بخشی از مقاله
چکیده
ورود تکنولوژی ، زیرساخت های شهری- تاسیساتی و همچنین مواد و مصالح مدرن به شهرهایی که معماری و ساختار سنتی آنها در تقابل با نمودارهای تکنولوژیک و مدرن قرار دارند ، چالش هایی را دامن می زنند. در عصر جدید ، جهانی تازه در دست ساخته شدن است و دراین میان مصالح ، تکنولوژی های جدید و تاسیساتی و بدون رفع نیاز زیرساختی آن زودتر و راحت تر به همه جا نفوذ می کنند و چالش هایی را نیز بوجود می آورند . شهرهای تاریخی از یک طرف به دلیل داشتن ارزشهای فضایی و از طرف دیگر به دلیل داشتن همبستگی و همگنی خاص خود ، باید در برابر این عدم تعادل و تاثیرات ناشی از آن ، مورد حفاظت و صیانت قرار بگیرند و در مقابل تغییرات تند و ناگهانی از آنها مراقبت شوند . از این رو باید شهرهای تاریخی با استمرار روحیات ، فرهنگ و الگوی رفتاری ساکنان بومی خود ، برای شهر زیستی جدید کوشش کنند . کشور ایران با سابقه طولانی و تجربیات فراوان تاریخی و قدمت بسیار در پدیده شهر و شهرنشینی ، از این جریان دورمانده است. گویی که قلب تپنده شهرهای کهن - یزد - که روزی فعال ترین مرکز حیات شهرهای ایران بوده در بی صدای از تاریخ تحت تاثیر عوامل گوناگون منجمد گشته و گذرزمان در این مرکز متوقف شده است . هدف پژوهش را می توان شاخص هایی را جهت کاربرد محصولات عصر مدرن در راستایی ارتقایی کیفیات فضای معماری ، رونق گردشگری و اقتصادی و در نتیجه احیاء و حفظ مبانی هویتی معماری و ساختاری ، مهمترین شاخص های ایجاد مطلوبیت و تهدیدات در حوزه حفظ و احیاء که شامل ؛ فرهنگی ، اقتصادی ، گردشگری ، اجتماعی و معماری می شود در بافت های تاریخی بدست آورد .مقدمه
در نگاه اجمالی به وضعیت شهرهای تاریخی که در دو دهه اخیر با سرعت شگفت انگیزی ، بافت وسیع و نوین شهری- پیرامون بافت تاریخی شده است . که ترکیب عملی شهر را در دوگانگی فرو برده است . بافت تاریخی با اهمیت حفظ و نگهداری آن در یک سو و بافت نوین شهری با خیابان های پهن و وسیع با کاربری های جدید پاسخگویی و نیازهای جدید جامعه در سوی دیگر . وجود تکنولوژی ها و محصولات مدرن در اطراف ابنیه های تاریخی ، میل به نفوذ آنها را در این ابنیه ها بوجود می آورد . جریان های صنعتی و جهانی ساز و به دنبال نفوذ آن این جرانها در فرهنگ ، اقتصاد و معماری و غیره ، تفکر سالم در میان ساکنین ابنیه های تاریخی را متحول می کند . این تحولات در ابعاد گوناگون همچون فرهنگی ، علمی ، فناورانه ، اقتصادی ، سیاسی و امنیتی ، تاسیساتی ، مسائل زیست محیطی ، تحول در زندگی روزمره و هویت فردی را در بردارند که به طور معمول بر زندگی انسانها در قرن اخیر تاثیر می گذارند. - کاستلر،. - 1380
با توجه به محتوای فرهنگی ایرانی ، حفظ فرهنگ و هویت ملی و بومی از ضروریات به شمار می آید. - گل محمدی،. - 1381 هنر معماری به دلیل ارتباط مستقیم با زندگی عینی انسانها ، در مواجه با پدیده جهانی شدن نقش مهمی را در تعمیق و تضعیف فرهنگ و هویت بازی می کند . یکی از ارکان اصلی بافت شهری تاریخی ، حوزه مورد مداخله و مقیاس آن می باشد . شناخت این حوزه ها و مقیاس آنها به عنوان اطلاعات پیش زمینه در مورد بشرهایی که مورد تصمیم گیری قرار خواهند گرفت ، مورد نیاز احیاگر می باشد . با سرعت پیشرفت تکنولوژی معماری جدید نیز سعی و تلاش خود را در به روز نمودن فرم ها و فضاهای نو نموده است و این در حالی است که با افزایش جمعیت و توجه به رفع نیازهای کالبدی شهر، معماری نیز سعی دارد جایگاه اصلی خود را در برخورد با معضلات و مشکلات حفظ کند . این در حالی است که معماری جدید بایستی از تقابل با میراث گذشتگان به تعامل در جهت حفظ و نگهداری آنها با به کارگیری شگردهای خلاقانه برسد .
چارچوب نظری
این تحقیق در پی آن است که آیا می توان راهی پیدا کرد تا بتوان از فناوری ها ، تاسیسات و متریال های مدرن و معاصر در بافت های تاریخی بگونه ای استفاده کرد که کمترین آسیب را در زمینه های مختلف از جمله فرهنگ به آن برساند و توأمان در جهت احیاء و حفظ آن بهره ببریم. سوال اینجاست که به چه نسبتی و با چه الگویی می توان از فناوری های نوین و دستاوردهای آن در معماری گذشته می توانستند از دانش فن و مصالح زمان خود ، طوری بهره گیرند که سازگاری هنر و فناوری در تمام قسمت ها بنا به بهترین نحو رعایت شود . هماهنگی ایستایی و نظم و نظام در عین زیبایی از شگفتی های معماری سنتی است . بنابراین آنچه واضح است ، لزوم استفاده از دانش و فن روز با در نظر گرفتن ارزشهای معماری بومی در معماری معاصر است .
