بخشی از مقاله
چکیده
امنیت از مقوله های اساسی است که نیاز به آن در تمام ابعاد زندگی بشری بهنحوی ملموس و موثر احساس میشود و از دیرباز تاکنون تلاش های فراوانی در جهت ایجاد آن در حیات انسانی، منشاء تحولات و دگرگونی هایی بوده است.
یکی از عواملی که منجر به خدشه دار شدن این مولفه می گیرد، اقدامات تروریستی است. جمهوری اسلامی ایران نیز از این قضیه مستثنی نیست و همواره از این ناحیه ضربه خورده است. مقاله حاضر با هدف شناسایی و اولویتبندی عوامل ژئوپلیتیکی موثر بر شکل گیری پدیده تروریسم در استان سیستان و بلوچستان با رویکرد فازی به رشته تحریر درآمده است و تلاش می کند به این سوال اصلی پاسخ دهد که عوامل ژئوپلیتیکی تاثیرگذار بر شکل گیری پدیده تروریسم در استان سیستان و بلوچستان کدامند و چه اولویتی نسبت به همدیگر دارند؟
نوع تحقیق بر مبنای هدف کاربردی و بر اساس روش توصیفی- پیمایشی می باشد. جامعه آماری پژوهش نیز صاحب نظران حوزه امنیتی بودند که با روش نمونهگیری هدفمند تعداد 220 نفر بهعنوان جامعه آماری انتخاب شدند که با استفاده از جدول مورگان 140 نفر به عنوان نمونه انتخاب گردیدند. برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه ای متشکل از 24 سوال استفاده شد که برای سنجش پایایی از روش آلفای کرونباخ استفاده شده که برابر 0/965 میباشد و برای تجزیهوتحلیل آماری به دلیل نرمال بودن دادهها از آزمون تحلیل عاملی تائیدی با استفاده از نرم افزار LISREL و رتبه بندی آن ها از نرم افزار TOPSIS استفاده گردید که پنج اولویت اول تاثیرگذار بر شکلگیری پدیده تروریسم در استان سیستان و بلوچستان به شرح ذیل می باشد:موج سلفی گری و افراط گرایی در منطقه؛ جنبش اقلیت گرای مذهبی؛ تفاوت قومی - مذهبی با حکومت مرکزی؛ جنبش اقلیت گرای قومی و انزوای جغرافیایی و دوری از مرکز سیاسی حکومت.
مقدمه
امنیت ملی برای هر دولت -ملتی از قداستی خاص برخوردار است. چرا که تقریباً دستیابی به سایر اهداف ملی و بین المللی همانند توسعه - سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی - قدرت، اقتدار، ثبات، مشروعیت و ... به نوعی در گرو حصول امنیت ملی است. در مقابل، هر نوع اقدام و حرکتی که سبب مخدوش شدن این اهداف شود مخل امنیت تلقی شده و سبب فاصله گرفتن مردم از حکومت، عدم تمکین نسبت به قانون، عدم مشارکت، تشتت و ناامنی در کشور و ... خواهد شد.
از طرف دیگر، یکی از عوامل اصلی و همیشه اثرگذار در تهدید امنیت ملی کشورها در ابعاد مختلف داخلی و خارجی پدیده پیچیده تروریسم است - ساعی و معصومی،. - 162:1390 تروریسم پدیده ای است که با قدمت طولانی و اشکال نوین، جهان حاضر را درگیر خود کرده است و بسیاری از کشورها با چنین پدیده هولناکی دست و پنجه نرم می کنند
این پدیده به سبب پیوند آن با فناوری های نوین به یک گرفتاری تبدیل شده و توانسته است گروه های کوچک، اما با ساختار پیچیده را به بازیگران برجسته در پهنه بین الملل تبدیل کند - محسنی،. - 200:1390 این پدید در قرن هجدهم در فرانسه نمود عینی پیدا کرد و در قرن نوزدهم با ظهور آنارشیست ها، رنگ و بوی سیاسی بیشتری یافت. آنارشیست ها معتقد بودند که دولت پدیدهای بی فایده است، بنابراین برای ساقط کردن دولت ها استفاده از خشونت و ترور مجاز است، ولی در قرن بیستم، تروریسم مفهومی یپچیده تر یافت و از این تاریخ به عنوان پدیده ای با شکل جدید مطرح شد
با بررسی اولین اقدامات تروریستی توسط گروه های »سیکاری« تا حوادث 11 سپتامبر 2001 و جریان تکفیری - تروریستی داعش میتوان دریافت که اهداف تروریستهامعمولاً ارعاب و اجبار به پذیرش عقاید عمدتاً سیاسی است، ولی ابزارشان میتواند از خنجر سیکاری ها تا هواپیما و بمب اتم متغیر باشد. در واقع، تروریسم نوعی اخاذی سیاسی است که از طرف گروههای کوچک - که قدرت مقابله با دولت را ندارند - به وجود می آید و سعی بر آن دارند تا با اقدامات رعب انگیز حکومت مرکزی را مجبور به پذیرش یا خودداری از اعمالی کنند و به لحاظ جغرافیایی و حوزه فعالیت به چهار سطح تقسیم می شوند:
- 1 تروریسم دولتی که در آن سازمان های دولتی و حکومتی خود به کشتار شهروندان می پردازد؛
