بخشی از مقاله
خلاصه
مدیریت پدافند غیر عامل در بافت های فرسوده شهری به عنوان قلب تپنده شهر در برنامه ریزی و مدیریت شهرها بسیار حائز اهمیت می باشد و عدم وجود ضوابط و دستورالعمل های اجرایی سبب بروز مشکلات و اثرات غیر قابل جبران در مواقع بحران می شود.لذا این پژوهش برآن است که با آنالیز پارامترهای مهم و اساسی بافت های فرسوده شهری در مواقع بحران و کاربست این عوامل با اصول پدافند غیر عامل به تدوین چارچوب اجرایی برای مدیریت پدافند غیرعامل در بافت های فرسوده شهری خواهد پرداخت.
1. مقدمه:
سکونتگاه های انسانی از بدو پیدایش تا کنون همواره با مخاطرات طبیعی تهاجم و حمله مواجه بوده اند . از این رو برای بقاء و تکامل خود مجبور به اتخاذ تدابیر نطامی _ امنیتی در این زمینه شده اند . تسلط نیروهای طبیعی بر زندگی انسان ها و توانایی پایین انسان در کنترل آن موجب شده تا سکونتگاه ها با استفاده از فنون و تدابیری در راستای به حداقل رساندن این آسیب ها شکل بگیرند . تهاجم و حمله همانند عوامل طبیعی ، حیات این سکونتگاه ها را تهدید می نموده است به طوری که در طول تاریخ ، کمتر شهری را می توان یافت که با حمله و خرابی ناشی از آن مواجه نشده باشد ؛ لذا ایمن ساختن شهرها در برابر این خطرات همواره از اهمیت بسیار زیادی برخوردار بوده است
در بافت های فرسوده شهری به تناسب نوع و میزان فرسودگی بافت و نوع ارزش های موجود در بستر سایت،می توان گونه هایی از سیستم ها و راهکارهای مدیریتی پدافند غیرعامل را متصور شد،که لازم است تا براساس شناخت،تحلیل و پیمایش بافت های فرسوده شهری و تعیین نوع مداخله احتمالی،توجهات لازم و کافی به بستر سازی پدافند غیرعامل را مورد توجه قرار داد.
- 1-1 طرح مساٌله پژوهش:
دربرنامه ریزی شهرها و تعیین کاربری مورد نیاز شهر و نحوه ارتباط آن ها با یکدیگر ، باید علاوه بر ایجاد فضاهای مناسب برای حفظ جان مردم درمقابل تهدیدها ، امکان تداوم بی وقفه فعالیت های ضروری و کاهش آسیب پذیری شهر فراهم شود. آن چه امروزه در هدایت نظام مدیریت نظام شهری از دیدگاه پدافند غیرعامل اهمیت بسیاردارد ، توانایی این نظام در انعطاف پذیری درونی و برخوداری از قابلیت به کارگیری اصول و مقررات پدافند غیرعامل و بهره گیری از »فرصت های زمانی « برای پیشگیری و کاهش آسیب های ناشی از تهدیدات وامکان اداره شهرها در وضعیت فوق العاده اضطراری جنگ می باشد، به گونه ای که آمادگی لازم در جهت کاهش خسارات جانی و مالی و مقابله سریع و بهبود اوضاع تا سطح وضعیت عادی را داشته باشند.
اگرچه به لحاظ تئوریک اصول و مقررات پدافند غیرعامل در مدیریت بحران شهرها مورد بررسی قرار گرفته است اما هنوز هیچ چارچوب و دستورالعمل اجرایی برای استفاده از آن اصول در بافت های فرسوده شهری ارائه نشده است. لذا این پژوهش به دنبال دستیابی به یک دستورالعمل - - guidline اجرایی برای پدافند غیرعامل در بافت های شهری است.
- 2-1 تعاریف:
بافت فرسوده:
بنا به مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری مقصود بافت فرسوده شهری، به عرصه هایی از محدوده قانونی شهرها اطلاق میشود که به دلیل فرسودگی کالبدی، عدم برخورداری مناسب از دسترسی سواره، تاسیسات و خدمات و زیر ساختهای شهری آسیب پذیر بوده و از ارزش مکانی، محیطی و اقتصادی نازلی برخوردارند. بافتهای فرسوده به سبب فرسودگی در کلیت با یکدیگر ویژگیهای مشترکی دارند.
پدافند غیر عامل:
پدافند غیرعامل به مجموعه اقداماتی اطلاق می گردد که نیازمند به کارگیری جنگ افزار نبوده و با اجرای آن می توان از وارد شدن خسارت های مالی به تجهیزات و تاسیسات حیاتی و حساس نظامی و غیرنظامی و تلفات انسانی جلوگیری نموده یا میزان این خسارت ها و تلفات را به حداقل ممکن کاهش داد.
در مبحث 21 مقررات ملی ساختمان - پدافند غیرعامل - ، هر اقدام غیر مسلحانه ای را که موجب کاهش آسیب پذیری نیروی انسانی، ساختمان ها، تاسیسات، تجهیزات، اسناد و شریان های کشور در مقابل تهدیدات انسانساز گردد، پدافند غیرعامل خوانده می شود. - مبحث 21 مقررات ملی ساختمان - پدافند غیرعامل - -
- 3-1 ادبیات و پیشینه پژوهش:
محققان بسیاری به اصول پدافند غیرعامل پرداخته اند . » نباتی «، اصول شانزده گانه ای را به عنوان اصول پدافند غیر عامل بر می شمرد.
