بخشی از مقاله
چکیده
یکی از اقدامهای آموزش و پرورش در سالهای اخیر، هوشمندسازی مدارس بوده است. آموزش و پرورش ایران در این راستا اقدامات زیادی همچون استفاده از فناوری جهت تدریس در مدارس، حمایت از مدارس داوطلب و تهیه سند راهبردی توسعه مدارس هوشمند انجام داده است اما همواره توسعه این مدارس در ایران با مشکلاتی همراه بوده است. باید خاطر نشان کرد که تاکنون در مدل مفهومی ارائه شده توسط سازمان آموزش و پرورش در حیطه هوشمندسازی مدارس به ابعادی چون فرهنگسازی، زیرساخت ارتباطی، محتوای مناسب، آموزش معلمان، مدیریت و ارزیابی و شیوه رسیدگی به آنها بهصورت دقیق و جزیی اشاره نشده است. در همین راستا با بررسی مدلهای ارائه شده توسط کشورهایی چون: مالزی، استرالیا، فنلاند، نیوزیلند و امریکا در حیطه پیادهسازی مدارس هوشمند میتوان دریافت که هنوز ابعادی وجود دارند که باید به مدل مفهومی سازمان آموزش و پرورش اضافه شوند.
از این رو در این پژوهش به ابعادی چون فرهنگسازی، قوانین و مقررات، مدیریت و پشتیبانی، زیرساخت، یاددهی-یادگیری و آموزش و ارزیابی بهعنوان یک اصل مهم در ایجاد مدارس هوشمند در ایران اشاره شده است. همچنین از روش توصیفی-پیمایشی جهت تحلیل دادهها استفاده شده است و دادهها با استفاده از روشهای میدانی و کتابخانهای جمعآوری شدهاند. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که طراحی و پیادهسازی نظام آموزشی مدارس هوشمند بر تصمیمهای مرتبط با زیرساخت، فرهنگسازی، آموزش و ارزیابی، مدیریت و اصلاح قوانین و مقررات آموزش و پرورش مبتنی است. از این رو برای بررسی وضعیت آنها باید به بررسیعوامل و شاخصهای مهم در هر بُعد پرداخت که هدف این پژوهش بیان ابعاد و شاخصهای مهم جهت بهبود شرایط ایجاد مدارس هوشمند در ایران است.
.1 مقدمه
امروزه مهمترین دغدغه نظام آموزش و پرورش یک کشور، ایجاد بستری مناسب جهت رشد و تعالی سرمایههای فکری در جامعه اطلاعاتی و داناییمحور میباشد. برای اینکه همه گروههای اجتماعی قادر باشند بهطور موثر در چنین جامعهای مشارکت داشته باشند، باید یادگیری پیوسته، خلاقیت، نوآوری و نیز مشارکت فعال و سازنده را بیاموزند. تحقق این امر مستلزم تعریف مجدد و نوینی از نقش و کارکرد مدارس بهعنوان اصلیترین نهاد آموزشی در جامعه میباشد.
مدرسه هوشمند یک رویکرد جدید آموزشی است که با تلفیق فناوری اطلاعات و برنامههای درسی، تغییرات اساسی در فرآیند یاددهی- یادگیری را بهدنبال خواهد داشت. یکی از رویکردهایی که میتواند در جهت پاسخگویی به نیازهای فوق در نظامهای آموزشی مفید واقع گردد، گسترش استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در نظامهای آموزشی و بهتبع آن تأسیس و توسعه مدارس هوشمند است. اینگونه مدارس در واقع بهنوعی اختراع فلسفه و مفهومی جدید از تعلیم و تربیت بوده و با کنار گذاشتن یکسری از بازدارندههای سنتی، سعی در بهکارگیری فناوری اطلاعات برای ارائه آموزش دارند.
