بخشی از مقاله
چکیده
چگونگی توسعه گردشگری روستایی با توجه به اهمیت ملی و بینالمللی آن، از جمله مسائلی است که نگاه ویژهای را برای تدوین راهبرد و برنامهریزی در این زمینه طلب مینماید. هدف از این پژوهش به طور کلی اولویتبندی راهبردهای توسعه گردشگری روستایی در روستای اسفیدان شهرستان بجنورد است. روش پژوهش توصیفی/ تحلیلی با ماهیتی قیاسی، برگرفته از نگرش سیستمی میباشد؛ روش جمع آوری اطلاعات کتابخانهای/ اسنادی و پیمایشی بوده که از 46 پرسشنامه باز - کارشناسان - استفاده شده است.
ابزار مورد استفاده در این پژوهش، تکنیک SWOT میباشد و برای اولویت بندی راهبردها نیز از مدل ANP استفاده شده است که جهت وزن دهی به معیارها و زیر معیارها نیز از 32 پرسشنامه متخصصان به روش میانگین گیری بهره برده شده است. در این پژوهش مشخص گردید که در روستای اسفیدان، راهبرد تامین امنیت و تجهیز مسیرهای توریستی و تهیه بروشورهای راهنما برای گردشگران به همراه توسعه شبکه اطلاعات گردشگری و خدمات اطلاع رسانی جهت معرفی روستاها و جاذبه های توریستی آن با امتیاز 0/15 اولویت اول را به خود اختصاص داده است.
-1مقدمه
صنعت گردشگری از جمله راهکارهایی است که در نتیجه مدرن شدن جوامع و افزایش اوقات فراغت کشورها با فراهم نمودن بسترهای نرمافزاری و سخت افزاری لازم، علاوه بر تامین نیاز حیاتی استراحت و مفرح نمودن اوقات فراغت جامعه خود، از آن در جهت پویایی اقتصاد ملی نیز بهره میبرد به طوری که در دنیا - به طور عمده در جوامع مدرن و توسعه یافته - صنعت گردشگری پس از دو صنعت نفت و خودروسازی دارای بالاترین رتبه به جهت درآمدزایی میباشد.
- فال سلیمان و حجی پور، . - 2 :1392 بهره گیری از منابع و فضاهای مختلف گردشگری اعم از روستاها - گردشگری روستایی و گردشگری کشاورزی - و شهرها - گردشگری شهری - و طبیعت بکر - طبیعت گردی و طبیعت گردی مسئولانه - با انگیزه های مختلف و متنوع فرهنگی، مذهبی، علمی - گروههای باستان شناس، محققین، دانشجویان، مورخان، معماران و... - ، ورزشی، تفریحی، اجتماعی، ماجراجویی و ... موجب بهرمندی از منافع اقتصادی - درآمد، اشتغال، تحصیل ارز و.. - ، اجتماعی - غنی سازی گذران اوقات فراغت،آرامش اعصاب و روان و... - ، فرهنگی - ارتقای آموزش، دانش، تفاهم فرهنگی و... - و سیاسی - کاستن دشمنی، افزایش دوستی، صلح و... - نیز می گردد.
در شرایطی که قرن بیستم به پایان رسیده است، هنوز توسعه روستایی با مسائل و چالشهای متعددی مواجه است، زیرا که راهبردهای گذشته در زمینه توسعه روستایی موفقیت آمیز نبوده و نتوانسته است مسائلی همچون فقر، اشتغال، بهداشت، امنیت غذایی و پایداری محیط زیست را تأمین کند، این مسأله باعث شده است که در سالهای اخیر بار دیگر توسعه روستایی مورد توجه قرار گرفته و نظریه پردازان، برنامه ریزان و مجریان حکومتی درصدد برآیند تا با ارائه راهکارها و استراتژیهای جدید، از معضلات و مسائلی که این نواحی گریبان گیر آن می باشند، بکاهند.
یکی از این راهبردهایی که اخیراً در اغلب کشورهای جهان مورد توجه قرار گرفته و حتی در برخی از این کشورها به اجرا در آمده است و نتایج مثبتی هم به همراه داشته، توسعه و گسترش گردشگری در نواحی روستایی است که دارای پتانسیلهای لازم برای گسترش گردشگری می باشند - افتخاری و مهدوی، . - 2 :1385 گردشگری روستایی یکی از راهکارهایی است که امروزه در زمینه خارج ساختن محیط های روستایی از انزوا و حاشیه و هدایت به سمت توسعه پایدار روستایی کاربرد زیادی دارد - سارپلی، . - 3 :2002 پتانسیلهای گردشگری در هر روستا بیش از هر چیز به سرمایههای جغرافیایی، کیفیت مناظر طبیعی، آثار تاریخی و فرهنگی بستگی دارد. سرمایه گذاری در زیر ساختهای گردشگری و استفاده از توانهای بالقوه منطقهای به منظور جذب گردشگر، یکی از راههای مناسب برای گسترش اشتغال، تولید و رفاه اقتصادی است.