شهر
واژه«urban» در انگلیسی ، از ریشه «urbanus » لایتن یعنی» شهری« یا » متعلق به شهر« و از «urbs» که به شهر رم اطلاق می شد می آید . در زبان فارسی دو واژه » شار« و » شهر« که مورد استفاده جدید قرار گرفته اند . دارای ریشه های باستانی هستند . - فکوهی،. - 1383 26 شهر ، مجموعه ای فرهنگی- کالبدی است که براساس نیازها ، فعالیت می کنند و الگوهای رفتاری خاص خود را عرضه می دارند . فضاها از یک سوء آینه تمام نمای فعالیت ها و الگوهای رفتاری یک جامعه هستند و از سوی دیگر فضاها به فعالیت ها و رفتارهای ساکنان تاثیر فراوانی می گذارند . - نوربری- شولتز،1387 ،. - 77 به بیانی دیگر ، جامعه ای که نتواند بستر مناسبی را برای فعالیت و رفتارهای اعضای خود فراهم آورد ، نمی تواند مدعی داشتنه غنای فرهنگی باشد . هر رفتاری که به وسیله انسان صورت می گیرد به طور اساسی متکی به فرهنگ است و فرهنگ به عنوان مجموعه دست آوردهای مصنوعی و مادی یک جامعه ، بر معماری و فضاهای شهری تاثیر می گذارد و به واقع ، آنها بازتاب فیزیکی این ذهنیات هستند . - پاکزاد ، 1384 ، الف - . در این دیدگاه ، شهر در معنای تاریخی خود ، نقطه ای است که در آن ، بیشترین تمرکز قدرت و فرهنگ یک اجتماع متبلور می شود . شهر جایی است که پرتوهای مجزای حیات ، با دست مایه هایی از اعتبار و کارآمدی اجتماعی در آن جمع می شود . - فلامک، 138 ، - 44 به بیان دیگر شهر نهادی است انسانی- مدنی که در نقطه ای از محیط زیست انسانها مکانیابی می شود و بر پایه عامل ها و پدیده های سرزمینی اش، در شرایط تعادل پویا و در طول زمان تحول می یابد . تعریف مذکور این نکته را گوشزد می کند که شناخت بافت های شهری- چه تاریخی و چه غیر تاریخی- نمی تواند بدون شناخت بستر سرزمینی شهر و بی اتکا بر ساماندهای تولید از عامل ها و انگیزه های انسانی و متعالی که استمرار حیاتشان مقارن با پایداری ارزشهای انسانی- مدنی است که به درستی فهمیده شود . - فلامکی، 1383 ، . - 232
ارزش های بافت های شهری تاریخی
آگاهی از ارزشهایی که در یک بافت شهری تاریخی وجود دارد ، بر حساسیت موضوع احیای آن و در نتیجه احساس مسئولیت بیشتر در برابر آن می افزاید . این نکته قابل ذکر است که ارزش یک بافت شهری تاریخی به دلیل ارزش بناها و آثار تاریخی موجود در آن و ارتباط بین آنها به وجود می آید . به همین دلیل، باید ارزشی را هم در کل بافت و مهم در جزء جزء بناها و آثار تشکیل دهنده آن جستجو و بررسی کرد . - حجت،. - 1380 96 برای توصیف ارزش یک اثر تاریخی ، می توان آن را بخشی از قابلیت یک اثر دانست که متاثر از موقعیت و مکانی و زمانی و به تبع آن مبتنی بر نیازها ، ضرورت ها و دیدگاه های جامعه معنا می یابد . ارزش های اثر تاریخی ، به سه دسته اصلی » ارزشی های تاریخی« » ارزش های فرهنگی « و » ارزش های روز« تقسیم می شوند . - رحیم زاده، نجفی، 1389، . - 249
ارزش های تاریخی
ارزش های تاریخی ، عنوان کلی مجموعه ای از ارزشهای آثار است . که در آن » آفرینش اثر« در آن به ودیعه گذاشته شده و به این ترتیب ، فارغ از تداوم تاریخی اثر ، از فرآیند آفرینش آن حاصل شده است . - رحیم زاده، نجفی، . - 1389 253
ارزش های فرهنگی
ارزش های فرهنگی به مجموعه ای از ارزش های آثار گفته می شود که به مرور زمان در آنها به ودیعه گذاشته شده و بدینسان به مثابه کیفیاتی پیوسته و مداوم ، از سیر تاریخی اثر و قدمت آن حاصل شده اند این وجهه ارزشی آثار، در قالب » ارزش اعتقادی» « ارزش هویتی» « ارزش ناشی از قدمت« ، » ارزش تداوم خاطرات جمعی« و »ارزش وحدت در عین تنوع« شناخته می شود . - رحیم زاده، نجفی،
ارزش های روز
ارزش های روز به مجموعه ای از ارزش های آثار گفته که ، در زمان حال به اثر داده شده و به این ترتیب به مثابه ارزش هایی مضاعف از نیازهای روز جامعه منتج و تنها به منظور فراهم آمدن شرایط مطلوب حفاظت ، توسط مدیران میراث فرهنگی تعریف می شود ، به طور
