بخشی از مقاله
چکیده
کیفیت زندگی محصول شرایط و متغیرهای مختلفی است که همین عوامل در واقع عناصر تاثیرگذار در فضا - مکان جغرافیایی است. بنابراین فضای شهری و کیفیت زندگی روابط متقابلی را با یکدیگر برقرار می کنند. چنانچه که اگر مدیران و تصمیم سازان شهری و سیاست گذاران بخواهند کیفیت زندگی شهروندان را به سمت "مطلوبیت و زیست بهتر و توسعه یافته تر" برنامه ریزی کنند ناگزیر از توجه به ابژه فضای عمومی است که مکان شکل گیری روابط اجتماعی جمعی، یاس ها و امیدها، نیازها و توانمندیها، استعارات و اشارات، استبداد و دموکراسی، ایده شهروندی و ... است. این مقاله به روش توصیفی - تحلیلی با حجم نمونه 300 نفر در بلوار خیام انتخاب شده اند. نتایج تحقیق حاکی از آن است که بین شرایط کالبدی و بصری با کیفیتی زندگی رابطه معنی داری وجود دارد همچنین شرایط اجتماعی - اقتصادی ساکنین همبستگی معنی داری با کیفیت زندگی برقرار می کنند.
واژه های کلیدی: کیفیت زندگی، فضا، پیاده - راه، تراکم، بلوار خیام
مقدمه
کیفیت زندگی محصول شرایط و متغیرهای مختلفی است که همین عوامل در واقع عناصر تاثیرگذار در فضا - مکان جغرافیایی است. بنابراین فضای شهری و کیفیت زندگی روابط متقابلی را با یکدیگر برقرار می کنند. چنانچه که اگر مدیران و تصمیم سازان1 شهری و سیاست گذاران بخواهند کیفیت زندگی شهروندان را به سمت "مطلوبیت و زیست بهتر و توسعه یافته تر" برنامه ریزی کنند ناگزیر از توجه به ابژه فضای عمومی است که مکان شکل گیری روابط اجتماعی جمعی، یاس ها و امیدها، نیازها و توانمندیها، استعارات و اشارات، استبداد و دموکراسی، ایده شهروندی...2 است. اِلِمانهای تاثیر گذار در فضای عمومی متشکل از مجموعه ای از عوامل کالبدی، عوامل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی و فرهنگی است. حیطه مربوط به کیفیت زندگی و سنجش آن شاید در هیچ زمانی به اندازه امروز وسیع امروز وسیع نبوده است.
اغلب متفکران در عرصه های مختلف علوم و سیاستمداران هرکدام از دیدگاه خاصی به این موضوع می نگرند - Baldwin . - & Leonard, 2002:1 حرکتی به سمت یک احساس بهتری بودن، شکوفایی، نتایج رضایت بخش از عوامل محیط بیرونی . - Philips, 2006:24 - شهری شدن زندگی و حیات اجتماعی - پیری، - 1390 باعث شده است تا اقتصاد پولی بیش از هر زمانی در انتظام اجتماعی - اقتصادی تاثیر گذار باشد چنانچه مراکز بزرگ شهری در جهان مدرن موجب تغییری در زندگی انسانی می شوند و مستلزم قابلیتهای متفاوتی هستند از قابلیتهایی که شهر کوچک و حومه ایجاب می کند. این قابلیتها موازی با اقتصاد پولی اند - کرایب، :1388 . - 287-286 قشربندی اجتماعی در بلوار خیام شهر مشهد حاکی از تنوع بسیاری از گروههایی است که به پایگاههای اجتماعی- اقتصادی متفاوتی تعلق دارند. بروز و ظهور جمعی کیفیت زندگی آنها از فضاهای عمومی بلوار خیام شامل پارکهای محله ای و منطقه ای مجاور، فضای سبز، تفرجگاهها، میادین و ... متاثر می شود. این تحقیق به دنبال تحلیل همبستگی بین فضاهای عمومی بلوار خیام و کیفیت زندگی جمعی است.