آموزش مؤثر در اینگونه مدارس مستلزم آن است که دانشآموزان نقشهای جدیدی را در فرآیند یادگیری بپذیرند، بدینگونه که جستجوگران اطلاعات باشند تا بتوانند در مورد ارزش اطلاعات وسیعی که در شبکه جهانی اینترنت برای استفاده آنان موجود است به داوری و ارزشیابی بپردازند. از این رو مانند هرگونه نوآوری آموزشی دیگر در سازمان آموزش و پرورش، موانعی بر سر راه تأسیس و توسعه این مدارس وجود دارد که عمدهترین آنها مشکلات فرهنگی و ساختاری میباشند.
از این رو در 50 سال اخیر تغییرات زیادی در زندگی بشر اتفاق افتاده است، اما متاسفانه کلاسهای درس نسبت به 50 سال قبل هیچ تغییری نکرده است و همچنان آموزش با تخته سیاه وگچ انجام میپذیرد. یکی از مهمترین خصوصیاتی که در هر تحقیق عملی باید لحاظ گردد، اجرای درست آن تحقیق است که این امر مستلزم استفاده از یک روش تحقیق مناسب است. بدین ترتیب در پژوهش حاضر، به مقوله روش تحقیق از طریق ایجاد مقایسه بین مدلهای مطرح شده در ایران و خارج از کشور پرداخته خواهد شد و ابعاد مورد نظر همراه با خصوصیاتشان جهت اجرایی کردن طرح هوشمندسازی مدارس در ایران از طریق روش دلفی استخراج خواهند شد.
.2 معرفی ابعاد مدارس هوشمند
در این بخش ابعاد مرتبط با پیادهسازی و توسعه مدارس هوشمند بیان میشوند و همچنین ابعادی که در موفقیت مدرسه هوشمند بیشترین تاثیر را دارند، شناسایی و جهت اندازهگیری نیز مورد بررسی قرار خواهد گرفت. بهطور خاص، به ابعادی چون محیط یاددهی-یادگیری، آموزش و ارزیابی، فناوری و فرآیندها، زیرساخت، تدوین برنامههای درسی، فرهنگسازی، قوانین و مقررات، فضا، مدیریت و پشتیبانی پرداخته خواهد شد و اینکه هر کدام از این ابعاد چه خصوصیات و چه زیرمجموعههایی را در بر میگیرند، جزء کارهای صورت گرفته توسط این پژوهش است. ابعاد در این بخش از طریق مقایسه صورت گرفته بین مدلهای مطرح شده در کشورهایی چون فنلاند، مالزی، نیوزیلند، استرالیا و امریکا که جزء کشورهای مطرح در حیطه توسعه مدارس هوشمند هستند و همچنین مدلهای پیشنهادی در ایران در جهت توسعه و پیادهسازی این مدارس، بهدست آمدهاند.
حال در ادامه به معرفی تک تک این ابعاد و خصوصیاتشان جهت رسیدن به حیطه اجرایی و بهکارگیری آنها در جهت بهبود شرایط هوشمندسازی مدارس در ایران پرداخته خواهد شد. باید خاطر نشان کرد جهت پرداختن به هر بُعد بهصورت دقیق و جزیی، شاخصهایی همراه با فوایدشان مطرح شدهاند که به مجری طرح در استفاده از این ابعاد جهت اجرایی کردن هوشمندسازی مدارس کمک شایانی خواهد کرد. از این رو جدول 1درصدد بیان میزان اهمیت هر بُعد از دیدگاه محققان صاحب نظر در این زمینه برآمده است تا میزان توجه و عدمتوجه به هر بُعد بهخوبی مشخص شود. 1.2اهمیت بُعد یاددهی-یادگیری
در مدارس هوشمند معلمان برای تدریس مطالب درسی و افزایش میزان درک دانشآموزان از مطالب ارائه شده و تشویق به فراگیری دروس از امکاناتی چون اسلایدهای آموزشی، نرمافزارهای آموزشی، بازیهای رایانهای، انیمیشن و دیگر محتواهای چندرسانهای در کلاسهای درس بهره میبرند. در مدارس هوشمند، محتوای الکترونیکی مبتنی بر برنامه درسی، در فرآیند یاددهی-
