بخشی از مقاله
چکیده
امروزه مسئله انتخاب محل احداث انبار دارای نقش استراتژیک برای شرکت ها بوده و به علت دخیل بودن معیار های مختلف در فرآیند تصمیم گیری، یک مسئله تصمیم گیری چند معیاره می باشد. تمامی رویکردهای سنتی به مسئله انتخاب مکان انبار در مواجهه با ابهام موجود در ارزیابی های زبانی اثربخشی کمی دارند. برای غلبه بر چالش های موجود، هدف از پژوهش حاضر ارائه مدلی بر پایه روش های تصمیم گیری چند معیاره فازی ترکیبی برای انتخاب بهینه ترین محل احداث انبار در شرکت ها می باشد.
به این منظور در مرحله اول معیارهای ارزیابی و محل های بالقوه احداث انبار شناسایی شده، سپس با استفاده از نظرات تیم تصمیم گیری و روش فرایند دیمتل فازی، اوزان معیارها تعیین شد. در مرحله بعدی با استفاده از نظرات تیم تصمیم گیری و روش های ویکور و تاپسیس فازی گزینه های بالقوه احداث انبار رتبه بندی شده و با استفاده از روش های تجمیعی رتبه بندی گزینه ها، بهینه ترین محل برای احداث انبار معرفی گردید. برای نمایش کارایی مدل پیشنهادی، از یک مطالعه موردی برای مکانیابی احداث انبار اقلام امدادی در هلال احمر استان تهران استفاده شد و نتایج نشان دهنده کارایی مدل پیشنهادی میباشد.
-1 مقدمه
امروزه مدیریت زنجیره تأمین1 به یکی از جنبه های کلیدی اثربخشی و کارایی مدیریت صنعتی تبدیل شده است که شرکت ها برای کسب مزیت رقابتی در کار خود بر روی آن متمرکز می شوند
همچنین در این عصر انبارها به عنوان یکی از کلیدی ترین قسمت های زنجیره تأمین مدرن، نقشی حیاتی در موفقیت و شکست کسب و کار ایفا می کنند
در حقیقت انبار یک ساختمان تجاری برای ذخیره سازی محصولات می باشد که مورد استفاده تولید کنندگان، وارد کنندگان، صادر کنندگان، خرده فروشان، شرکت های حمل و نقل و ... قرار می گیرد
مسئله مکان یابی انبار یکی از ضروری ترین و استراتژیک ترین مسائل در زمینه بهینه سازی سیستم های لجستیک می باشد. آناند و دیگران - 2012 - بیان نمودند که مسئله مکان یابی انبار یکی از تصمیمات استراتژیک شرکت ها در حوزه مدیریت زنجیره تأمین و مدیریت عملیات2 می باشد. اهمیت مسئله مکان یابی انبار در آن می باشد که فرآیند انتخاب مکان احداث انبار، یک فرآیند استراتژیک و هزینه بر بوده و قابلیت برگشت پذیری تصمیم اتخاذ شده در آن به شدت پایین می باشد. همچنین این تصمیم بر روی هزینه های عملیاتی و درآمد شرکت اثر گذار می باشد. به طور مثال یک انتخاب ضعیف در مورد مکان احداث انبار می تواند موجب بروز هزینه های اضافی گزافی در حمل و نقل، نیروی انسانی با کیفیت، از دست دادن مزیت رقابتی و... برای شرکت شود که به شدت برای عملیات آن مضر می باشد
همان طور که بیان شد، فرآیند مکان یابی یک نوع تصمیم گیری بلند مدت و استراتژیک برای شرکت ها محسوب شده و تحت تأثیر معیار های کمی و کیفی مختلفی در امر ارزیابی مکان های بالقوه برای احداث انبار می باشد و موجب شده که این نوع مسائل در گروه مسائل تصمیم گیری چند معیاره3 طبقه بندی شوند. در یک نگاه کلی، مراحل فرآیند مکان یابی به شرح زیر می باشد :
-1 تصمیم گیری در مورد معیارهایی که در ارزیابی مکان ها مدنظر می باشند
-2 مشخص کردن مهمترین معیارها
-3 مشخص کردن مکان های بالقوه موجود
-4 ارزیابی مکان ها و انتخاب بهینه ترین آنها روش های مرسوم و سنتی مورد استفاده برای مسئله مکان یابی مثل روش های تجزیه و تحلیل نقطه سر به سر، مرکز ثقل،حرکت- مسافت، مدل میانه، امتیاز دهی موزون و روش براون جیبسون در مقابل ابهام و عدم قطعیت موجود در ارزیابی و قضاوت های زبانی، اثر بخشی کمی دارند ، همچنین روش های تصمیم گیری چند معیاره کلاسیک که فرآیند های قطعی یا تصادفی را مورد توجه قرار می دهند، نمی توانند به طور اثربخشی اینگونه ارزیابی های زبانی را تحت پوشش قرار دهند
در اینگونه شرایط تئوری مجموعه های فازی یکی از اثربخش ترین ابزارها برای مواجهه با ابهام و عدم قطعیت موجود در فرآیند تصمیم گیری می باشد -
پژوهش حاضر به دنبال ارائه مدلی سیستماتیک برای ارزیابی و انتخاب بهینه ترین مکان برای احداث انبارهای وسایل کمکهای اولیه در زنجیره تامین بشردوستانه با استفاده از روش های تصمیم گیری چند معیاره FDEMATEL4 و FVIKOR5 و 6 FTOPSIS می باشد.