- 2 تروریسم محلی که در آن تروریست ها در داخل کشور خود علیه حکومت دست به عملیات ترویستی میزنند؛
- 3 تروریسم فراملی که در قالب آن تروریست ها از ملیت های مختلف در کشورهای دیگر اقدام به عملیات ترویستی می کنند
و - 4 تروریسم بین الملل که از سوی گروه های سیاسی در خارج از کشورهای متبوع صورت می گیرد و سال 1970 مورد استفاده قرار گرفت. در این نوع ترویسم با حمایت برخی از دولت ها اقدام به عملیات ترویستی در کشورهای دیگر می نمایند. از جمله این گونه موارد می توان به تسلیح شبکه ترویستی القاعده اشاره کرد
بر این اساس می توان گفت که امروزه خطر ترویسم و گروهک های تروریستی در اشکال مختلف، تمام کشورها و نظام های سیاسی جهان را در معرض خطر قرار داده و هیچ سرزمینی از خطر و تهدید تروریست ها در امان نمی باشد
جمهوری اسلامی ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست و جزء کشورهایی است که پدیده تروریسم با امنیت ملی آن پیوند خورده و به شکل دوگانه ای از تروریسم آسیب دیده است. ایران از سویی جزء اصلی ترین قربانیان تروریسم در تاریخ استقلال خود به شمار می رود و از سویی دیگر در مواجهه با اتهام حمایت از ترویسم، بهای استقلال خود را میپردازد - افتخاری و شبستانی، - 6:1390 در این میان استان سیستان و بلوچستان به عنوان یکی از واحدهای فرعی - محلی - جمهوری اسلامی ایران است که به دلیل داشتن وضعیت خاص ژئوپلیتیکی، آسیب پذیری های موجود در آن و نیز وضعیت خاص دو کشور افغانستان و پاکستان، همواره منشاء تهدیدات امنیتی برای کشور بوده است. ویژگی های استان سیستان و بلوچستان که این استان را از استانها یا مناطق همجوار تفکیک میکند شامل موارد زیر است:
استان در حاشیه مرزهای شرقی ایران قرار دارد و با منطقهای تنشزا و بیثبات همسایه است.
1. تمرکز قوم بلوچ در استان سیستان و بلوچستان است.
2. اکثریت جمعیت استان را اهل سنت تشکیل میدهند و این جمعیت در سالهای اخیر همواره رو به افزایش بوده است.
3. دنباله قومی بلوچهای ایران که عمدتاً در استان مستقر هستند در کشور پاکستان حضور دارند.
4. استان با دو کشور بیثبات افغانستان و پاکستان هممرز است.
5. عوامل تهدید زا در داخل استان هر یک به نوعی فعال و برخی بصورت بالقوه هستند و جهت دستیابی به خواستههای خود از هیچ اقدامی فروگذار نیستند.
6. بعضی عوامل تهدید زا در داخل استان با عوامل تهدید در خارج از کشور ارتباط داشته و برخی از اهداف و خواستههای آنها را نیز دنبال میکنند.
7. دو اقلیت مذهبی اهل سنت و قومی بلوچ در استان فعال هستند و زمینههای تجزیهطلبی و تبدیل استان به منطقهای بحرانی وجود دارد.
8. افکار و اندیشه های فرهنگی و سیاسی واگرا در سطح استان حضور فعال دارند و تلاش می کنند در تحولات استان نقش ایفا کنند.
9. استان دارای مرزهای آبی و خشکی گسترده است.
.10 اهل سنت استان دارای مذهب حنفی هستند.
.11 بخشی از جامعه اهل سنت استان آسیبپذیر بوده و از آن سوی مرز تأثیر هستند. .12 اقلیتگرایی مذهبی در استان فعال است.
.13 اقلیتگرایی قومی در استان فعال است
هر کدام از ویژگی های فوق دلیل موجهی برای تفکیک محیط امنیتی استان سیستانوبلوچستان از مناطق یا استانهای هم جوار است، که با توجه به قدمت مسایل امنیتی آن ها و وجود کانونهای بحرانزا در داخل و خارج از استان و نیز توسعه نیافتگی استان، می توان برای این منطقه خاص از کشور شرایط امنیتی خاص مدنظر قرار داد. علاوه بر این شکل گیری و فعالیت های گروهک های تروریستی در سال های اخیر به ویژه در نواحی حاشیه ای و مرزی خسارت های جانی و مالی زیادی را بر ملت و دولت ایران وارده کرده است. یکی از مهم ترین این گروه ها، گروهک ترویستی جند ا... است که در نواحی استان سیستان و بلوچستان فعالیت می کنند. با توجه به شکل گیری پدیده تروریسم در استان سیستان و بلوچستان و تاثیر آن بر امنیت ملی، این مقاله با هدف شناسایی عوامل ژئوپلیتیکی موثر بر شکل گیری پدیده تروریسم در استان سیستان و بلوچستان به رشته تحریر درآمده است و سعی در پاسخ به این سوال دارد که عوامل ژئوپلیتیکی تاثیرگذار بر شکلگیری پدیده تروریسم در استان سیستانوبلوچستان کدامند و چه اولویتی نسبت به همدیگر دارند؟