سوالات تحقیق
کارکرد فضاهای عمومی بلوار خیام در تشکل کیفیت زندگی بهتر چیست ؟
چه رابطه ای بین ویژگیهای کالبدی و اجتماعی - اقتصادی فضاهای عمومی بلوار خیام با کیفیت زندگی شهروندان وجود دارد؟
فرضیه های تحقیق
بین شرایط کالبدی و بصری فضاهای عمومی بلوار خیام و کیفیت زندگی رابطه معنی داری وجود دارد.-2 یکی از منادیان اصلی شهروندی در دنیای مدرن ژان ژاک روسوست. اولین جرقه های ایده شهروندی در ذهن روسو متاثر از فضای شهر پاریس در اوایل قرن نوزدهم بود بین ویژگیهای کالبدی و اجتماعی - اقتصادی فضاهای عمومی بلوار خیام و کیفیت زندگی رابطه معنی داری وجود دارد.
چارچوب نظری تحقیق کیفیت زندگی
مطالعات اولیه مربوط به رضایتمندی، بیشتر براساس دیدگاه های تک بعدی دنبال شده است،به عنوان مثال برخی از محققان، مراحل درک میزان رضایتمندی افراد را با دیدگاه ادراکی توصیف
کرده اند، بدین ترتیب که شخص با توجه به مجموعه ای از نیازها و آرزوهایی که دارد، شرایط فعلی سکونتی اش - واحد مسکونی یا واحد همسایگی - را ارزیابی می کند. نیازها و آرمان های شخص ،مجموعه ای از هر دو ویژگی های فردی - همچون طبقه اجتماعی، مرحله زندگی و نظایر آن - و نیز معیارهای فرهنگی تأثیرگذار بر روی فرد است - رفیعیان و دیگران، . - 1388 در این تحقیق کیفیت زندگی به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شده است. ارائه تعریفی به طور عام قابل قبول از کیفیت زندگی یا تنظیم شاخص هایی برای اندازه گیری یا ارزیابی آن، دشوار است، به خاطر این که علاوه بر نمایان ساختن شرایط عینی بودن آن، احساسات درونی و ذهنی را نیز می رساند. هر دو به طور تاریخی معین شده اند و زمینه های فرهنگی آن ها مهم است. کیفیت زندگی متأثر از زمان و مکان و ارزش های فردی و اجتماعی است، کیفیت زندگی را می توان در ابعاد فردی و جمعی و ذهنی و عینی مورد بررسی قرار داد.
کیفیت زندگی در بعد فردی، در بعد عینی، تامین نیازهای اساسی و برخورداری از منابع مادی جهت برآوردن خواست های اجتماعی شهروندان است. در بعد ذهنی به داشتن استقلال عمل در افزایش رفاه ذهنی شامل لذت جویی، رضایت مندی، هدف داری در زندگی و رشد شخصی، رشد و شکوفایی در مسیر سعادت و دگرخواهی اجتماعی و مشارکت گسترده در اجتماع اشاره می کند. در بعد جمعی هم ثبات و پایدرای محیط فیزیکی و اجتماعی، منابع اجتمعی درون گروه ها و جوامعی که در آن زندگی می کنند. مثل انجسام مدنی، یکپارچگی، روابط شبکه های گسترده و پیوندهای موقت در تمامی سطوح جامعه، هنجارها، اعتماد، نو دوستی و رفتار دگرخواهانه، انصاف، عدالت اجتماعی و برابری طلبی را در تعریف آن لحاظ می کنند - مسعودی به نقل از رجایی، . - 62 : 1389
در واقع مفهوم کیفیت زندگی متغیر مرکبی است که از چندین متغیر متآثر می گردد. تغییر در سطح درآمد مردم، شرایط زندگی، وضع سلامت، محیط، فشارهای عصبی، فراغت شادمانی خانوادگی ، روابط اجتماعی و متغیرهای مشابه، به شکل مرکبی کیفیت زندگی و تغییرات آن را تعیین می کنند . - Rahman,2003: 1 - در نتیجه کیفیت زندگی مفهومی است که ارزش واقعی آن و اهمیت برنامه ریزی برای شناخت آن در شهر زمانی آشکار می شود که بخواهیم به سیاست ها و برنامه های توسعه به ویژه در سطح شهر جهت داده و پارادیم های منسوخ توسعه اقتصادی- اجتماعی را اصلاح کنیم. کیفیت زندگی به سان مفهوم بی شکل، چند لایه و پیچیده ایی با طیف وسیعی از عناصر - عینی، ذهنی، منفی، سطح خرد فردی و سطح بزرگ جامعه - می باشد که با هم در تبادل و کنش هستند - lawton, 14,1991 - ؛ مفهومی چند وجهی که بررسی آن نیازمند اتخاذ رهیافتی میان رشته ای و فرا- رشته ای دارد. ساختار کیفیت زندگی در شهر شکل زیر نشان داده شده است.
