بخشی از مقاله
چکیده
کمپلکس ولکانو-پلوتونیک ماهیرود، در حاشیه شمال شرقی پهنه جوش خورده سیستان رخنمون دارد. واحدهای سنگی منطقه که از کرتاسه تا عهد حاضر رخنمون دارند شامل سنگ های رسوبی و آذرین می باشند. بخش آذرین شامل نهشته های جریانی آذرآواری و گدازه ها آندزی-بازالت، آندزیت و داسیت است که توسط یک بخش پلوتونی متشکل از استوک میکرو گابرویی و تونالیتی با سن کرتاسه فوقانی، قطع گردیده است. کمپلکس ماهیرود از دیدگاه ژئوشیمی ماهیت تولئیتی تا کالکوآلکالن دارد و خصوصیات سنگ های متعلق به محیط های بالای منطقه فرورانش و خصوصا جزایر قوسی امروزی را نشان می دهند.
مطالعات ساختاری خصوصا متمرکز بر روی سنگ های رسوبی پوشاننده کمپلکس ، حاکی از وقوع حداقل سه رخداد دگرشکلی قبل، همزمان و پس از برخورد، از زمان کرتاسه تا عهد حاضر می باشد. حادثه D1 یا حادثه قبل از برخورد بلوکهای افغان و لوت، با شکل گیری تراست ها و چین های مرتبط برگشته ، با روند کلی شرقی-غربی و شیبی به سمت شمال مشخص می شود. رخداد D2 یا رخداد همزمان با برخورد، با چین خوردگی مجدد و گسلش ساختارهای حادثه قبلی و گسترش الگوی تداخلی تیپ یک رمزی مشخص میشود.
نتیجه تغییر عمومی روندها به سمت شمال تا شمال غرب میباشد. واقعهD3 یا واقعه بعد از برخورد با گسترش دو دسته گسلهای مزدوج امتداد لغز مشخص میگردد که کلیه ساختارهای قبلی را قطع کرده اند. بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش، بایستی انتظار اقیانوسی وسیعتر و عریض تر از آنچه قبلا بعنوان یک آبراهه اقیانوسی فرعی برای اقیانوس سیستان در نظر گرفته اند، درنظر بگیریم. بر این اساس، نظریه رخداد بازشدگی قاره ای در شرق ایران با شواهد موجود در تناقض است.
مقدمه
استفاده ازداده های زمین شناسی ساختاری در کنار مطالعات پترولوژیکی از اهمیت زیادی در مطالعات زمین شناسی برخوردار است . بررسی چین خوردگی ها و تفکیک نسل های مختلف چین خوردگی در بازسازی تاریخچه تکنونوماگمایی محیط های زمین ساختی بسیار موثر و راهگشا می باشد. این پژوهش سعی دارد با تلفیق یافته های حاصل از مطالعات پترولوژیکی و ساختاری کمپلکس ماهیرود ، تاریخچه تکتونیکی شرق ایران را در ارتباط با تکتونیک مناطق همجوار بازسازی نماید.
روش تحقیق
جهت انجام پژوهش، ابتدا نمونه برداری دقیقی از کمپلکس ماهیرود انجام شد که توسط آزمایشگاه Actlabs کشور کانادا آنالیز شدند.همچنین تعداد 120 نقطه آنالیز EPMA در آزمایشگاه دانشگاه یاماگاتای کشور ژاپن انجام شده است. علاوه بر آزمایشات مذکور، چین خوردگی ها و سایر عناصر ساختاری منطقه برداشت شدند و با استفاده از نرم افزار Sterionet 3.2 مورد تجزیه و تحلیل ساختاری قرار گرفتند که در این پژوهش به آن پرداخته می شوند.
بحث
منطقه مورد مطالعه در فاصله 190 کیلومتری جنوب شرقی شهر بیرجند - استان خراسان جنوبی - در 6 کیلومتری شرق روستای ماهی رود و در مجاورت نقطه صفر مرزی ایران با افغانستان ، بین طول های جغرافیایی60, 30 تا 61,00 و عرض های جغرافیایی 32, 00 تا 32, 30 گرفته است. محدوده مورد مطالعه در نقشه زمینشناسی 1:250000 گزیک و در نقشه زمینشناسی 1:100000 ماهرود قرار دارد . - Guillou,etal., 1981 - کمپلکس مورد نظر توسط تیرول و همکاران - Tirrul et al., 1983 - با عنوان "گروه چشمه استاد" معرفی گردیده اما در نقشه زمینشناسی 1:100000 منطقه - Guillou,et al., 1981 - با عنوان "ماهرود" نامگذاری شده است. در واقع هر دو نام متعلق به یک منطقه است که ما در اینجا از واژه " کمپلکس ولکانو-پلوتونیک ماهی رود" استفاده می نماییم.
تصویر-2 نقشه زمین شناسی کمپلکس ماهیرود
تیرول و همکاران - Tirrul et al., 1983 - کمپلکس ماهیرود واقع در حاشیه شمال شرقی این حوضه اقیانوسی را شاهدی برای باز شدن حوضه اقیانوسی دانسته اند، اما این محققین در نظریه خود به تناقضات و ابهامات موجود در این منطقه از شرق ایران نیز اشاره نموده اند از جمله: عدم وجود توالی های چینه شناسی نشانگر تبدیل یک کراتون قاره ای به حوضه اقیانوسی ،عدم وجود توالی رسوبات تبخیری ضخیم همانند رسوبات کف دریای سرخ امروزی، وجود رسوبات آواری ماسه-سنگی قرمز رنگ بصورت بین لایه ای با ولکانیک های ماهیرود، ، عدم تطابق راستای محور چین خوردگی های چند مرحله ای بزرگ مقیاس شرق ایران با راستای بازشدگی حوضه اقیانوس قدیمی سیستان که شرقی-غربی تا شمال شرق-جنوب غرب در نظر گرفته اند - شکل . - 2 مطالعات انجام شده بر روی سنگ های ولکانو -پلوتونیک کمپلکس ماهیرود - کشتگر و همکاران، - 1395 ، حاکی از شباهت این کمپلکس با جزایر قوسی - - Island arc امروزی می باشد.
مطالعه چین خوردگی های منطقه
بدون شک چینخوردگیهای عظیم، شاخصترین ساختارهای تکتونیکی در منطقه شرق ایران میباشند بهطوریکه وجود آنها را میتوان در مقیاس های بسیار متفاوت در این منطقه مشاهده و دنبال نمود. چین خوردگی های بزرگ مقیاس تداخلی - Refolding - در منطقه ماهیرود بسیار فراگیر هستند. به منظور درک بهتر عناصر ساختاری موجود در منطقه ماهیرود، نقشه ساده شده ساختاری منطقه تهیه گردید - تصویر . - 3 ساختارهای چین خورده بزرگ مقیاس ، راندگی ها و گسل های جوان تر با مولفه امتدادی ، اصلی ترین ساختارهای منطقه ماهیرود می باشند