« این اصول را در 9 اصل مکان یابی، استتار، اختفاء ، پوشش ، فریب ، پراکندگی ، تفرقه و جابه جایی ، مقاوم سازی و استحکامات و اعلام خبر خلاصه می کند و سه اصل عمده و اولیه دفاع غیرعامل را اصول زیر می داند:
.1 موضع یابی شامل: ماموریت، پراکندگی و شکل عوارض و محیط .2 انضباط استتار .3 احداث و ایجاد استتار
همان گونه که در بررسی مطالب ارائه شده از محققان مختلف در مورد اصول و مبانی پدافند غیرعامل برمی آید ، نگاه به پدافند ، می تواند از منظر سخت افزاری و با کاربرد مهندسی و یا نرم افزاری با کاربرد طراحی و معماری باشد ، بنابر این استفاده از آن در دیگر کاربردها از جمله رویکرد و نگرش راهبردی ، نیازمند نگاه به این اصول از منظر دیگری است .
روش های پدافند غیر عامل:
با بهره گیری از اصول پدافند غیر عامل می توان 4 روش را بر اساس این اصول به کار گرفت و به مورد اجرا گذاشت
.1 ایجاد اختلال در شناسایی ، کسب اطلاعات و دقت هدف گیری دشمن از طریق اختفا ، استتار ، فریب و جابهجایی
2. کاهش آسیب پذیری نقاط هدف و کاهش تاثیرپذیری سلاح دشمن از طریق مکان یابی صحیح ، ایجاد موانع و استحکامات ، مستحکم کردن ساختمان ها و تاسیسات - مقاوم سازی - با استفاده از عوارض طبیعی سطح زمین و استفاده از عمق زمین
3. کاهش اهمیت و حساسیت نقاط هدف از طریق پراکندگی و تجزیه - کوچک سازی - پیش بینی امکانات جایگزین و موازی
4. کنترل خسارت از طریق اعلام خطر ، ساماندهی امکانات امداد و نجات ، تعیین وظایف بخش ها و افراد ، آموزش و تمرین
مدیریت شهری و ملاحظات پدافند غیرعامل:
آن چه امروزه در هدایت نظام مدیریت نظام شهری از دیدگاه پدافند غیرعامل اهمیت بسیاردارد ، توانایی این نظام در انعطاف پذیری درونی و برخوداری از قابلیت به کارگیری اصول و مقررات پدافند غیرعامل و بهره گیری از »فرصت های زمانی « برای پیشگیری و کاهش آسیب های ناشی از تهدیدات و امکان اداره شهرها در وضعیت فوق العاده می باشد ، به گونه ای که آمادگی لازم در جهت کاهش خسارات جانی و مالی و مقابله سریع و بهبود اوضاع تا سطح وضعیت عادی را داشته باشند .
از وظایف مدیریت شهری در ارتباط با ملاحظات پدافند غیرعامل برای تقویت و بهبود اجتماع شهری کارآمد و موثر ، فراهم نمودن امکانات تسهیلات و ساز و کارهای لازم پدافند غیرعامل و آموزش همگانی شهروندان و ایجاد فضای مناسب برای بروز قابلیت ها ، توانایی ها و استعدادهای بالقوه برای انجام تکالیف و تعهدات شهروندی و تبدیل آن ها به عواملی پیشگام ، تاثیرگذار و نقش آفرین و فعال در عرصه پدافند غیرعامل است . به منظور این آمادگی لازم است قبل از وقوع ، کلیه تدابیر و اقدامات و پیش بینی های لازم صورت پذیرفته باشد تا در زمان وقوع ، قابلیت بهره برداری و مدیریت مطلوب شهری میسر گردد که اهم آن شامل موارد زیر می باشند :
- 1 نقش دریافت کننده اطلاعات ، یعنی مدیران شهری از منابع و مراکز سیستم های موجود ، اطلاعات مرتبط با پدافند غیرعامل را جمع آوری نمایند و برای تصمیم سازی و تصمیم گیری آتی بکار گیرند .
- 2 نقش پخش کننده اطلاعات و آگاه کننده ، این بعد به نحو اطلاع رسانی و آموزش شهروندان در خصوص تهدیدات می باشد یعنی آگاهی های لازم در خصوص نحوه برخورد و چگونگی حرکت جمعیت را به شهروندان اطلاع رسانی نمایند .
- 3 نقش تشخیص تهدیدات در شهرها .
- 4 نقش کارآفرین - ایجاد گروه های اثربخش مواجه با بحرانهای غیر طبیعی - ؛ تشکیل و سازماندهی گروه های اثربخش مواجه با بحران ها با ترکیب از اعضای مدیریت شهری و گروه ها و شهروندان متخصص در امور و عرصه های پدافند غیر عامل .
- 5 فراهم سازی زیر ساختهای شهری جهت تامین خدمات مورد نیاز شهروندان
- 6 آمادگی مدیران شهری جهت مدیریت خدمات رسانی بی وقفه به شهروندان
- 7 تبیین شرح وظایف کلیه بخشها جهت خدمات رسانی در شرایط بحرانی و انجام آموزشهای لازم
- 8 امکان بهره مندی از ذخایر و منابع اضطرارییش بینی شده
- 9 تأمین و تسهیل خدمات ضروری شهری و شهروندان
- 10 انجام مانورهای دوره ای به منظور تمرین و کسب آمادگی لازم بنابراین مدیران شهری در خصوص نحوه برخورد با بحران های غیر طبیعی می بایست برنامه ریزی دقیق داشته و نقاط قوت و ضعف شهرها را شناسایی نموده و از فرصت های موجود جهت فرهنگ سازی پدافند غیر عامل بهره برداری لازم را به عمل آورند.
