بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر به بررسی ارتباط میان ابعاد فرهنگ سازمانی وتعهد سازمانی با ابعاد فرسودگی شغلی کارکنان شرکت بهره برداری نفت وگاز زاگرس جنوبی پرداخته شده است.نمونه آماری این تحقیق شامل 306 نفر از پرسنل شرکت نفت زاگرس جنوبی می باشند که به روش تصادفی ساده انتخاب شدند. پرسشنامه های این تحقیق شامل پرسشنامه فرهنگ سازمانی دنیسون ،پرسشنامه تعهد سازمانی مایر و الن و پرسشنامه فرسودگی شغلی مسلش بوده است،که روایی این پرسشنامه ها با توجه به تحقیقات گذشته و پایایی آنها با استفاده از محاسبه آلفای کرونباخ - فرهنگ سازمانی %85 ، تعهد سازمانی %85 وفرسودگی شغلی - %83 مورد تایید قرار گرفته است.
ارتباط بین متغیرها با روشهای اماری همبستگی پیرسون و رگرسیون مورد ارزیابی قرار گرفت ونتایج نشان داد ، میان ابعاد فرهنگ سازمانی و تعهد سازمانی با فرسودگی شغلی رابطه معناداری وجود دارد، به نحوی که میان ابعاد تعهد سازمانی و فرهنگ سازمانی و خستگی هیجانی، مسخ شخصیت که از ابعاد فرسودگی شغلی می باشند رابطه معنادار و همبستگی منفی - معکوس - وجود دارد و میان این ابعاد با احساس کفایت که از ابعاد فرسودگی شغلی می باشد رابطه معنادار و همبستگی مثبت - مستقیم - وجود دارد. در بررسی پیش بینی ابعاد فرسودگی شغلی توسط فرهنگ و تعهد سازمانی از آزمون رگرسیون استفاده شده که نتایج ازمون نشان دهنده توانایی پیش بینی ابعاد فرسودگی شغلی توسط فرهنگ و تعهد سازمانی می باشد.
مقدمه
از جمله عواملی که در بقای سازمانها بسیار مؤثر است و همواره مدنظر مسئولین و مدیران سازمانها قرار می گیرد ، عامل نیروی انسانی است، به نحوی که نیروی انسانی را مهمترین و اصلی ترین عامل توسعه جوامع و سازمان قلمداد نموده اند . نیروی انسانی وفادار و سازگار با اهداف و ارزشهای سازمانی که حاضر باشد، فراتر از وظایف مقرر در شرح شغلش فعالیت کند، عامل مهمی در اثر بخشی سازمان محسوب می شود.
وجود چنین نیرویی در سازمان، نه تنها موجب بالا رفتن سطح عملکرد و پایین آمدن نرخ غیبت، تأخیر و ترک خدمت می شود، بلکه وجهه و اعتبار سازمانی را در اجتماع مناسب جلوه می دهد و زمینه را برای رشد و توسعه آن فراهم می آورد. در عوض، نیروی انسانی با احساس وفاداری و تعلق و تعهد کم، نه تنها خود در جهت اهداف سازمان حرکت نمی کند، بلکه با ایجاد فرهنگ بی تفاوتی نسبت به مسائل و مشکلات سازمان، بین دیگر همکاران روح همکاری و تعاون را تضعیف می کند و در نهایت موفقیت سازمان را به تاخیر می اندازد یا مانع آن می شود.
با توجه به اینکه منبع اصلی هرسازمان منبع انسانی آن است و عملکرد افراد در سازمان متاثر از فرهنگ سازمان می باشد که شیوه زندگی یک سازمان است و نتیجه روابط متقابل و متعاملی است که بین تعصبات و اصول مورد قبول بنیانگذاران و آنچه اعضای سازمان خواهند آموخت برقرار می گردد . - بابلی ، - 1379 ، هیچ سازمانی نمی تواند موفق شود مگر اینکه اعضا و کارکنان ، نسبت به آن نوعی تعهد داشته باشد و در جهت تحقق اهداف آن تلاش کنند.
فرهنگ نظامی است تا حدودی منسجم، متشکل از اجزایی غیر مادی شامل: ارزش ها، هنجارها، نمادها، باورها و اعتقادات، آداب و رسوم، دانش و اطلاعات رایج و هنرها و اجزایی مادی، شامل کالاهای مصرفی، ابزارها، فنّاوری و میراث فرهنگی نسبتاً مشترک بین اعضای یک گروه، اجتماع یا جامعه که از طریق یادگیری از نسلی به نسل دیگر منتقل میشودو موجبات رشد و تعالی انسان را فراهم میآورد. فرهنگ سازمانی الگویی اساسی از مفروضات ،ارزش ها و باورهای اساسی است که روش صحیح تفکر و اقدام در خصوص مسائل و فرصتهایی که سازمان با آن مواجه می شود را مورد توجه قرار می دهد.
فرهنگ سازمانی شامل عناصر متعددی است که از عناصر شناختی نهفته همچون مفروضات ،ارزش ها و باورها تا عناصر آشکارتر همچون مصنوعات و الگوها،ارز شها ،عملیات و رفتارها را دربرمی گیرد - راشدی،. - 1391 دانیل دنیسون - 2000 - تحقیقاتی در زمینه فرهنگ سازمانی و اثربخشی انجام داد و در مدل خود ویژگی های فرهنگی را این گونه برشمرد: درگیر شدن، سازگاری، انطباق پذیری و مأموریت یا رسالت. یکی دیگراز عواملی که سازمان برای رسیدن به اهداف خود به آن نیازمند است تعهد و پایبندی افراد نسبت به سازمان است، لذا تعهد سازمانی نوعی ارتباط نگرشی-رفتاری به اهداف و ماموریت های سازمان است.
