بخشی از مقاله
چکیده:
سرزمین ایران به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و ژئوپلیتکی همواره در معرض تهدیدها و مخاطرات طبیعی - سیل، زلزله، زمین لغزش و... - و تهدیدات انسانساز - جنگ ها - قرار داشته که سیلهاي متعدد روستاي دشت استان گلستان، زلزله رودبار و منجیل و زلزله بم کرمان و زمین لغزش روستاي اصطخري شیروان براي گروه اول و جنگ تحمیلی هشت ساله به عنوان نمونه بارز براي تهدیدات انسان ساز، می تواند از متعدد مصادیقی باشد که در تاریخ ایران زمین و در جاي جاي این کشور پهناور، ثبت و ضبط است. با عنایت به این امر، به مصداق آمادگی قبل از بحران، این مقاله سعی کرده است به تبیین اهمیت اجراي عملیات پدافند غیرعامل براي سکونتگاههاي روستایی و ضرورت گنجاندن مجموعه عملیات مرتبط با این موضوع در تدوین مطالعات طرحهاي هادي روستایی و طراحی سایتهاي روستاهاي نوبنیاد بپردازد.
روستایی درآمد :
بر اساس سرشماري عمومی نفوس و مسکن سال 1385، جمعیت کل کشور 70495782 نفر بوده است که از این تعداد 48259964 نفر در نقاط شهري 68/5 - درصد - و 22235818 نفر در نقاط روستایی و عشایري - غیر ساکن - زندگی می کرده اند - 31/5 درصد - . بر اساس نتایج سرشماري هاي عمومی نفوس و مسکن سالهاي 1335-85 جمعیت روستایی کشور با روند نزولی مواجه بوده است لیکن توجه به روستاها از یکسو بخاطر تبعات منفی اقتصادي، اجتماعی و فرهنگی ناشی از مهاجرت جمعیت روستایی به شهرها و بخصوص کلانشهرهاي تهران، مشهد، اصفهان، تبریز، کرج و ... و سکونت در حاشیه این شهرها و از سوي دیگر به علت ماهیت تولید گرا بودن اقتصاد روستایی بر خلاف اقتصاد شهري که مصرف کننده تولیدات روستاها هستند، حائز اهمیت ویژه اي است.
علاوه بر این ویژگیها، ویژگی دیگري بر روستاها مترتب است که موضوع این مقاله میباشد و آن همانا نقش پذیرایی و سکونتگاهی جمعیت شهري مورد هجوم و آفند عوامل طبیعی - سیل، زلزله و.... - و انسانی - جنگها - می باشد. در این مقاله؛ ابتدا تعریفی از پدافند و انواع آن ارائه و پدافند غیرعامل و نتایج کاربست پدافند غیرعامل را در حفظ امنیت و تداوم حیات انسانی جمعیت سرزمین تشریح خواهیم کرد. در ادامه به جایگاه پدافند غیرعامل در اسناد بالادستی نظام - چشم انداز ایران 1404 و برنامه پنجم توسعه اقتصادي و اجتماعی کشور - خواهیم پرداخت و انواع روستاها را در ارتباط با بحث پدافند غیرعامل طبقه بندي کرده، راهکارهاي ارتقاء پدافند غیرعامل را به تفکیک هر طبقه، ارائه خواهیم کرد.
در پایان از بحث هاي مطروحه نتیجه گیري لازم بعمل آمده و پیشنهاداتی در خصوص شیوه ها و طرق کاربردي معماري و جغرافیایی پدافند غیرعامل در مکان یابی روستاهاي جدید ناشی از جابجایی اجباري روستاها، به علت وقوع سوانح طبیعی مانند سیل، زلزله، زمین لغزش - land slide - و... و یا جابجایی اختیاري روستاها ناشی از اجراي طرح تجمیع روستاهاي پراکنده زیر 20 خانوار و همچنین در فرایند مطالعه و اجراي طرحهاي هادي روستایی که بنیاد مسکن انقلاب اسلامی سالانه مجري انجام تعداد بسیاري از آنها براي روستاهاي بالاي 20 خانوار می باشد، ارائه خواهد شد. نگارنده امیدوار است این مقاله فتح بابی باشد براي اظهار نظر کارشناسان تدوین کننده طرحهاي هادي روستایی و صاحبنظران موضوع پدافند غیرعامل که با همفکري یکدیگر به موضوع پدافند غیرعامل در فرایند تدوین طرحهاي هادي روستایی و یا طراحی و جانمایی در مجموعه کاربریهاي روستاهاي نوبنیاد همت گمارند.
