بخشی از مقاله
چکیده
در دهه های اخیر گردشگری به ویژه در مناطق شهری دارای قدمت، اهمیت قابل توجهی در زمینه تنوع بخشی اقتصادی، حفظ میراث طبیعی و تاریخی- فرهنگی پیدا کرده است. در این میان اهمیت آثار تاریخی -فرهنگی موجود در شهرها به عنوان میراث تمدنی از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده و سبب جذب گردشگران زیادی به مقصد های دارای چنین پتانسیل هایی می شود. لذا بهره گیری از این پتانسیل ها در جهت توسعه گردشگری پایدار نیازمند طراحی راهبردهای مناسب و ویژه از سوی برنامه ریزان و مدیران است. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی شهر نراق یکی از این شهرهای با قدمت و دارای اثار بیشمار تاریخی ارزشمند می پردازد و راهبردهایی را جهت ارتقا صنعت گردشگری و رسیدن به توسعه پایدار در این شهر ارایه می کند.
-1مقدمه
گردشگری به مثابه گسترده ترین صنعت خدماتی دنیا در عرصه های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی جایگاهی ویژه را به خود اختصاص داده است. از نیمه قرن بیستم به بعد عواملی مانند جهانی شدن ، توسعه سرمایه داری، پیشرفت ابزارهای حمل و نقل و توسعه ارتباطات تکنولوژیکی به توسعه صنعت گردشگری منجر شده است. امروزه گردشگری سومین صنعت اقتصادی در جهان شناخته می شود.
گردشگری پدیده قرن است و نمیتوان ان را نادیده گرفت بلکه باید به آن به عنوان پدیده ای نگاه کرد که وجود داشته و در برگیرنده جریانی از سرمایه ، انسان، فرهنگ و سرزمین با ظرفیت های گردشگری و فراغت و کنش متقابل میان انهاست که در فضاهای جغرافیایی آثار مختلفی بر جای می نهد
بر این اساس بسیاری از برنامه ریزان و سیاست گذاران توسعه، از صنعت گردشگری به عنوان یکی از ارکان اصلی توسعه پایدار یاد می کنند و بر این باورند که گردشگری به عنوان موضوعی چند ارزشی از راهکارهای مهم نیل به توسعه پایدار بشمار میرود. توسعه این فعالیت بدون داشتن الگوی برنامه ریزی راهبردی موجب تمرکز شدید آن در یک منطقه ونادیده گرفته شدن تعدادی از پتانسیل ها ی موجود و هم چنین توزیع نامناسب آن در مناطق شده که برایند آن اثار زیان بخش و نامطلوبی در فضاهای سکونتی و فعالیت های فضایی می باشد.
گسترش گردشگری به عنوان یک راهبرد جدید در زمینه توسعه پایدار می تواند نقش مهمی در متنوع سازی اقتصاد ایفا کند و زمینه ساز ایجاد فرصت های جدیدی در شهرهای کشورمان باشد زیرا شواهد نشان می دهد در بسیاری از مقصد های گردشگری کشور، پایداری در سطح پایینی قرار دارد و چنین فرایندی اساس توسعه پایدار را به خطر خواهد انداخت. هدف اصلی این نوشتار فراهم کردن زمینه توسعه پایدار گردشگری شهری در شهرهای با سابقه تاریخی-فرهنگی و ایجاد ارتباط بین جاذبه های گردشگری، فعالیت ها ، امکانات ، خدمات و بازارهای گردشگری از یک سو و بسترسازی برای توسعه پایدار شهری همه جانبه است. در ادامه پس از معرفی مفاهیم به تجزیه وتحلیل وضعیت گردشگری شهر نراق پرداخته و راهبردهایی جهت ارتقا صنعت گردشگری پایداردر این شهر ارایه می شود.
-2مفاهیم
-1-2شهر
شهر به منزله تمرکز فعالیت های غیر کشاورزی در سکونتگاههای انسانی و کانون اصلی عرضه خدمات به جمعیت متراکم است.[4] شهر یه معنای کامل یک سیستم باز است یعنی نمی تواند از هر نظر کامل و مجموعه ای از تمام عناصر لازم جهت ادامه حیات خود باشد. بنابراین بطور مجزا از سایر نقاط نمی تواند به فعالیت خود ادامه دهد بدین ترتیب مبادله احتیاجات فیزیکی، طبیعی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و تمامی ضروریات بین شهر و دیگر واحدهای زیستی از مهم ترین شرایط ادامه حیات شهرها است.
برای شناخت هویت یک شهر باید مولفه های سازنده شخصیت آن را شناخت. مولفه های شخصیت یک شهر مانند مولفه های شخصیتی انسان دارای دو بعد عینی با کالبدی و ذهنی یا روحی است. برای بررسی هویت هر شهر می باید در جهت شناخت صفات اختصاصی و متغیرهای برجسته نسبت به مولفه های طبیعی - مصنوع و انسانی اقدام نمود. اجزای مولفه طبیعی از متغیرهایی چون کوه، دشت، رود، تپه ماهور و اجزای مولفه مصنوعی نیز از متغیرهایی چون تک بناها، بلوک شهری، محله، راه، خیابان و میدان و اجزای مولفه های انسانی از متغیرهایی چون زبان، دین، سواد، اعتقادات محلی و نظیر آن برخوردار است.
