زیست در محیط زندگی - شهر، روستا، محله و - … میباشد. با توجه به مسائل مطرح شده و در راستای انجام این پژوهش به بررسی ویژگی های کالبدی محله های فرهنگ شهر و کتی بن خواهیم پرداخت. محدوده مورد مطالعه در شمال غربی شهر بابلسر واقع شده است.
پیشینه
زیاری - 1381 - ، در مقاله ای تحت عنوان برنامه ریزی کاربری ارضی شهری - نمونه موردی: میناب - نتیجه گیری می کند که شهرخطی میناب در وضع موجود در کاربری های آموزشی کودکستان و راهنمایی دبیرستان ها، تجاری-خدماتی، مذهبی، اداری، صنعتی-کارگاهی، تاسیسات و تجهیزات شهری ، حمل و نقل شهری و شبکه معابر کمبودی ندارد. مشیری و اکبری - 1391 - ، در مقاله ای تحت عنوان تحلیلی بر برنامه ریزی کاربری اراضی با تاکید بر توسعه پایدار شهری - نمونه موردی: شهر میاندوآب - نتیجه گیری می کند که این شهر به علت توزیع نامتعادل و نامناسب اراضی شهری به کاربری های مختلف، با فرسودگی بافت، عدم بهسازی و نوسازی بافت مرکزی و ... مواجه گشته است.
در حالت کلی می توان گفت که کاربری اراضی شهری شهر میاندوآب از شرایط مطلوبی برخوردار نبوده و حداقل نیاز شهروندان را برآورد نکرده و نیازمند تجدید نظر اساسی است. محمدی و اکبری - 1391 - ، در مقاله ای تحت عنوان تحلیل فضایی و برنامه ریزی کاربری اراضی شهری - مطالعه موردی: دوگنبدان - نتیجه گیری می کند که مقایسه کاربری استانداردهای کاربری اراضی دوگنبدان با میانگین سرانه طرح های شهری نشان می دهد که به استثنای کاربری های آموزشی، اداری و حمل ونقل در سایر کاربری ها، شهر دوگنبدان از متوسط طرح های شهری کشور پایین تر بوده،کمبودهایی را نشان می دهد و باتوجه به نتایج مطالعات کالبدی رشد شتابان شهر دوگنبدان سبب گردیده که سرانه های کاربری اراضی شهری از متوسط طرح های شهری کشور پایین تر باشد.
ضرابی و همکاران - 1389 - ، در مقاله ای تحت عنوان برنامه ریزی کاربری اراضی فرهنگی-تفریحی مناطق شهری اصفهان و نقش ICT در تعادل بخشی منطقه ای - مطالعه موردی: سمنان - نتیجه گیری می کند که روند استقبال شهروندان از مجازی سازی امور و فعالیت های کاربری ها و کاهش تقاضای سفرهای شهری مثبت می باشد و می توان با توجه به تاکیدات برنامه پنجم توسعه به گسترش آن در سطح جامعه امیدوار بود. بیات و همکاران - 1390 - ، در مقاله ای تحت عنوان برنامه ریزی جامع کاربری اراضی و آمایش سرزمین در حوضه های آبریز شهری با استفاده از - GIS - مطالعه موردی: حوضه آبریز ماهیدشت - نتیجه گیری میکند که توسعه فیزیکی-کالبدی یک سیستم شهری تحت تاثیرعوامل مختلفی قرار می گیرد که یکی از مهم ترین این عوامل، ویژگی های محیط طبیعی، یعنی بستری که شهر بر روی آن قرار گرفته می باشد.
با توجه به پیچیدگی های خاص منابع طبیعی و ظرافت های خاص توسعه نواحی شهری در این مناطق، لزوم توجه به آمایش سرزمین برای توسعه بهینه و همه جانبه نواحی شهری کاملا مشهود است. رفیعیان و همکاران - 1392 - ، در مقاله ای تحت عنوان برنامه ریزی کاربری اراضی شهری در مناطق حساس شهری - مطالعه موردی: رود دره فرحزاد-تهران - نتیجه گیری می کند که روند تغییر و دگرگونی در رود -دره فرحزاد نشان می دهد که دامنه بندی و ساختار واحدهای دوگانه سرزمین - بالادست و میان دست - دچار دگرگونی و تغییراتی شده است.