-1 پرسش، فرضیه و متدلوژي تحقیق:
با توجه به آنچه آمد، این مقاله سعی خواهد کرد به این پرسش پاسخی در خور دهد که: چرا اتخاذ تدابیر پدافند غیرعامل براي روستاها و سکونتگاههاي روستایی کشور حائز اهمیت می باشد؟ با توجه به سابقه تاریخی ایران زمین حتی در گذشته هاي نچندان دور و به دلیل موقعیت خاص جغرافیاي انسانی، اقتصادي و سیاسی؛ و با عنایت به سئوال تحقیق فوق الذکر، فرضیه ما این خواهد بود که: ایران شاهد جنگهاي متعدد گسترده درسطح ملی یا محدود در سطح تهاجمات منطقه اي بوده که وقوع آن در آینده نیز دور از ذهن نیست، لذا ضروري است با اتخاذ تدابیر پدافند غیرعامل در سکونتگاههاي روستایی، اثرات تخریبی آن را براي جمعیت مستقر در عرصه سیاسی آن، کاهش دهیم. براي آزمون فرضیه فوق، سعی شده است به روش کتابخانه اي و مصاحبه با کارشناسان مقوله پدافند غیرعامل ، نقطه نظرات گردآوري، طبقه بندي و تنظیم شده و نتیجه گیري لازم ارائه گردد.
-2پدافند:تعریف و انواع آن
از نظر لغوي پدافند از دو جزء پد بمعناي ضد، متضاد، پی و دنبال و آفند بمعناي جنگ، جدال، پیکار و دشمنی است. به این ترتیب پدافند مشتمل بر کارهایی است که براي پیشگیري از حمله دشمن و یا پیروزي او در حمله انجام می گیرد. ارتش نیز پدافند را شامل کلیه اقداماتی می داند که بمنظور محدود نمودن آثار حملات دشمن است. پدافند در معناي عام کلمه به دو بخش پدافند عامل و پدافند غیرعامل تقسیم می شود. پدافند عامل شامل مجموعه برنامه ها، طرحها و اقدامات دفاعی است که مستلزم استفاده مستقیم از سلاح و تجهیزات جنگی میباشد. از این بعد مجري و متولی دفاع عامل در سطح کشور بر اساس قانون، نیروهاي مسلح خواهند بود.
در مقابل؛ پدافند غیرعامل - - Passive Defence شامل کلیه طرحها، برنامه ها و ایده هاي کاربردي است که موجب کاهش آسیب پذیري، افزایش ضریب مقاومت دفاعی و امکان تداوم فعالیتهاي دستگاههاي اجرایی در قبال تهدیدات خارجی است که مستلزم استفاده از سلاح نخواهد بود. در ردیف ب ماده 1 از آیین نامه اجرایی بند 11 ماده 121 قانون برنامه چهارم توسعه کشور تعریف پدافند غیرعامل بدین شرح ارائه شده است: مجموعه اقدامات غیرمسلحانه اي که موجب کاهش آسیب پذیري نیروي انسانی، ساختمانها و تاسیسات، تجهیزات و شریانهاي کشور در مقابل عملیات خصمانه و مخرب دشمن و یا کاهش مخاطرات ناشی از سوانح غیر طبیعی میگردد.
طبق مصوبه مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز پدافند غیرعامل چنین تعریف شده است: پدافند غیرعامل عبارتست از مجموعه اقدامات غیر مسلحانه اي که موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب پذیري، تداوم فعالیتهاي ضروري، ارتقاء پایداري ملی و تسهیل مدیریت بحران در مقابل تهدیدات و اقدامات نظامی دشمن می گردد. به این ترتیب، پدافند غیرعامل کارآمد؛ بایستی بتواند امکان ادامه حیات عناصر اجتماعی و تامین نیازهاي اساسی جمعیت و تسهیل اداره امور کشور را در مواقع بحران - جنگها - ؛ بنحو مطلوب فراهم سازد.
-2 اهداف پدافند غیرعامل:
سازمان پدافند غیرعامل کشور اهداف ذیل را براي پدافند غیر عامل تبیین کرده است:
: 3-1 کاهش قابلیت و توانایی سامانه هاي شناسایی، هدف یابی و دقت هدف گیري تسلیحات آفندي دشمن.
: 3-2 بالا بردن قابلیت بقاء، استمرار عملیات و فعالیت هاي حیاتی و خدمات رسانی مراکز حیاتی، حساس و مهم نظامی و غیر نظامی کشور در شرایط وقوع تهدید، بحران و جنگ.