در این راستا توسعهی گردشگری به عنوان مجموعه فعالیتهای اقتصادی، تاثیر بسزایی در تقویت بنیانهای اقتصادی جوامع دارد و نقش گردشگری به عنوان منبع جدید برای ایجاد اشتغال، کسب درآمد، دریافتهای مالیاتی بیشتر، جذب ارز و تقویت زیر ساختهای اجتماعی که موجب رشد و توسعه میشود، در مطالعات متعدد مورد تایید قرار گرفته است - کاظمی، . - 1 :1387 بر این اساس پژوهش حاضر در سطح روستای اسفیدان از توابع شهرستان بجنورد با هدف بررسی پتانسیل ها و محدودیت های گردشگری، بررسی موقعیت روستا مورد مطالعه، ظرفیت ها و نقاط قوت و ضعف آن در زمینه گردشگری و اثرات ناشی از آن در این روستا پرداخته و در پایان با توجه به مدل SWOT، راهکارهایی در جهت تقویت نقاط مثبت، حذف و یا کم کردن نقاط منفی ارائه میشود و با توجه به این بررسیها استراتژی های لازم برای توسعه گردشگری در این منطقه بیان میشود.
-2روش تحقیق
مقاله حاضر از حیث هدف کاربردی و به لحاظ ماهیت و روش توصیفی - تحلیلی است که روش جمعآوری اطلاعات، کتابخانهای/ اسنادی و پیمایشی بوده که از از دو روش مصاحبه با مردم محلی در روستا اسفیدان و طریق پر کردن 46 پرسشنامه باز به روش دلفی، توسط کارشناسان و متخصصان مرتبط با توسعه گردشگری روستایی انجام شده است. ابزار مورد استفاده در این پژوهش، تکنیک SWOT و برای اولویتبندی راهبردها از مدل ANP استفاده شده است. برای وزن دهی به معیارها و زیر معیارها در این مدل نیز تعداد 32 پرسشنامه بین متخصصین این حوزه توزیع و با استفاده از روش میانگین گیری، وزن هر یک از عوامل به دست آمده است.
-3مبانی نظری
-1-3تعریف گردشگری روستایی
واژه گردشگری معادل لاتین "tourism" بوده که بر گرفته از لغت فرانسوی "tour" است، به معنای چرخش، طی کردن و سیر کردن - حیدری، . - 48 :1387 گردشگری عبارتست از هر آنچه به گردشگران و خدمات مرتبط با آنان مربوط می شود. بر اساس این تعریف گردشگری به مجموعه فعالیت هایی اطلاق می شود که در فرآیند جذب و میهمانداری بین گردشگران، سازمان های مسافرتی، دولت های مبدأ، دولتهای میزبان و مردم محلی برقرار میشود - سراسکانرود و نوربخش، . - 65:1389 گردشگری روستایی یکی از انواع مختلف گردشگری است که شامل فعالیت ها وگونه های مختلف گردشگری در محیط های روستایی و پیرامون آنها میباشد و نیز دربردارنده ارزشها و آثار متفاوتی برای محیط زیست روستا اعم از طبیعی و انسانی است. - Soteriades, 2002: 617 - گردشگری روستایی به کلیه فعالیت ها و خدماتی اطلاق می شود که کشاورزان و مردم و دولت ها برای تفریح و استراحت گردشگران و همچنین جذب آنها در نواحی روستایی ارائه می کنند؛ و مشتمل است بر گردشگری کشاورزی، گردشگری مزرعه، گردشگری طبیعی و گردشگری فرهنگی - رضوانی، . - 32 :1387
-2-3گردشگری راهبردی برای توسعه روستایی
گردشگری روستایی به طور مشخص از دهه 1950 به بعد گسترش یافت. در ابتدا - دهه های 1960 و - 1970 گردشگری روستایی از جنبه اقتصادی برای جوامع محلی مورد توجه قرار گرفت و سپس به عنوان ابزاری برای توسعه جوامع روستایی مطرح گردید و در این مدت صاحبنظران سعی کرده اند با ارائه الگوها و روش های مختلف، نقش گردشگری را در تجدید حیات اقتصادی و اجتماعی افزایش دهند.
امروزه ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی گردشگری روستایی مطرح و مورد توجه است - رضوانی ودیگران، . - 63 :1384 گردشگری روستایی راه حل کلی برای همه دردها و مسائل و مشکلات نواحی روستایی نیست. بلکه یکی از شیوه هایی است که ممکن است آثار اقتصادی مهمی داشته باشد و به نوعی می تواند به کند شدن روند تخلیه سکونتگاه های روستایی و کاهش مهاجرت جمعیت روستایی کمک نماید. امروزه با توجه به رونق این صنعت پویا در تمامی مناطق، ممالک و نواحی شهری و روستایی در دنیا، موضوع گردشگری پایدار مطرح گردیده است.
