بخشی از مقاله
چکیده
تربیت اسلامی، احیاء فطرت خداجوی انسان و پرورش ابعاد وجودی او در جهت حرکت به سوی کمال بینهایت است. ارزش وجودی انسان و اهمیت تربیت و پرورش اوست که خداوند به عنوان برترین مربی عالم، هدایت و تربیت او را بر عهده دارد، ویژگیهایش را میشناسد، جنبههای مثبت و منفیاش را در کتابش متذکر شده و طبق ساختار روحی و روانی که برای این انسان طراحی نموده، راهها و روشهای گوناگونی را در تربیت او پیش میگیرد و به رسولان و انبیاء خود متذکر میگردد که این انسان با این خصایص، باید به این طریق تربیت شود تا شایسته مقام خلیفه اللهی گردد. قرآن کریم به طور مستقیم و غیر مستقیم روشهایی را برای تربیت آدمی عنوان کرده است، او عشقی بزرگتر را در قلب انسان ایجاد میکند، الگوهای مثبت و منفی به او معرفی میکند، او را به تفکر دعوت میکند، نصیحت و موعظهاش میکند، تشویق و تنبیهاش میکند، او را با دوستان خوب همنشین میکند، مرگ را به او یادآور میشود و شأن و شخصیتش را مورد توجه قرار میدهد.
از آنجا که تربیت و هدایت انسانها مهمترین موضوع عالم هستی است و تأکید بسیار زیادی بر آن شده، لذا بر آن شدیم تا ضرورت و هدف این مبحث عظیم و مهم را در مقالی اندک به صورت توصیفی، تحلیلی و کتابخانهای جمعآوری نموده تا ارزش و شخصیت نوع انسان بر ما روشن و لزوم تربیت اسلامی او محرزمان گردد. در این نوشته، سعی شده است تا با توجه به اهمیت ویژه تربیت انسان، با بیان مختصر به معرفی برخی ویژگیهای انسان پرداخته و همچنین ضرورت تربیت انسان و چند روش تربیتی از منظر قرآن معرفی شود.
مقدمه
آیین تربیت و پرورش انسان، یکی از عمدهترین و اصلیترین اهداف و موضوعات مکتب اسلام میباشد که در سرتاسر آیات قرآن، به چشم میخورد. تعلیم و تربیت انسان باید بر شناخت و معرفت استعدادهای گوناگون انسان و ابعاد مختلف جسمی، روانی، قوای مادی و معنوی و ضعف و قوت انسان مبتنی میباشد.بنابراین در صورتیکه انسان درست تربیت شود، میتواند خویشتن را به خوبی اداره کرده و در مسیر رشد و تعالی گام بردارد و و از خطا و گناه و پلیدی خود را صیانت کند، چرا که گناه، انسانیت را از بین میبرد و او را به مرحلهای میرساند که قرآن خداوند منان، انسانی را خلق کرد و هدف از خلقتش را عبادت و پرستش خود قرار داد، پس او را به گونهای تربیت کرد که جز خدا را ندید و جز او را نپرستید، خدایی که پرورش دهنده و رب همه جهانیان است.
عقل، اختیار، خودآگاهی، هدفمندی و تربیتپذیری، ویژگیهایی است که اسلام مبین، وجود آنها را مؤید لزوم تربیت و هدایت انسان میداند. هدف از تربیت اسلامی از نگاه قرآن این است که انسان، عبادت و بندگی خدا را بکند، متقی و مؤمن شود، عمل صالح انجام دهد و از هوای نفس و دنیاطلبی پرهیز کند. در جای جای قرآن کریم، هدایت و تربیت انسان بر تعلیم و علم آموزی او مقدم است، تا روح و روان او تزکیه نشود، تا جانش پالایش نگردد علم آموزی او در نزد پروردگار پشیزی ارزش ندارد.
گاه به قرآن کریم از زاویه دانش ها، پیام ها و آموزه های آن نگریسته می شود که بر اساس بیان صریح خود قرآن و اعتقاد جازم ما مسلمانان، هیچ چیزی را که انسان در هدایت و سعادت خود بدان نیازمند باشد، فروگذار نکرده است، و با دارا بودن مفاهیم و نکته های فراوان، همواره در بستر تاریخ پویا، در صحنه و پاسخگو به نیازهای زمان خواهد بود. قرآن بعنوان تنها برنامه سعادت بشر، بهترین راهکارهای عملی تربیت بشر را ارائه داده است که بشر با استناد و عمل به آن ضمن بهرمندی از انوار الهی قرآن، در پرتو آن میتواند به تعلیم و تربیت نسل ها بپردازد.
- 1 مفهوم شناسی
1-1 ماهیت تربیت
کلمه تربیت از ریشه ربا، یربو، گرفته شده و معنای آن نشأَت و رشد است، منشأ دیگر آن پاک ساختن است - استادان طرح جامع آموزش خانواده و فرزندان در دوره ابتدایی، ص. - 54 همچنین گفته شده تربیت به معنای پروراندن و بالا رفتن است و در اصطلاح به معنای کوشش است، جهت ایجاد دگرگونی مطلوب در فرد و به کمال رساندن تدریجی و مداوم او در مورد ماهیت تربیت نیز گفته میشود، تربیت از یک سو علم است، چون دارای موضوع، هدف و روش است و جریان رشد و حیات آدمی را با روش علمی تحت کنترل دارد؛ از سویی فنّ است، چون جریان نشو و نمو انسان باید با فنون خاص تحت مراقبت قرار گیرد. ممکن است فردی باسواد و عالم باشد ولی معلم و مربی نباشد.
