بخشی از مقاله
چکیده
توریسم، صنعتی است که توسعه آن نیازمند شناخت و آگاهی کافی از مسائل و عوامل موثر اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در هر منطقه است. از جنبه های مهم صنعت توریسم، توریسم فرهنگی مذهبی است. استان ایلام از جمله استان های محروم کشور می باشد که علی رغم توانمندیهای عمدهای که در زمینه گردشگری، بویژه گردشگری فرهنگی مذهبی دارد اقدامات لازم جهت بکارگیری این توانمندیها صورت نگرفته است. بدین منظور مقاله حاضر با استفاده از روش کتابخانهای و میدانی و تعیین نقاط قوت، ضعف، فرصتها و تهدیدها به شیوه swot به ارایه استراتژی و راهبرد در جهت توسعه گردشگری فرهنگی مذهبی استان ایلام پرداخته است. تجزیه تحلیل نقاط قوت و ضعف و فرصتها و تهدیدهای منطقه نشان دهنده این است که علارغم وجود نقاط قوت و فرصت مناسب، منطقه مورد مطالعه دارای نقاط ضعف و تهدیدهای فراوانی می باشد بنابراین پیشنهاد گردید که در مرحله اول راهبرد تدافعی جهت رفع آسیبها بکار گرفته شود و در مرحله بعد راهبردهای بازنگری و سیاستهای مناسب اتخاذ گردد.
کلمات کلیدی: توریسم فرهنگی، توریسم مذهبی، استان ایلام
-1 مقدمه
امروزه صنعت گردشگری به علت تأثیر گذاری آن بر فرایند تولید، اشتغال و توسعه اقتصادی برای بسیاری از کشورها از اهمیت خاصی برخوردار است. بطوریکه توجه بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه را به آزادسازی بیشتر در این بخش و اجرای سیاست هایی جهت تغییرات ساختاری عمیقتر در این بخش معطوف ساخته است - رکن الدین افتخاری و بیشمی، 1389، . - 3 اصولا توسعه اقتصادی در هر کشوری نیازمند سرمایهگذاری در بخشها و فعالیتهای مختلف اقتصادی آن کشور است و بدون سرمایهگذاری در طرحهای زیربنایی و روبنایی، نمی توان انتظار گسترش اشتغال، تولید و رفاه اقتصادی را داشت. برای تحقق این مهم، امروزه بسیاری از کشورهای جهان، تمایل شدیدی به جذب سرمایه های خارجی پیدا کردهاند. سرمایه گذاری در زیرساخت های گردشگری و استفاده از توانهای بالقوه منطقهای به منظور جذب گردشگر، یکی از راه های مناسب، بدین منظور است - ابراهیم زاده و آقاسی زاده، 1388، . - 108 گردشگری صنعتی است که به طور مجزا نمی تواند رشد کند. توسعه این صنعت در گرو رشد و توسعه بخشها و زیرساختهای مختلف اجتماعی است.
دولت ها در این رابطه نقش کلیدی می توانند ایفا کنند، ولی نقش مشارکت بخشهای خصوصی و تعامل آنها با بخشهای دولتی، سازمانهای غیردولتی، موسسات، نهادها و ارگان های دیگر نباید از نظر دور نگه داشته شود. در نتیجه برای رسیدن به توسعه پایدار در عرصه گردشگری تمام قابلیتهای جامعه باید بکار گرفته شود - سرائی و همکاران،. - 4 .1389 منطقهای کردن گردشگری در سطح ملی و منطقه بندی کردن گردشگری با توجه به ظرفیت های هر منطقه می تواند به توسعه مناطق منجر شود و می تواند با حمایت از سوی دولت در چارچوب منافع منطقهای و در وحدت با برنامه توسعه ملی، زیرساختهای مناسبی را برای توسعه و بومی سازی گردشگری فراهم آورد. با برنامهریزی منطقهای گردشگری دسترسی به زیرساختها و امکانات برای همه مناطق متعادل می شود و در چنین شرایطی گردشگری می تواند با گرایش به توسعه پایدار، زمینه ساز توسعه منطقهای و شکل گیری گردشگری بومی شود - همان - .