استدلال تغییرات ناشی از توسعه شهری از محدوده میان دست تا محدوده بالادست قابل مشاهده و بررسی بوده است که نشان دهنده افزایش تدریجی دگرگونی بستر طبیعی رود-دره از پایین دست به محدوه بالادست رود-دره است. موحد و همکاران - 1389 - ، در مقاله ای تحت عنوان بررسی و ارزیابی کاربری اراضی بافت فرسوده شهری - نمونه موردی:
محله ستارخان خرم آباد - نتیجه گیری می کند که کاربری اراضی محدوه مورد مطالعه از استانداردهای کاربرهای شهری فاصله داشته و جوابگوی نیاز ساکنان در شرایط فعلی نمی باشد و اینکه نابسامانی در کاربری زمین این محدوده با توجه به فرسوده بودن آن موجب عدم آسایش شهروندان شده است. نویسندگان محترم توجه داشته باشند که کلیه مکاتبات این کنفرانسصرفاً از طریق سایت و پست الکترونیکی صورت می گیرد.
مبانی نظری
کاربری عملکرد یک ساختمان یا زمین است که به صورت موقتی یا دائم از خود نشان می دهد و یا به عبارت دیگر نوع استفاده و بهره برداری از اراضی را کاربری اراضی گویند، مانند: کاربری مسکونی، تجاری، ورزشی، فضای سبز و ... که همه از انواع کاربری ها محسوب می شوند. مفهوم دیگر که مربوط به کاربری های شهر می شود کاربری زمین شهری می باشد،که کاربری زمین شهری عبارت است از این که انواع فعالیت های شهری مانند مسکونی، درمانی، آموزشی، اداری، راه ها و معابر و نظایر آنها به چه صورتی است و از کل مساحت شهری نسبت هر یک از کاربری ها چقدر است و هریک از فعالیت های شهری در چه سطحی پراکنده شده اند و ارتباط آن ها با یکدیگر چیست و تا چه میزان استفاده های گوناگون از زمین در ارگانیسم شهر مورد استفاده قرار گرفته اند، مورد بررسی و ارزشیابی قرار گیرند
برنامه ریزی کاربری اراضی شهری، ساماندهی مکانی و فضایی فعالیت ها و عملکردهای شهری براساس خواست ها و نیازهای جامعه شهری است و هسته اصلی برنامه ریزی شهری را تشکیل می دهد. به عبارت دیگر برنامه ریزی کاربری اراضی، علم تقسیم زمین و مکان برای کاربردها و مصارف مختلف زندگی است که به منظور استفاده موثر از زمین و انتظام فضایی مناسب و کارا صورت می گیرد
چاپین، از پیشکسوتان و صاحب نظران کاربری اراضی شهری، برنامه ریزی کاربری اراضی را نحوه تقسیم زمین و مکان بهینه برای مصارف و کاربردهای متنوع زندگی تعریف می نماید -
برنامه ریزی کاربری زمین شهری باید چارچوبی را برای طرح کاربری بهینه زمین به وجود آورد، تا اساس طرح کالبدی و تفصیلی هر بخش شهری مشخص شود. براساس این چارچوب باید از استفاده نامناسب زمین جلوگیری شود و اهداف اقتصادی، اجتماعی، محدودیت های فیزیکی و سیاست های زیست محیطی رعایت گردد - زیاری،. - 1:1392 تجارب جهانی نشان می دهد، موفقیت در عرصه برنامه ریزی کاربری زمین به همکاری و هماهنگی دو دسته عوامل بستگی دارند که عبارتند از:
الف - وجود قوانین و سیاست های کلان مناسب در زمینه نحوه استفاده از زمین ب - استفاده از روش های کارآمد در تهیه واجرای طرح های شهری و برنامه کاربری زمین
در برنامه ریزی کاربری اراضی شهری اهداف به دو دسته تقسیم می شوند: اهداف کلان و خرد. اهداف کلان، اهداف ایدئال و مطلوب بلند مدت، کیفی و مبهمی هستند که از ارزش ها و آمال جامعه نشات می گیرند. بر این اساس اهداف کلان در برنامه ریزی کاربری اراضی شامل اهداف زیست محیطی، اهداف اقتصادی، اهداف اجتماعی، اهداف کالبدی-فضایی می باشد. اهداف خرد یا ویژه، وسیله ای برای دستیابی به اهداف کلان ونقطه ای است که برای دستیابی به آن کوشش های برنامه ریزی شکل می گیرد.
