بخشی از مقاله
چکیده
این مقاله کوششی است آگاهانه نسبت به آنچه امروز با عنوان نگرش پایداری - sustainability - در حوزه اقلیم شناخته شده است. امروزه لزوم توجه به طراحی همسان با اقلیم مخصوصا در سکونتگاههای حاشیه کویر دیده می شود، این مناطق به شدت در معرض تحولات کالبدی ناشی از تجربه طراحی شهری مدرن قرار گرفته اند،که پیامد های نامطلوبی را در سازمان کالبدی شهرها با اقلیم گرم و خشک به همراه داشته است. بنابراین با توجه به شرایط اقلیمی منطقه گرم و خشک، استفاده صحیح از طراحی مناسب به عنوان عامل مهمی در جهت توسعه پایدار مطرح می شود.
مقاله حاضر با هدف ارزیابی کالبد شهرهای گرم و خشک از نظر تطابق عوامل طراحی، با شرایط اقلیمی و ارائه راهکارهایی جهت پایداری اقلیمی در اینگونه شهرها - بررسی خاص در شهر یزد - با توجه به معیارهای پایداری شهری به ویژه کالبد شهر به شیوه تحلیلی و پژوهشی و به نوعی روش شناسی انتقادی از طریق مطالعات اسنادی و مشاهده تدوین شده است. ارائه معیارهای طراحی شهری در اقلیم گرم و خشک و اصول طراحی در شهر یزد با توجه به بررسیهای انجام شده مهمترین دستاورد این پژوهش میباشد.بر مبنای دستاورد این پژوهش میتوان پیشنهاداتی در جهت طراحی اساس اصول پایداری در این اقلیم، ارائه داد،که عبارت است از: بازسازی بافتهای کهن و قدیمی ، بهسازی بافتهای موجود جدید و نوسازی محلات و توسعه های جدید.
مقدمه
رشد سریع جمعیت و گسترش ناموزون شهرنشینی در کشور، آهنگ بحرانی نمودن مسائل محیط طبیعی در شهرهای کویری، که تشکیل دهنده بخش قابل ملاحظه ای از شهرهای ایران هستند، را سرعت بخشیده است. محدودیت منابع طبیعی و وضعیت حساس زیست محیطی این مناطق، مدیریت صحیح و بهره برداری پایدار از منابع مزبور را اقتضا می نماید. دانش طراحی شهری می تواند نقش مهمی در جهت حفظ ظرفیتهای محیطی ایفا کند.
بررسی وضعیت کنونی شهرهای کویری نشان می دهد در طی سه دهه گذشته به شدت در معرض تحولات کالبدی ناشی از تحولات تجربه آموزه ها و روش های معماری و طراحی شهری مدرن قرار داشته اند که پیامد های نا-هماهنگی با شرایط طبیعی در سازمان کالبدی شهرها با اقلیم گرم و خشک به همراه داشته است. این مسئله، ضرورت جستجوی راهکارهایی جهت مقابله با روند نامطلوب موجود در این شهرها، به گونه ای که توسعه پایدار شهر را تحقق بخشند، ایجاب می نماید. در این مقاله با مروری بر مبانی نظری طراحی پایدار اقلیمی ابتدا شاخص های بنیادین طراحی شهری پایدار بیان میگردد، سپس با مروری بر تجربه طراحی شهری مدرن در شهرهای کویری ایران، اصول طراحی آنها بیان می گردد، سپس این اصول در نمونه موردی شهر یزد بررسی می شود و در پایان پیشنهاداتی برای هدایت کالبدی شهرها به منظور انطباق هر چه بیشتر با اقلیم گرم و خشک و دستیابی به طراحی شهری پایدار ارائه خواهد شد.
سوالات تحقیق
- 1 ویژگی های اقلیمی در منطقه گرم و خشک ، چگونه بر شکلگیری فضاهای شهری آن منطقه تاثیر خواهد گذاشت؟ - 2 چه راهکارهای عملی در طراحی شهری مناطق با اقلیم گرم و خشک بکار برده شود تا به نگرش پایداری1 در شهر کویری رسید؟
روش تحقیق
تحقیق حاضر از لحاظ فلسفی به روش شناسی انتقادی تعلق دارد. به طوری که با وجود تسلط شهر مدرن، تفاوتهای اقلیمی جوامع را در نظر داشته و با دیدگاه نقد به بررسی تاثیرات مدرنیزاسیون بر شهرهای اقلیم گرم و خشک می پردازد. به این منظور، با مروری بر مبانی نظری طراحی پایدار اقلیمی، ابتدا خصوصیات طراحی پایدار اقلیمی شهرها به عنوان شرایط قابل تعمیم برای تمام اقلیمها بیان شده است .سپس با نقد طراحی شهری مدرن در شهرهای کویری و مقایسه آنها با شهرهای سنتی این اقلیم، این خصوصیات به طور خاص در شرایط اقلیمی گرم و خشک و شهر یزد مورد ارزیابی قرار گرفته است.
بنابرین بدیهی است که روش عملی مقاله بر معیارهای ارزیابی و تحلیل های مقایسه ای استوار شده باشد. لازم به ذکر است که اطلاعات بر مبنای مطالعات کتابخانه ای و مشاهده جمع آوری شده است. استفاده از ویژگی های اقلیم محلی در شهرها دستاورد جدیدی نیست. همانطور که ویتروویوس اشاره می کند "ما باید به کشورها و اقلیم هایی که ساختمانها در آن ساخته می شوند توجه کنیم " - اوکتای،. - 20:1386 در مقیاس شهری، طراحی پایدار بر سه محور اصلی منابع محیطی، مهارتهای طراحی و فناوری، ارزشهای اجتماعی در نظر گرفته شده است که یکی از موارد بررسی منابع محیطی، ریز اقلیم1 میباشد. با توجه به ریز اقلیم شهر و بازدهی انرژی مصرفی، ارتباط تنگاتنگی مابین فضا و شکل شهر، با وضعیت طبیعی محیط در طراحی شهری می باید وجود داشته باشد.
تصویر: 1 هرم طراحی پایدار و منابع محیطی
بسیاری از مشکلات در صورتی که کار دقیق در طراحی شهری برای کاهش تاثیرات عوامل اقلیمی آزاردهنده شکل بگیرد، قابل جلوگیری هستند شرایط نامطلوب آب و هوایی به طور قابل ملاحظه ای از منطقه ای به منطقه دیگر تغییرمیکند هر منطقه شرایط اقلیمی خود را دارد که باید پایه هر راه حلی در مورد آن منطقه باشد - اوکتای،. - 44:1386 یکی از خصوصیات شهر پایدار ، توجه به محدودیتهای اکولوژیکی عمده از جمله رعایت حریمهای اقلیمی می باشد، که موارد بررسی اقلیمی آن شامل موارد زیر است:
شکل گیری ساختار کالبدی؛ جهت گیری اقلیمی؛
طراحی فضای فعالیت با در نظر گرفتن شرایط آسایش؛ طراحی معابر به تناسب شرایط اقلیمی؛ طراحی فضای گذران اوقات فراغت با توجه به اقلیم؛ بررسی و برآورد نسبتهای کلی فضاهای پر و خالی نسبت به یکدیگر در سطح به تناسب شرایط اقلیمی
