بخشی از مقاله
چکیده
بومادران یکی از گیاهان دارویی _ زینتی میباشد. برخی از گونههاي آن به صورت وحشی در مناطق مختلف ایران رویش دارند. بهمنظور بررسی اثر نوع و غلظت تنظیمکنندههاي رشدگیاهی بر تولید کالوس بومادران تماشایی آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی به صورت فاکتوریل در 2 عامل نوع ریزنمونه و محیطکشت با سه تکرار انجام گردید. بذرها ابتدا با آب جاري به مدت نیم ساعت شستشو داده شدند و سپس در محلول هیپوکلریت سدیم 5 درصد به مدت 5 دقیقه گندزدایی گردیدند.
سپس بذرها در محیطکشت پایه موراشیگ و اسکوگ - 1962 - کشت شدند و از ریزوم و ریشه آنها بهعنوان ریزنمونه استفاده شد. براي تولید کالوس ریزنمونهها درمحیطکشت پایه موراشیگ واسکوگ - - MS همراه با غلظتهاي مختلف NAA، IBA، BAP و Kin. کشت شدند. بیش ترین مقدار کالوس به میزان 1/75 گرم از ریزنمونه ریشه درمحیط کشت MS همراه با 0/5 میلی گرم در لیتر NAA و 0/5 میلیگرم درلیتر.Kin مشاهده گردید.
مقدمه
بومادران گیاهی دارویی، علفی چند ساله است که متعلق به تیره میناسانان یا مرکبان میباشد. بومادران در نیمکره شمالی بهویژه در نواحی کوهستانی نقاط مختلف اروپا در زمینهاي مرطوب مرکز و جنوب اروپا، شرق آسیا و شمال آفریقا پراکنده شده است. جنس بومادران Achillea می باشد. این جنس در ایران داراي 19 گونه علفی چند ساله می باشد که شش گونه آن بومی ایران است
بومادران تماشایی - - Achillea nobilis L. گونهي با گلهاي سفید غشایی، کمی کركهاي برهم خوابیده و تا حدودي بیکرك است که بیشتر در مناطق شمال، شمال غرب و شمال شرق کشور پراکنش دارد. گیاهی به نسبت دیرگل، با ارتفاع نسبتاً بلند - حدود 65 سانتیمتر - است. گلهاي سفید متمایل به کِرِم و به نسبت درشت دارد. این گیاه گلآذینهاي جانبی کمی تولید میکند و بیشتر بهصورت تکگل روي بوته دیده میشود. این گونه طول دوره گلدهی متوسطی دارد و فصل گلدهی آن خرداد ماه است
گیاه بومادران عمدتاً حاوي اسانس، فلاونوئید، آلکالوئید و تانن است که داراي خواص دارویی و درمانی مختلف می باشد
در قرون وسطی، بومادران را براي بند آوردن خونریزي بینی، درمان قاعدگی، بیخوابی، اختلالات بینایی، صرع بهکار میبردند
بومادران داراي اثر مقوي، ضدتشنج، رفع بواسیر و التیامدهنده زخم و جراحت است. دمکرده سرشاخههاي گلدار بومادران در رفع گاستریتهاي حاد و مزمن، رفع نفخ و ترشی معده اثر نافع دارد، همچنین به دلیل قابض بودن، بواسیرهاي خونی و اسهالهاي ساده و روان را درمان میکند
بومادران میتواند بهصورت سنتی از طریق بذر یا بهوسیله تقسیم بوته در زمان هاي خاصی از سال در مزرعه تکثیر شود. بذرها در هنگام بهار یا پاییز کاشته میشوند، و گلدهی آنها درتابستان سال بعد است و براي چندین سال این گلدهی ادامه دارد
Figueiredo و همکاران - 1995 - در پژوهشی با عنوان کشت درون شیشهاي و تولید اسانسهاي روغنی از بومادران هزاربرگ، از محیطکشت B5 همراه با 1/5 میلیگرم در لیتر 4-D،2 و 0/1 میلیگرم در لیتر کینتین جهت تولید کشت سوسپانسیون سلولی استفاده کردند و گزارش دادند که براي بهینهسازي رشد کشتهاي سوسپانسیون سلولی بومادران، بهترین تیمار محیط کشت B5 همراه با 1/5 میلیگرم در لیتر 4-D،2 و 0/1 میلیگرم در لیتر کینتین بههمراه 2 درصد سوکروز و شرایط تاریکی میباشد.
مواد و روشها
این آزمایش درسال1396-97 درآزمایشگاه کشت بافت گروه علوم باغبانی دانشگاه کشاورزي و منابع طبیعی خوزستان انجام شد. بذر بومادران تماشایی از مشهد جمعآوري شد و براي ضدعفونی آنها ابتدا به مدت نیم ساعت در زیرآب جاري قرار داده شدند و سپس از الکل اتیلیک70 درصد به مدت 30 ثانیه و محلول هیپوکلریت سدیم 5 درصد به مدت 5 دقیقه استفاده شد. بذور ضدعفونی شده بر روي محیطکشت پایه موراشیک و اسکوگ - 1962 - کشت شدند. سپس 30 و 50 روز پس از کشت بذر بهترتیب ریزنمونههاي ریشه و ریزوم گرفته شدند و جهت تولید کالوس بر روي محیطهايکشت مختلف تولید کالوس کشت گردیدند. تیمارهاي تولیدکالوس، به شرح ذیل میباشد:
جدول 1 محیطهاي کشت مختلف تولید کالوس
براي فراهم نمودن شرایط تاریکی جهت تشکیل کالوس، از پلاستیکهاي سیاه رنگ غیر قابل نفوذ به نور استفاده شد. شرایط دمایی +25±2 درجه سلسیوس در نظر گرفته شد. پس از 4 هفته کالوسهاي تولید شده وزن شدند. این آزمایش به صورت فاکتوریل درقالب طرح کاملاً تصادفی با 2 عامل نوع محیطکشت تولید کالوس - جدول - 1 و نوع ریزنمونه - ریشه و ریزوم - با 3 تکرار - هر تکرار 10 شیشهکشت - انجام گردید. تجزیه و تحلیل آماري دادهها با استفاده از نرمافزار SAS و مقایسه میانگین دادهها با آزمون چند دامنهاي دانکن انجام شد.
نتایج و بحث
نتایج جدول تجزیه واریانس نشان داد، اثر محیطهاي کشت تولید کالوس و اثر برهمکنش محیطکشت تولید کالوس و نوع ریزنمونه بر شاخص وزن کالوس در سطح احتمال %1 ولی اثر نوع ریزنمونه بر شاخص وزن کالوس در سطح احتمال %5 تفاوت معنیدار داشت
