بخشی از مقاله
چکیده
برنامهریزی راهبردی، هنر و علم تدوین، اجرا و ارزیابی تصمیمات، وظیفهای چندگانه است که سازمان را قادر میسازد به هدفهای بلندمدت خود دست یابد. برنامهریزی راهبردی عبارت است از بررسی محیطی - هم محیط خارجی و هم محیط داخلی - ، تدوین راهبرد، اجرای راهبرد، ارزیابی و کنترل.
هدف از پژوهش حاضر تدوین راهبردهای فرهنگی هیئتهای دینی و مذهبی سازمان تبلیغات اسلامی استان ایلام است، روش پژوهش از نوع توصیفی- پیمایشی است بدین صورت که ابتدا با استفاده از مصاحبه و پرسشنامه باز، اهداف فرهنگی، عوامل داخلی - نقاط قوت و ضعف - ، و عوامل خارجی - فرصتها و تهدیدها - ، هیئتها شناسایی و در ادامه با استفاده از پرسشنامه بسته این عوامل به نظرسنجی گذاشته شده است، جهت تجزیه و تحلیل یافتههای تحقیق آزمونهای آماری تیتک نمونهای، تحلیل عاملی تأییدی و روش تجزیه و تحلیل SWOT بکار رفته؛ که در نهایت شانزده استراتژی شامل: شش استراتژیSO، سه استراتژیST، چهار استراتژی WO و سه استراتژی WT برای هیئتها تدوین و پیشنهاد گردید.
.1 مقدمه
تغییر و تحولات سریع و شتابنده در محیطهای درون و برون سازمانی از مهمترین ویژگیهای عصر معاصر میباشد، لذا مدیران با این چالش روبرو هستند که چگونه با آنها مواجه شوند تا آسیبپذیری سازمان را کاهش دهند، زیرا سازمانهایی که سبک ثابت مدیریتی را انتخاب کرده و تلاش نمیکنند تا متناسب با تغییرات محیط پیش روند، موفق نخواهند بود.[1]هیئتهای دینی و مذهبی که وظیفه حمایت و تبلیغ فرهنگ اسلامی را در بین مردم دارند، نیز از این قاعده مستثنی نبوده و پیچیده بودن و وقوع تغییرات سریع محیطی کارشناسان این بخش را ناگزیر به پیشبینی روند تغییرات و تمرکز بیشتر بر آینده کرده است. به همین منظور یکی از عوامل کلیدی که در سازمانهای هوشمند قرن بیست و یکم بوجود آمده و آنها را از هم متمایز میسازد، داشتن برنامه بلند مدت استراتژیک است.
برنامهریزی استراتژیک عبارت است از الگو یا طرحی که هدفها، سیاستها و زنجیرههای عملیاتی یک سازمان را در قالب یک کل به هم پیوسته با یکدیگر ترکیب میکند[2]، در سطوح بالای سازمان شکل میگیرد و نیاز به تخصیص میزان وسیعی از منابع دارد[1]، تمرکز آن بر مقابله سازمان با محیط خارجی و دارای نگرش چند بعدی است
برنامهریزی استراتژیک بخش مهمی از مدیریت استراتژیک است و چارچوبی برای مدیریت استراتژیک محسوب میشود.
در مکتب موقعیتیابی راهبردی، هیئتهای دینی و مذهبی به پایش محیط بیرونی و محیط درونی خود در قیاس با رقبا با رویکرد تحلیلی می-پردازندکه این پایش پیش نیاز تدوین راهبردهای هیئتهای دینی و مذهبی است. برنامهریزی راهبردی رسیدن از وضعیت موجود - مأموریت هیئتهای دینی و مذهبی - ، به وضعیت مطلوب را که به چشم انداز هیئتهای دینی و مذهبی اشاره دارد تشریح میکند.
در برنامهریزی استراتژیک، هیئتهای دینی و مذهبی به عنوان سیستم بازی است که پویایی و پیچیدگی خاصی دارد. سازمان تبلیغات اسلامی یک سیستم پویا است که تأثیراتی از بیرون متحمل میشود و به سهم خود تأثیراتی بر بیرون میگذارد. بنابراین لازم است برنامهریزی استراتژیک امری مداوم باشد تا بتواند در برابر این تأثیرات، مسیرهای روشن و موفقی را برای هیئتهای دینی و مذهبی ترسیم کنند. از سوی دیگر، سازمان تبیلغات اسلامی سازمانی پیچیده است و ویژهگیهایی دارد که بر فرهنگ جامعه تأثیر میگذارد. بدین ترتیب، تصمیمگیری در هیئتهای دینی و مذهبیصرفاً براساس شناخت و تشخیص مدیران ارشد صورت نمیگیرد.