از جنبه های مهم صنعت توریسم، توریسم فرهنگی مذهبی است. توریسم فرهنگی خود دارای جاذبههای مختلفی همچون جاذبههای تاریخی و تمدنی، دینی، اجتماعی، مردم شناختی و فولکلوریک، فناورانه، آموزشی و پژوهشی، ورزشی می باشد. با توجه به اینکه جادبه های دینی خود جزیی از جاذبه های فرهنگی است میتوان به این نتیجه رسید که توریسم مذهبی یکی از ابعاد توریسم فرهنگی میباشد. این صنعت جدید اما پراهمیت، درسده اخیر چنان مورد توجه قشرهای مختلف ازجمله برنامه ریزان، اقتصاددانان، سیاستمداران و... قرارگرفته است که بعضی از کارشناسان آن را مترادف با توسعه می دانند توسعهای که می تواند مناطق محروم و منزوی جغرافیایی را متحول کرده و آن ها را در ارتباط باسایر جوامع و فرهنگ ها قراردهد. استان ایلام از جمله استان های محروم کشور می باشد که علی رغم توانمندیهای عمده ای که در زمینه گردشگری دارد اقدامات لازم جهت بکارگیری این توانمندیها صورت نگرفته است.
محدوده استان ایلام فعلی به دلیل قرارگرفتن بین فلات ایران و بین النهرین و قرارگیری درمحدوده رشته کوه زاگرس از مراکز بسیار با اهمیت ایران و حتی جهان می باشد که بسیاری از تحقیقات به عمل آمده باستان شناسی موکد این امر مهم است. - جانی ، . - 1385 استان ایلام در زمینه میراثهای تمدنی و فرهنگی دارای 205 اثر ثبت شده ملی می باشد - سازمان میراث فرهنگی و...ایلام، . - 1389 که علاوه براین آثار ثبت شده زمینههای توریستی دیگری همچون مرز بین المللی مهران که ایلام را به عنوان دروازه عتبات عالیات معرفی نموده است بر توانمندی این استان در زمینه توریسم فرهنگی مذهبی افزوده است. این مقاله سعی دارد که ضمن پرداختن به بررسی توریسم فرهنگی مذهبی، به معرفی آثار تاریخی، فرهنگی استان ایلام که بخشی از تمدن عیلام باستان بوده پرداخته و گوشه ای از ظرفیت های توریسم فرهنگی مذهبی این خطه از کشورمان را نمایان سازد.
-2 مفاهیم و مبانی نظری
-1-2 گردشگری فرهنگی
در گردشگری فرهنگی، هدف اصلی گردشگر دیدن جلوههای فرهنگی یک مقصد از قبیل مراسم، رفتارها، نمایشگاهها، هنر و موسیقی آن است. در مناطق در حال توسعه، اماکن مذهبی یا کارگاههای صنایع دستی از جمله جاذبه های فرهنگی برای گردشگران است. گردشگری فرهنگی امکان گسترش در همه جا را دارد، چون همهی مناطق دارای فرهنگ مختلف می باشند. یونسکو گردشگری فرهنگی را به عنوان یکی از عناصر محافظت از میراث فرهنگی جهانی اعلام کرده است . کمیسیون اروپا از گردشگری بعنوان یک صنعت اصلی حمایت میکند و در بسیاری از قسمتهای جهان از آن به عنوان یک وسیله حیاتی در جهت حمایت اقتصادی از فعالیت و آداب و سنن محلی یاد می کنند. برآوردهای سازمان بین المللی گردشگری نشان می دهد که حدود 37 درصد کل سفرهای انجام شده به گردشگری فرهنگی اختصاص می یابد و این بخش سالانه 15 درصد رشد خواهد داشت. در تحقیق دیگری نشان داده شده که 70 درصد گردشگران آمریکایی، گردشگر میراث فرهنگی هستند، همچنین دو سوم گردشگرانی که به انگلیس سفر می کنند به عنوان بخشی از سفر در جستجوی میراث فرهنگی هستند. - موسوی حاجی و سلیمانی رباطی،1389، . - 5 از آنجا که جاذبه های فرهنگی، آنهایی هستند که دست بشر در آفرینش آن دخیل بوده است، به دلیل تنوع میان فرهنگ های انسانی، از گوناگونی بیشتری نیز برخوردارند. این جاذبه ها قابل تقسیم به 7 گروه عمده اند:
-1 جاذبه های تاریخی و تمدنی، مانند آثار باستانی و موزه ها؛
-2 جاذبه های دینی، مانند مساجد، مکانهای مقدس، حرم امامان و امامزاده ها که از نگاه دیگر در ردیف جاذبههای تاریخی نیز جای می گیرند؛
-3 جاذبه های اجتماعی، مانند فرهنگ عمومی مردم و ویژگیهای حکومت ها؛
- 4 جاذبه های مردم شناختی و فولکلوریک، مانند مراسم و سنتهای فرهنگی اقوام مختلف؛