-2-2توسعه پایدار
در دهه 1980 مفهوم توسعه پایدار با این درک که تداوم بدون محدودیت رشد اقتصادی اثرات نامطلوب زیست محیطی و اجتماعی در پی خواهد داشت مطرح شد و الگوهای رشد و توسعه اقتصادی تا آن زمان را به چالش کشاند. بدین ترتیب به دنبال گزارش برتلند در سال 1987 توسعه پایدار سفر طولانی اش را به سوی تبدیل شدن به یک پارادایم توسعه در دوره جدید آغاز کرد. بدین شکل از دهه 1990 حرکت از گزدشگری انبوه بسوی رویکرد توسعه پایدار گردشگری آغاز شد و مفهوم توسعه پایدار وارد ادبیات گردشگری شد.
اهداف گردشگری پایدار بهبود کیفیت زندگی جامعه میزبان، رعایت برابری یا مساوات بین نسلی و درون یک نسل ، حفظ کیفیت محیط زیست از طریق حفظ سیستم زیست محیطی، حفظ یکپارچگی و انسجام فرهنگی و همبستگی اجتماعی بین جوامع و ایجاد تسهیلات و امکانات است به گونه ای که دیدار کنندگان بتوانند تجربه های ارزشمندی کسب کنند.
از مهم ترین اعلامیه های اجلاسیه های برگزار شده در مورد توسعه پایدار اعلامیه ریو است مهمترین نکات اعلامیه مزبور عبارت است از:
-در توسعه پایدار انسان مرکز توجه است و انسانها هماهنگ با طبیعت سزاوار حیاتی توام با سلامت و سازندگی هستند.
-توسعه حقی است که باید به صورت مساوی نسل های کنونی و آینده را زیر پوشش قرار دهد.
-حفاظت از محیط زیست بخشی جدا ناشدنی از توسعه است و نمی تواند بصورت جداگانه مورد بررسی قرارگیرد.
-کشورها در یک حرکت جمعی باید از سلامت و یکپارچگی نظام طبیعی کره زمین حراست کنند.
-با توجه یه سهم متفاوت در آلودگی محیط زیست ، کشورها، مسوولیت مشترک،ولی متفاوت در این زمینه دارند.
-3-2گردشگری پایدار شهری
گردشگری شهری عبارت است از مسافرت به شهر با انگیزه های مختلف بر پایه جاذبه های گوناگون، امکانات و تسهیلات شهری که در شخص ایجاد جذابیت و انگیزه می نماید. - حاتمی - شهر برای همه سنین جاذب است. مردم علاقه دارند برخی از تعطیلات خود را در شهر به سر برند. امروزه گردشگری شهری بصورت مساله و فعالیتی مهم درامده است که سبب تغییرات فضایی گسترده در شهرهای بزرگ شده است.
بطور کلی و عمده توریسم شهری دو انگیزه و هدف اصلی را دنبال می کند که عبارت است از اهداف تجاری و اهداف فرهنگی. نخستین شرط موفقیت هر شهر در توسعه گردشگری وجود زیرساخت های مناسب شهری و مدیریت عاقلانه و مدبرانه در عرصه های سیاسی -فرهنگی-اجتماعی و مانند این ها است . دومین شرط برای تضمین موفقیت سیاست توسعه گردشگری شهری، تنسیق و امایش جاذیه های شهر و ایجاد تسهیلات و امکاناتی است که دسترسی به جاذبه ها را بیش از پیش آسان می کند.
شهر پایدار دارای دو خصلت مهم است :
-1:شهر پایدار به حفاظت از منایع طبیعی و محیط زیست و تداوم و پایداری منابع برای نسل حاضر و نسل های آینده و جهانی فکر کردن و محلی عمل کردن می پردازد.
-2حفاظت از ارزش های تاریخی-فرهنگی بومی شهر توسط اقدامات بهسازی و نوسازی ضمن حفظ هویت به تکامل بخشی و پویایی شهر و توسعه حیات مدنی شهر و شهر نشینی توجه دارد.
گردشگری شهری هنگامی می تواند مفید واقع شود که در رابطه با دیگر کارکردهای شهری باشد. از انجا که مفهوم پایداری شهری خود دربرگیرنده تعامل سه عامل محیطی-اجتماعی-اقتصادی و فرهنگی-کالبدی است برنامه ریزی در رابطه با گردشگری پایدار شهری نیز دربرگیرنده سه سطح بازار، رشد شهری و اجتماعات محلی است. هریک از این سطوح با درنظر گرفتن ظرفیت مد نظر در چهارچوب پایداری گردشگری می بایست به گونه ای برنامه ریزی شوند که کارکرد بهینه سیستم عرضه و تقاضای گردشگری را فراهم آورند
-3شهرنراق
شهر تاریخی نراق از توابع شهرستان دلیجان در استان مرکزی واقع شده است. - شکل - 1 این شهر که در مسیر دلیجان به مشهد اردهال و کاشان واقع شده است به علت قرارگیری - از سه طرف - بین کوه، دارای اب و هوای کوهستانی و دلپذیر است. نراق با وسعتی حدود 70کیلومترمربع دارای جاذبه های گردشگری فراوانی در استان مرکزی است.
