بخشی از مقاله
چکیده
امروزه نظامهای آموزشی بر اهمیت ارتقاء سطح آگاهی یادگیرندگان درباره صلح و چگونگی حل تعارضات تأکید میورزند، به طوری که آموزش مهارت باهم زیستن، تفاهم، تحمل و دوستی میان ملتها به عنوان یکی از پارادوکسها و چالشهای جهانی شدن در دستور کار بسیاری از نهادهای وابسته به سازمان ملل قرار گرفته است تحقیق حاضر در زمینهی یکی از اساسیترین مباحث در حوزه تعلیم و تربیت و برنامهریزی درسی تحت عنوان آموزش صلح انجام شده است.
بر اساس سازمان یونسکو مؤلفههای صلح به هفت مورد تقسیم میشوند که پژوهش انجام شده بر روی مؤلفههای دموکراسی و تعاون و همبستگی تمرکز کردهاست. این تحقیق از نوع توصیفی پیمایشی بوده که با استفاده از پرسشنامه رابطهی بین مؤلفههای دموکراسی و تعاون و همبستگی و آموزش صلح از دیدگاه معلمان و دانشآموزان مقطع متوسطه شهرستان بابل را در سال تحصیلی 1392-1391 مورد بررسی قرار داده است. بر اساس نتایج تحقیق، بین مؤلفههای تعاون و همبستگی و تلاش در جهت حفظ آنها و دموکراسی - حقوق بشر - و آموزش صلح ارتباط معنادار وجود دارد.
مقدمه
صلح به طور کلی و در مفهوم عام به سکوت و آرامش، به ویژه پرهیز از هرگونه اغتشاش و تهاجم اطلاق میشود æ در برخی موارد به معنای آشتی و سازش بعد از بروز هرگونه اختلاف و نزاع است. در عرف سیاسی، صلح به حالت عدم مخاصمه بین کشورها اطلاق میشود و پیمان صلح، عبارت از عهدنامهای است که متخاصمین، شرایط متارکه جنگ را در آن درج میکنند - طلوعی، . - 1374 آکادمی بینالمللی صلح تلاش برای برقراری و حفظ صلح را چنین تعریف میکند: »ممانعت، تحدید، تعدیل و خاتمه بخشیدن به مخاصمات میان کشورها یا در درون آنها، از طریق مداخله مسالمتآمیز طرفهای ثالث به گونهای که بینالمللی، سازماندهی و هدایت شده باشد - « شایگان ،
. - 1372 واژه »صلح« در جوامع گوناگون با معانی بسیار متفاوتی مورد استفاده قرار میگیرد. به عبارت روشنتر، برداشتهای افراد از این واژه و تعبیری که از آن ارائه میدهند تابع متغیرهای متعددی است که در کانون آن عوامل فرهنگی و سیاسی قرار دارد و نشاندهنده جنبههای مختلفی از مفهوم گسترده و وسیع صلح است. به طور مثال منظور براک اوتن - 1989 - از صلح، عدم خشونت در کلیه اشکال آن - مستقیم و غیرمستقیم - و نیز تضمین حقوق اعضای جامعه و منطبق با متن منشور سازمان ملل از مفهوم صلح میباشد.