برنامهریزان فرهنگی در بازنگری و بهینهسازی فرآیندهای مربوط به ایجاد و توسعه هیئتهای دینی و مذهبی نیازمند توجه به اهداف راهبردی آنان هستند. به نظر بعضی صاحبنظران، میل به بقا در محیط پیچیده را از روی آوردن به مدیریت و برنامهریزی راهبردی برای افزایش قابلیت انطباق با محیط متغییر امروزی و توانایی پاسخگویی و جلب رضایت جامعه ناگزیر ساخته است.
در سالهای اخیر، مطالعاتی درباره برنامهریزی راهبردی درباره فرهنگ و مذهب اسلام در کشور انجام گرفته که در آنها سعی بر ارتقاء امور و فعالیتهای جاری هیئتهای دینی و مذهبی، جذب افراد مستعد و با انگیزه، اصلاح و بازنگری در برنامهها و روشهای آموزشی میباشد،
برنامهریزی فرهنگی دورنمای روشنی برای رسیدن به جایگاه برتر هیئتهای دینی و مذهبی استان ایلام در امر تبلیغ و ترویج دین را نشان میدهد، اما امروزه شاهد تهاجم فرهنگی از سوی کشورهای غربی و آمریکایی میباشیم و این نیاز احساس میشود که از منظری متفاوت تر از آنچه که تا امروز به هیئتهای دینی و مذهبی استان ایلام نگریسته میشده، دیده شود، لذا در این پژوهش پس از بررسی محیط درونی و بیرونی این سازمان و تجزیه و تحلیل دادههای بدست آمده، استراتژهای فرهنگی هیئتهای دینی و مذهبی تدوین شده است.
.2 بیان مسأله و اهمیت پژوهش
پیچیدگیهای سازمانی مدیران را با این چالش مواجه کرده که چگونه با آنها روبهرو شوند تا آسیبپذیری سازمان را کاهش دهند، با توجه به تغییرات پیرامون سازمانها، فشارهای وارد بر آنها به منظور تأمین رضایت مخاطبان، تدوین برنامه استراتژیک را به یک ضرورت انکارناپذیر تبدیل کرده است.[2] این نوع برنامهریزی یک چهارچوب مفهومی را برای تصمیمگیری مهیا میکند که از دستاوردهای آن کسب راهبردهای جمعی مشترک است، یعنی اینکه توجهات را به سمت درک و همکاری فراسازمانی سوق میدهد و ابزاری مناسب برای مقابله با آشفتگی در محیط سازمان محسوب میشود، همچنین پاسخگویی سازمان به تهدیدهای برون سازمانی و رفع نقاط ضعف درون سازمانی نیز به نحو مطلوب محقق میشود و توانایی سازمان را برای استفاده از فرصتها و نقاط قوت افزایش میدهد.
تغییرات این چنین برای هیئتهای دینی و مذهبی که وظیفه حفظ، تبلیغ و توسعه فرهنگ و مذهب را دارند، وجود برنامهریزی را برای تطابق با این تغییرات به یک ضرورت حیاتی تبدیل کرده است، یکی از راههای رسیدن به این مزیت تدوین راهبردهای فرهنگی میباشد، چونکه عامل بقاء مذهبدر محیط دائماً در حال تغییر امروزی تدوین راهبردهای جامع و واکنش به موقع میباشد .
نظر به اینکه هیئتهای دینی و مذهبی سازمان تبلیغات اسلامی استان ایلام، در حال توسعه میباشند، نیازمند برنامه جامع فرهنگی است. از طرفی با شرایط پر شتاب، متغییر و پیچیده سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، این سؤال در ذهن ایجاد میشود، که آیا این هیئتها از توان پاسخگویی به جامعه برخوردار هستند؟ طبق تحقیقات انجام گرفته سازمانهایی که از برنامه استراتژیکی استفاده میکنند، در رسیدن به اهداف خود تواناتر هستند.
تدوین برنامه فرهنگی به هئتهای دینی و مذهبی سازمان استان ایلام این امکان را میدهد تا منابع و زمان را به شیوهای اثر بخش به فرصتهای شناسایی شده تخصیص دهد و فعالیتهای بخشهای مختلف فرهنگی را در هیئتها یکپارچه سازد. تدوین این برنامه فرهنگی با مشخص ساختن اولویتهای فرهنگی هیئتها، هدفگذاری برنامهریزی را در امور فرهنگی تسهیل میسازد. و موجبات توانمندسازی هر چه بیشتر این هیئتها را در سطح استانی و ملی فراهم میسازد.
