بخشی از مقاله
چکیده
جنگ هاي ایران و روسیه سرآغاز نوینی در روابط ایران با روسیه در عصر جدید بود. زیرا روس ها در این نبرد هاي طولانی علاوه بر موفقیت هاي سیاسی و نظامی توانستندبراي خود در مناطق شمالی ایران جاپایی بیابند و از این طریق بر تحولات سیاسی و اجتماعی ایران تاثیر گذار باشند.
نفوذ سیاسی و اقتصادي روسیه بستر ساز رونق زبان روسی در گیلان شد. زیرا سیل واردات کالا هاي روسی و اندیشه هاي نوگرایانه که بخشی از آن توسط روشنفکران ایرانی و قفقازي که به زبان روسی سخن می گفتند وارد گویش گیلکی و سپس وارد زبان فارسی گشت.
واژگان و اصطلاحات روسی به جهت این که از یک سو زبان کشور سلطه و از سوي دیگر زبان تکنولوژي بود، موجب ماندگاري در گویش گیلکی و زبان فارسی گشت. در تحقیق پیش رو این پرسش مطرح است که چه عواملی موجب ورود وگسترش واژگان و اصطلاحات روسی در گویش گیلکی و زبان فارسی شده است؟
با توجه به پرسش می توان به این فرضیه رسید که نفوذ سیاسی و اقتصادي روسیه در گیلان و ایران موجب شد تا زبان این کشور به عنوان زبان مهاجم و زبان ادوات صنعتی و تجاري وارد گیلان وایران شود. در پژوهش حاضر نگارندگان تلاش دارند تا ضمن بررسی فرایند ها و علل انتقال این اصطلاحات به گویش گیلکی و زبان فارسی،اصطلاحات و معانی آنها را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهند.
مقدمه
ارتباط ایران و روسیه اثرات گوناگونی داشته است، از جمله پیامدهاي سیاسی، اقتصادي،اجتماعی، دینی و همچنین پیامد فرهنگی که از مهمترین گونههاي اثر بخشی دراین زمینه، فرهنگپذیري است. - جهانبین، - 181 : 1390 اگر بخواهیم انواع ارتباطات میان کشورها را بررسی کنیم، متوجه خواهیم شد که ارتباط میان کشورها به طور معمول از سه راه انجام میگیرد:
ارتباط سیاسی، ارتباط اقتصادي، ارتباط فرهنگی در این میان ارتباط سیاسی و اقتصادي روابطی هستند که با کوچکترین بحران و ضعف در دیپلماسی دچار تزلزل میشود، ارتباط فرهنگی، ارتباط سردمداران و یا تجار هر دو سو نیست، بلکه ارتباطی درونی و فرهنگی میان مردم آن کشورها است. ارتباطی برخاسته از دلبستگیهاي روحی و عاطفی میان ادیبان، هنرمندان و صاحبان فکر و اندیشه است.
نزدیکی گیلان و همجواري این منطقه با روسیه، مهاجرت اتباع روس به گیلان، ارتباطات تجاري و رفت و آمد بازرگانان، ارتباط ارامنه و مسلمانان با همکیشان حود در قفقاز سبب تاثیرپذیري گیلان از فرهنگ روسیه گردید.
نقش روابط اقتصادي و سیاسی در نفوذ واژگان و اصطلاحات روسی در گویش گیلکی و زبان فارسی
ارتباط مردم گیلان با اتباع روس و رفت و آمد به کشور روسیه، تاسیس کنسولگري در رشت سبب آشنایی مردم این منطقه با زبان روسی گردید، به طوري که ظهیرالدوله که در اواسط قاجار به این رشت سفر کرده است، اشاره کرده:»کلیت اوضاع اینجا خیلی تغییر کرده، غالب مردم شروسمآب هستند. درکلمات، ازده کلمه البته دو لغت شروسی است
خودزکو از جمله افرادي است که در دوران قاجار به گیلان سفر کرده، وي در سفرنامه خود اشاره دارد: »مردم ساحلنشین گیلان اغلب با زبان روسی آشنا بودند.
وجود لغات روسی در گویش گیلکی صحت این گفته را تایید میکند، این لغات نه تنها در گویش گیلکی که در زبان فارسی نیز به چشم میخورد، مروین علت آن را اینطور بیان میکند که: » روسها در مراکز و حوزههاي تحت نفوذ مستقیم خود از اسامی روسی استفاده میکردند، از جمله بعد از ساخت راه انزلی تهران ایستگاههایی که براي وصول عوارض راه احداثکرده بودند، ازاسامی روسیاستفاده میکردند
زبان روسی از زمان فتحعلی شاه تا اواخر قاجاریه بسیار در ایران کاربرد داشته است، چاکه نزدیکان، غلامان، مربیان و ندیمان ژادشاه قاجار روسی بودند. در زمان حکومت فتح علیشاه سه خواجه اعظم دربار وي به نامهاي خواجه میرزا یعقوب مارکاریان - ارمنی روسی زبان - ، خواجه خسروخان قایتامازیانی - ارمنی روسی زبان - و خواجه منوچهرخان یهنیکالوپوف - روسی - هر سه روسی زبان بودند و از روسیه به ایران آمده بودند
سربازان و فرماندهان هنگ فتحعلیشاه به سرکردگی سامسونخان - سامسون یاکوولیهویچ ماکینتسهف - از نظامیان پیمانشکن فراري اهل روسیه بودند. عباس میرزاي نایب السلطنه، فرزند فتح علیشاه و پسرش محمد میرزا - محمدشاه - در ایجاد رابطه با روسها و روسیه پیرو فتح علیشاه بودند. ناصرالدین شاه پسر محمدشاه نیز که پس از مرگ پدر در کودکی به سلطنت رسید، زیر نظر مربی روس خود "سهرگه مارکوویچ شاپشال" آموزش دیده بود. مظفرالدینشاه، نیز با روسیه روابط نزدیکی داشت. محمدعلی میرزا، پسر مظفرالدین شاه سرهنگ "لیاخوف" فرمانده بریگارد قزاق روس را مامور به توپ بستن مجلس شوراي ملی کرد.
