بخشی از مقاله
چکیده
مطالعهی تاریخی علوم نشان میدهد که علوم در راستای پیشرفت جوامع، تکاملیافتهاند. حسابداری مدیریت نیز بهعنوان سیستم اطلاعاتی مدیریت از این امر مستثنا نیست. اگرچه پیدایش اولیه حسابداری صنعتی و نوع پیشرفته آن، حسابداری مدیریت، هنوز بهدرستی ازنظر تاریخی معلوم نیست ولی همواره یکی از راههای بهروزرسانی این سیستمها استفاده از ابزارهای نوین حسابداری مدیریت است که از فرهنگ جامعه تأثیرپذیری دارد.
ارزشهای حسابداری زیرمجموعهای از ارزشهای اجتماعی است بنابراین در پژوهش حاضر که یک پژوهش کتابخانهای است ، باهدف بررسی مطالعات مختلف در مورد اثر ارزشهای اجتماعی و فرهنگی بر حسابداری مدیریت انجامشده است. نتایج این پژوهش نشان میدهد که فرهنگ و ارزشهای اجتماعی بر ویژگیهای سیستم اطلاعاتی مدیریت تأثیر میگذارد و درگذر زمان و تغییر جوامع، ابزارهای سیستمهای حسابداری مدیریت مورداستفاده متفاوت خواهند بود.
واژگان کلیدی: حسابداری مدیریت، ابزارهای نوین، ارزشهای فرهنگی
مقدمه
امروزه پرداختن به ابزارها و رویکردهای اثربخش و آیندهنگر برای پیشبینی عملکرد آینده سازمان و پیشبینی منابع موردنیاز در قبال دستیابی به این عملکرد، بسیار حیاتی و ضروری است. یکی از حیاتیترین این ابزار حسابداری مدیریت در مقابل ابزار رایج حسابداری مالی است انجمن حسابداری مدیریت، حسابداری مدیریت را چنین تعریف میکند.
حسابداری مدیریت عبارت است از فرایند تشخیص، اندازهگیری، جمعآوری، تحلیل، تهیه، تفسیر و ارزیابی و کنترل داخلی فعالیتهای سازمان برای تضمین و اطمینان از استفاده مناسب از سرمایه حسابداری مدیریت دانشی است که از طریق بهکارگیری روشهای عملیاتی مؤثر در فرآیند پردازش دادههای مالی - تاریخی، جاری، آینده - یک واحد اقتصادی از یکسو مدیریت را در برنامهریزی مناسب برای دستیابی به هدفهای مشخص یاری میدهد و از سوی دیگر شرایط تصمیمگیری منطقی برای دستیابی به هدفهای مقرر فراهم میکند.
به بیان دیگر حسابداری مدیریت فرآیندی است که مشتمل بر ابعاد متعددی مانند روشها و مفاهیم لازم برای برنامهریزی مؤثر، تصمیمگیری مناسب برای انتخاب از میان راهکارهای مختلف ارزیابی و تغییر عملکرد و اعمال کنترل مناسب است که همگی ازجمله ابعاد کاربردی حسابداری مدیریت است تأمین نیازمندیهای مشتریان با هزینه پایین و کیفیت بالا، نیازمند برنامهریزی و کنترل مؤثر هزینهها بهطورکلی مدیریت اثربخش هزینهها است.
این مهم بدون در دستور قرار گرفتن و همکاری تمامی بخشهای مختلف سازمان - اصطلاحاً فرهنگسازی - انجام نخواهد پذیرفت. برای مدیریت مؤثر هزینه تکنیکها و مدلهای مختلفی ارائهشده است. اعتقاد عمومی بر این است که برای ارزیابی به برتری رقابتی و همچنین با توجه به بحران مالی و جهانی و مشکلات پیش روی کشور، سازمانهای مختلف باید برنامه استفاده از این ابزارها را در پیش بگیرند و برای رهایی از مشکلات پیش روبه بررسی آنها بپردازند.
سیر توسعه و تکامل حسابداری مدیریت
بیش از هزاران سال است که گزارشهای حسابداری تهیه میشود. مدارک دفترداری، که به زمان تمدن اولیه بشر برمیگردد، بهصورت حجاریشده در لوحهای سنگی یافت شده است. بیش از 500 سال است که از معرفی حسابداری دوطرفه توسط پاچیولی میگذرد.در این دوران اطلاعات سیستم حسابداری به نحوی مورداستفاده مالکان یا سرمایهگذاران و سایر استفادهکنندگان قرار میگرفته است.
اگرچه پیدایش اولیه حسابداری صنعتی و نوع پیشرفته آن، حسابداری مدیریت، هنوز بهدرستی ازنظر تاریخی معلوم نیست، ولی طبق مدارک مستند، از اوایل سال 1577 سیستم هزینهیابی در خصوص ذوب فلزات و حفاری معادن مس و نقره وجود داشته است، و آنچه را که امروز به نام سیستم سفارش کار و هزینهیابی مرحلهای شناختهشده است به ترتیب در قرن 16 توسط یکی از ناشران کتاب و در قرن هفده بهوسیله کارخانههای متعددی ازجمله یک کارخانه کفاشی مورداستفاده بوده است.
بین سالهای 185 تا 1920 دانشمندان زیادی درراه پیشبرد حسابداری مدیریت و ارائه فنهای نوین آن زحمات زیادی را متحمل شدند. پیشرفتهای شگرف بهویژه بهوسیله اشخاص زیر به وجود آمد: هنری متکیف درزمینه هزینههای واقعی سفارش، جمعآوری هزینهها و تخصیص سربار کارخانه. گارک و فیلز2 درباره نگهداری حسابهای کارخانه و معرفی حسابهای تولید، کالای در جریان ساخت و کالای ساخته شده.
جورج نورتون در مورد سیستم هزینهها و بهویژه هزینهیابی مرحلهای. الکساندر هامیلتون4 در موضوع تخصیص هزینهیابی سربار کارخانه، استفاده اطلاعات از بهای تمامشده برای تصمیمگیری مدیریت و معرفی سامانههای ابتدایی استاندارد. آرنولد درزمینه محاسبه بهای تمامشده و ثبت هزینهها و کنترل هزینهها در آینده. لی نیچولسون5 مؤسس انجمن ملی حسابداران صنعتی آمریکا در رابطه با مقایسه سامانههای سفارش کار مرحلهای و کاربرد آنها، تفاوت بین هزینههای اداری و تشکیلاتی، هزینههای تولید و استفاده مدیریت از اطلاعات هزینهها و کنترل آنها. تیلور6 در خصوص ظهور مدیریت علمی، استفاده از سامانههای هزینههای استاندارد و استفاده از نرخ خای تولید استاندارد.
چارتر هریسون7 در مورد بهکارگیری هزینههای استاندارد و تجزیهوتحلیل انحرافات. بهگونهای فراگیر، تا سال 1925،تقریباً تمام فنهای مورد عمل حسابداری مدیریت که امروزه در عمل بکار گرفته میشوند، ابداعشده بود. اما پیشرفت واقعی حسابداری مدیریت نهتنها بهعنوان ابزاری مهم جهت گردآوری هزینهها و تعیین بهای تمامشده محصولات بکار برده شده، بلکه فنها و روشهای جدیدی جهت بهبود تصمیمگیری مدیران با توجه به اطلاعات حسابداری صنعتی ابداع گردید. فنهای مربوط به تجزیهوتحلیل نقطه سربهسر، رابطه بین بهای تمامشده، حجم فعالیت و سودآوری، حسابداری سنجش مسئولیت و هزینهیابی متغیر در این دوران به وجود آمد.