تعهد سازمانی از نمودهای نگرشی محسوب و از نظام ارزشی فرد ناشی می شود . - ابزری ، . - 1380 تعهد سازمانی به دلیل تأثیرش بر تعیین هویت با سازمان، سطح کوشش و ترک شغل، مورد بسیار مهمی تلقی می شود.پیامدهای وجود کارکنانی با تعهد کم ممکن است برای سازمان گران تمام شود و از این رو لازمست مورد توجه مدیریت قرار گیرد. . فرهنگ مناسب کاری که بهخوبی بین مدیریت و کارکنان گسترش یافته باشد به تحکیم تعهد سازمانی، ارتقاء اخلاقیات، عملکرد کاراتر و بهطور عموم بهرهوری بالاتر منجر میشود.
از طرفی فرسودگی شغلی که عبارت است از حالتی از خستگی جسمی، هیجانی و ذهنی که به دلیل فشار مداوم و مکرر هیجانی درمحیط کار به وجود می آید ، نوعأ با واکنشهای ناهنجار در برابر تعارض، ناکامی و فشار شغل شروع می شود، اما این واکنش سرانجام به قدری شدید می شود که کارکرد شخص را مختل می کند، زمانی که شخص به مدت طولانی در معرض فشارهای روانی قرار گیرد، دچار نوعی عارضه میشود که به نشانگان فرسودگی شغلی3 معروف است - ایرانی ، . - 1381 نکتهی مهم دررابطه با سازمانها این است که هر یک از کارکنان ، منبع بالقوه تفسیر و تحول و بهبود سازمانی نیز هست؛ بنابراین بررسی تاثیر عوامل مهمی چون فرهنگ سازمانی و تعهد سازمانی بر روی فرسودگی شغلی می تواند سازمان را در جهت کاهش میزان فرسودگی شغلی کارکنان رهنمود سازد.
طبق تحقیقات مختلف انجام شده میان هر سه متغیر فرهنگ سازمانی ،تعهد سازمانی و فرسودگی شغلی رابطه معناداری وجود دارد. ..بی گمان عدم توجه کافی به نیازهای پرسنلی کارکنان وعدم تلاش برای پاسخگویی شایسته به نیازهای آنان میتواند موجب کاهش انگیزه ی این سرمایه های گرانبهاشود.درچنین حالتی کارکنان کارکرد مفید خود را از دست داده وحتی ممکن است در مواردی خود مانع دستیابی یا مقاومت در دستیابی به اهداف سازمانی گردند. - اسماعیلی ، . - 1380
اوجو - 2009 - در پژوهشی با بررسی فرهنگ سازمانی و عملکرد شرکت - مطالعه موردی در نیجریه - به این نتیجه رسید که فرهنگ سازمانی نقشی حیاتی در عملکرد کلی یک سازمان دارد و یافته های تحقیق نشان داد که اگر کارکنان یک سازمان در هنجارهای فرهنگی یک سازمان وارد شده و عملکرد سازمانی یک شرکت را افزایش دهند،آنها می توانند به اهداف سازمانی رسیده و بطور فعالانه در نیل به اهداف کار کنند.
در تحقیقی دیگر در سال 2004، تسیگیلیس4 و همکارانش دریافتند که همبستگی بالایی - -0/75 - بین فرسودگی شغلی و رضایت شغلی کتابداران وجود دارد.درتحقیقی که توسط سهیلازمینی وهمکاران با عنوان رابطه فرهنگ سازمانی با رضایت شغلی وفرسودگی شغلی درمیان کارکنان دانشگاه تبریز درسال 1390 انجام گرفت نتایج نشان داد بین فرهنگ سازمانی وفرسودگی شغلی کارکنان رابطه معکوس ومعناداری وجود دارد.
درتحقیقی که توسط فریبرز رحیم نیا با عنوان تاثیر فرسودگی شغلی برابعاد فرهنگ سازمانی کارکنان ومدیران بانک صادرات خراسان رضوی انجام گرفت نتایج نشان دادبین فرسودگی شغلی و فرهنگ سازمانی دنیسون رابطه معناداری وجود دارد همچنین فرسودگی شغلی بر روی ابعاد فرهنگ سازمانی دنیسون تاثیر معکوس داردو می تواند باعث تضعیف فرهنگ سازمانی شود. تحقیقی توسط حسین اشرفی سلطان احمدی وهمکاران درشهرستان مهاباد با عنوان بررسی رابطه تعهد سازمانی وفرسودگی شغلی دردبیران مقاطع راهنمایی درسال 1389 انجام گرفت.
نتایج به دست آمده نشان داد ، که بین تعهد سازمانی و فرسودگی شغلی رابطه معنی دار وجود دارد - r=0.38و P<0.1 - و همچنین فرسودگی شغلی با متغیرهای تعهد عاطفی - r=-0.41 و P<0.01 - ، تعهد مستمر - r=-0.2 و P<0.01 - ، و تعهد هنجاری - r=-0.2و P<0.01 - ، همبستگی معکوس و معنی داری دارد. با توجه به نتایج تحقیقات مختلف انجام شده.بی گمان عدم توجه کافی به نیازهای پرسنلی کارکنان وعدم تلاش برای پاسخگویی شایسته به نیازهای آنان میتواند موجب کاهش انگیزه ی این سرمایه های گرانبهاشود.درچنین حالتی کارکنان کارکرد مفید خود را از دست داده وحتی ممکن است در مواردی خود مانع دستیابی یا مقاومت در دستیابی به اهداف سازمانی گردند. هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه بین فرهنگ و تعهد سازمانی با فرسودگی شغلی در بین کارکنان شرکت نفت زاگرس جنوبی می باشد.