از روش DEMATEL فازی برای تعیین اوزان معیار ها و روش های ویکور و تاپسیس فازی برای رتبه بندی مکان های بالقوه موجود استفاده می شود. همچنین به دلیل اینکه به یک اجماع کلی در زمینه رتبه بندی مکان های بالقوه رسیده شود، از روش های ادغامی رتبه بندی گزینه ها - میانگین، بردا و کپ لند - استفاده خواهد شد. سوال هایی که این پژوهش قرار است به آنها پاسخ دهد بدین صورت می باشد که مناسب ترین روش برای انتخاب بهینه ترین مکان احداث انبار در شرکت ها کدام است و چه معیارهایی برای این انتخاب مناسب می باشند. مهمترین اهدافی که پژوهش حاضر در پی تحقق آنهاست به شرح زیر می باشند:
-1 شناسایی مهمترین معیارهای انتخاب مکان احداث انبار در زنجیره تامین بشردوستانه
انبار
ادامه تحقیق حاضر به این شرح می باشد: در بخش 2 به پیشینه تحقیق حوزه مکان یابی و انتخاب انبار اشاره خواهد شد و در بخش 3 به تشریح روش های FDEMATEL و FVIKOR و FTOPSIS و روش های ادغامی رتبه بندی گزینه ها پرداخته خواهد شد. در بخش 4 روش تحقیق و مدل کلی پژوهش تشریح خواهد شد. در بخش 5 کارایی مدل پیشنهادی تحقیق به وسیله یک مطالعه موردی نشان داده می شود و در نهایت در بخش 6 نتیجه گیری و پیشنهاداتی برای تحقیقات آتی ارائه می شود.
-2 پیشینه تحقیق
تئوری مکان یابی برای اولین بار توسط وبر در سال 1989 معرفی شد. او مسئله مکان یابی یک انبار را با هدف کمینه سازی مسافت کل رفت و آمد در بین انبار و مراکز توزیع به مشتری مورد توجه قرار داد - . - Brandeau et al.,1989 از آن زمان تاکنون، در میان پژوهش های حوزه زنجیره تأمین، تعدادی از مقالات به طور اختصاصی روی مسئله انتخاب مکان احداث انبار تمرکز کردند. در ادامه به برخی از این تحقیقات اشاره شده است.
ولاچوپولو و دیگران - 2001 - یک سیستم پشتیبان تصمیم گیری را برای فرآیند انتخاب انبار ارائه کردند که امکان استفاده از معیارهای کمی و کیفی برای ارزیابی انبارها و انتخاب بهینه ترین آنها را برای مدیر فراهم می کرد.
توزکایا و دیگران - 2008 - ساختاری شامل معیارهای کمی، کیفی، محسوس و نامحسوس برای ارزیابی مکان ها به وسیله روش ANP7 ارائه کردند. معیارهای مورد استفاده در تحقیق آنها سودآوری، هزینه، فرصت ها و ریسک بود.
بدری - 1999 - یک رویکرد ساختار یافته ارائه کرد که در آن از روش های AHP و مدل سازی برنامه ریزی آرمانی برای شناسایی مناسب ترین مکان های تسهیلات بین المللی استفاده شده بود.
چان و چونگ - 2004 - رویکردی با استفاده از الگوریتم ژنتیک و روش AHP برای مسئله انتخاب شبکه توزیع ارائه کردند. افشارزاده و دیگران - 2012 - از روش TOPSIS گسترش یافته تحت محیط فازی برای ارزیابی مسئله انتخاب انبار استفاده کردند.
قهرمان و دیگران - 2003 - از چهار روش تصمیم گیری گروهی چند معیاره فازی برای مسئله مکان یابی استفاده کردند و نتایج آنها را با هم مورد مقایسه قرار دادند. روش های مورد استفاده توسط آنها AHP فازی، مدل تصمیم گیری گروهی فازی ارائه شده توسط بلین، ارزیابی ترکیبی فازی و روش اهداف موزون یاگر بود.
فراهانی و عسگری - 2007 - یک چارچوب ساختاری یکپارچه متشکل از روش تاپسیس و تابع مطلوبیت برای انتخاب محل انبار یک سازمان نظامی ارائه کردند.
دی و دیگران - 2012 - از روش بهینه سازی چند هدفه گسترش یافته بر پایه روش مورا برای مسئله انتخاب انبار استفاده کردند. ارتغرل و کاراکازوغلو - 2008 - از روش AHP فازی و TOPSIS فازی برای مکانیابی در شرکت کاشی و سرامیک استفاده کردند.
آنها از روش AHP فازی برای تعیین وزن معیارهای دخیل در امر تصمیم گیری و از روش TOPSIS فازی برای زتبه بندی مکان ها استفاده کردند. تحقیق آنها را می توان جزو اولین تحقیقات این حوزه دانست که با استفاده از روش های ترکیبی تصمیم گیری چند معیاره فازی انجام شد.
پرتوی - 2006 - مدل شبکه ای جدیدی برای مکان یابی تشریح کرد که معیارهای داخلی و خارجی را برای دستیابی به مزیت رقابتی پایدار مورد توجه قرار می داد. مدل وی که بر پایه گسترش کیفیت عملکرد8 بود، شامل روش های AHP و ANP برای انتخاب مناسب ترین مکان تسهیلات بود.
چن - 2001 - روش تصمیم گیری چند معیاره جدیدی برای حل مسئله انتخاب مرکز توزیع تحت شرایط فازی ارائه کرد. در مدل پیشنهادی وی تعیین وزن معیارها و رتبه بندی گزینه ها به وسیله متغیرهای زبانی که قابلیت تبدیل به اعداد مثلثی فازی داشتند، انجام شد.
کو و دیگران - - 1999 با استفاده از ترکیب تئوری مجموعه های فازی و روش AHP ، سیستم پشتیبان تصمیم گیری برای مکان یابی فروشگاه طراحی کردند.
یانگ - 2006 - با استفاده از روش تاپسیس تحت شرایط فازی، مدلی برای مکان یابی ارائه کرد.