در طول تاریخ نویسندگان متعددی با توجه به بلایا و خرابیهای جنگ و نیز با آرزوی برقراری صلح، عدالت و دموکراسی در زمینههای سیاسی، حقوقی، روابط بین الملل و بسیاری رشتههای مختلف دیگر قلم فرسایی کرده و حتی هنرمندان بسیاری در نقاشی، مجسمه سازی، سینما، تئاتر و غیر آن به نقش آفرینی صلح دوستی، صلح دوستان و نتایج حاصل از صلح پرداختهاند - اسکوپن، . - 1982 در این راستا »مطالعات صلح«، بعد از جنگ جهانی دوم، در دانشگاهها، موسسات مطالعاتی مستقل و نیز بطور جداگانه توسط محققان بشر دوست هر روز گسترش æ توسعه مییابند تا راههای ممانعت از درگیری را مورد مطالعه قرار دهند و در این رهگذر هر از گاهی راهکارهایی نیز ارائه میگردد. فتحی واجارگاه و اسلامی معتقدند منظور از واژه صلح، فقدان هرگونه خشونت در جوامع مستقل یا وابسته، داخلی یا خارجی میباشد و منظور از نتایج صلحآمیز برابری حقوق انسانها است، به طوری که هر عضو از جامعه به طور یکسان در تصمیمگیریها شرکت کند و همه در توزیع منابع، همکاری و نعاون مؤثر با تمامی افراد مشارکت نمایند - فتحی واجارگاه و اسلامی، . - 1387
یونسکو در سال 1999 دو تا از مؤلفههای آموزش صلح را به شرح زیر تعریف کرده است: دموکراسی - حقوق بشر - : اعتقاد به این که تمامی افراد در برابر قانون یکسان هستند و در زمینه مشارکت و بیان عقیده آزادی دارند، و تعاون و همبستگی: درک ارزش همکاری و احترام و وابستگی متقابل در میان افراد و جوامع در جهت یک هدف مشترک. امروزه نظامهای آموزشی بر اهمیت ارتقاء سطح آگاهی یادگیرندگان درباره صلح و چگونگی حل تعارضات تأکید میورزند، به طوری که آموزش مهارت باهم زیستن، تفاهم، تحمل و دوستی میان ملتها به عنوان یکی از پارادوکسها و چالشهای جهانی شدن در دستور کار بسیاری از نهادهای وابسته به سازمان ملل قرار گرفته است.
در این راستا با توجه به نقش وزارت آموزش و پرورش و سازمانهای وابسته به آن در هدایت تحصیلی، اجتماعی æ شغلی دانشآموزان، به خصوص در دوره متوسطه، اهمیت آموزش و تربیت افرادی که مبادی و مبانی صلحطلبی æ همزیستی مسالمتآمیز را در جایجای زندگی روزمره خود پیادهسازی و اجرایی کنند، امری لازم و محتوم به شمار میرود. بدون شک مقطع متوسطه در نظام آموزش و پرورش، از اساسیترین و مهمترین مقاطع تحصیلی است و به جرأت میتوان گفت هیچیک از دورههای تحصیلی چنین اهمیتی ندارند.
دوره متوسطه از دورههای مهم، حساس و مؤثر در زندگی فردی و اجتماعی آدمی است. دورهای است که به سبب وضع زیستی، اجتماعی æ روانی دانشآموزان آن، با دیگر دورههای تحصیلی اشتراکات و تفاوتهایی دارد و دارای طیف وسیعی است که دوران نوجوانی را در بر میگیرد و در انتهای آن به دنیای جوانی میرسد. تاکنون مطالعات مختفی در این زمینه انجام شده است که میتوان به مطالعهی فلاح نودهی - 1388 - و به تحقیق میرحسینی و ترقیخواه دیلمقانی - 1388 - اشاره کرد. از این رو در مطالعه پیش رو قصد داریم به بحث و بررسی پیرامون رابطهی بین مؤلفههای دموکراسی و تعاون æ همبستگی و آموزش صلح از دیدگاه معلمان و دانشآموزان مقطع دبیرستان - پسران شهرستان بابل - پرداخته و از این گذر گامی در جهت یاریرساندن به برنامهریزان و متصدیان امور آموزشی و اجتماعی برداریم.
روششناسی تحقیق
دادههای لازم برای انجام این تحقیق از منابع کتابخانهای، آمار و ارقام منتشره از سوی دفتر آمار و اطلاعات استانداری مازندران و اداره کل آموزش و پرورش استان، منابع الکترونیکی و پرسشنامه توزیع شده در سال تحصیلی 1392-1391 از کلیه دبیرستانهای پسرانه شهر بابل جمعآوری شد. شکل 1 نشاندهنده رویکرد سیستمی
