بخشی از مقاله
چکیده
این تحقیق با هدف رابطه بین باورهای معرفت شناسی و سبک های تدریس معلمان مقطع متوسطه شهرستان سنندج در سال تحصیلی 96-95 انجام گرفته است. این تحقیق در زمره تحقیقات کاربردی است و از نظر گردآوری اطلاعات از نوع توصیفی واز نظر ارتباط بین متغیرها از نوع همبستگی می باشد. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه معلمان شهرستان سنندج می باشد؛ که به دلیل بالا بودن حجم جامعه آماری تعداد 100 نفر به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب گردید. برای جمع آوری داده های پژوهشی از پرسشنامه استاندارد باورهای معرفت شناسی شومر - 1990 - و پرسشنامه استاندارد سبک های تدریس موسی پور - 1377 - استفاده شد. با توجه به تحلیل داده های جمع آوری شده نتایج به دست آمده نشان داد که بین مولفه های باورهای معرفت شناختی شامل - ساده بودن دانش، قطعیت دانش، منبع دانش، توانایی ذاتی و یادگیری سریع - با دو سبک تدریس معلم محور و شاگرد محور رابطه معناداری وجود دارد.
واژگان کلیدی: باورهای معرفت شناختی، سبک تدریس معلم محور، سبک تدریس شاگرد محور
-1 مقدمه
انتخاب و بکارگیری روش تدریس، بسته به نحوهی تفکر معلم، باور و نگرشهای او در زمینه تعلیم و تربیت دارد. به نحوی که معلم بدون آگاهی از فلسفه، اصول یادگیری و فنون و روشهای تدریس قادر نخواهد بود وظیفه ارزشمند خود را به نحو شایسته انجام دهد . - 1 - اگر هدف اساسی تعلیم و تربیت پرورش انسانهایی مستقل، خالق، صاحب اندیشه، دارای تفکر انتقادی و استدلال عقلی باشد، با استفاده از روشهایی که روحیه انعطاف پذیری و تسلیم شدن را در فراگیران پرورش می دهد، نمی توان به نتیجه مطلوب دست یافت . - 2 - مربیان بزرگ بر این باورند که روشهای تدریسمستقیماً بر اساس نحوه تفکر ما درباره یادگیری تعیین میشوند و به همین ترتیب، تغییرات حاصل در طرز فکر ما راجع به شیوه های آموزشی از تغییرات وسیعتر در نگرش ما نسبت به خودمان و جهان پیرامون متأثر است و ندایر1 و همکاران - 2007 - نیز بر این باورند که اعتقادات و نگرش معلمان در خصوص تدریس و یادگیری، بر نحوه کار آنها تأثیرگذار است. معلمانی که نسبت به آنچه تدریس میکنند، علاقه نشان میدهند در پرورش استعداد و علاقه فراگیران نیز موفق خواهند بود - . - 7
از سویی، امروزه روانشناسان و متخصصان آموزش و پرورش به نحو فزاینده ای در باب روند تحول و نیز باورهای معرفت شناختی انسان ها نظیر اینکه، افراد چگونه پدیده های هستی را می شناسند، نظریه ها و باورهایی که آنها درباره دانست دارند، چیست و به چه شیوه ای مفروضات معرفت شناختی بر فرایندهای شناختی تفکر و استدلال اثر میگذارد، علاقه نشان داده اند . - 10 - معرفت شناسی، مفهومی است مرتبط با دانایی هایی که ادعا میکنیم، درباره جهان اجتماعی میدانیم. به سخن دیگر، ما برای آنچه که اعتقاد داریم وجود دارد - هستی شناسی - از چه گزاره یا موارد استفاده شده ای، برای تصدیق آن استفاده می کنیم که برای خودمان و دیگران قابل قبول باشد . - 3 - همچنین این مفهوم یکی از قلمروهای اصلی فلسفه است که به ماهیت و نیز توجیه معرفت بشری می پردازد.
روان شناسان تربیتی به طور نمونه باورهای معرفت شناختی را به عنوان نظامی از فرض ها و باورهای ضمنی و مطلق در نظر می گیرند که دانش آموزان درباره ماهیت دانش و کسب آن دارند - . - 8 شومر - 1990 - ، نظام باورها درباره چگونگی کسب دانش را باورهای معرفت شناختی تعریف کرده است. این باورها دارای ابعاد مختلفی هستند و مقوله هایی چون منبع دانش، قطعیت دانش، سازماندهی دانش، سرعت اکتساب دانش و کنترل فرایند یادگیری را دربر می گیرند - . - 4 این مقوله ها در طول پیوستاری که در یک سر آن باورهای خام و ساده لوحانه و در طرف دیگر آن باورهای پیچیده و عالمانه وجود دارد، قرار می گیرند . - 8 - افرادی که دارای باورهای ساده لوحانه هستند معتقدند که دانش ساده و قطعی بوده و از مرجع اقتدار کسب می شود، بعلاوه فرد کنترلی بر یادگیری نداشته و تنها افراد باهوش قادر به یادگیری هستند.
از سوی دیگر، افراد دارای باورهای پخته و عالمانه معتقدند که دانش دارای ساختاری پیچیده و اطلاعات آن از ثبات کمتری برخوردار است، فرد خود سازنده معنا و مفهوم بوده و بر یادگیری خود کنترل دارد . - 4 - در این راستا نتایج مطالعه محمدی - 1393 - نشان داد که بین باورهای معرفت شناسی معلمان در مولفه باورهای ساده و قطعی آنان رابطه وجود دارد، ولی در مولفه دیگر باورهای معرفت شناسی رابطه ای مشاهده نگردید. نتایج پژوهش های براتن و استرامسو - 2005 - 2 نشان داد که باورهای معرفت شناختی ساده لوحانه با باورهای انگیزشی انطباقی مانند خودکارآمدی و جهت گیری هدفی تبحری رابطه منفی دارد. از این رو با توجه به پیشینه پژوهش، تحقیق حاضر در پی پاسخ به این سوال است که بین باورهای معرفت شناسی و سبک های تدریس معلمان مقطع متوسطه شهرستان سنندج چه رابطه ای وجود دارد؟
-2 روش
این پژوهش از لحاظ هدف از نوع کاربردی است و از نظر روش، توصیفی از نوع همبستگی می باشد و از نظر ارتباط بین متغیر ها از نوع همبستگی می باشد. جامعه آماری، نمونه و روش نمونه گیری: جامعه آماری پژوهش حاضر را کلیه دبیران مقطع متوسطه آموزش و پروش شهرستان سنندج در سال تحصیلی 96-95 تشکیل می دهند و برای انتخاب نمونه از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده شد و تعداد 100 نفر به عنوان نمونه انتخاب گردید.
ابزارهای پژوهش:پرسشنامه باورهای معرفت شناسی: به منظور سنجش باورهای معرفت شناسی از پرسشنامه استاندارد 30 سوالی شومر - 1990 - استفاده خواهد شد. این پرسشنامه شامل 5 مولفه ساده بودن دانش، قطعیت دانش، منبع دانش، توانایی ذاتی در یادگیری و یادگیری سریع می باشد. سؤال ها در طیف لیکرت 7 درجه ای ازکاملاً مخالفم تاکاملاًموافقم قرار دارد.کسب نمرات بالاتر در هر بعد نشانه ی باورهای معرفت شناختی خام تر وکسب نمرات پایین تر نشانه ی باورهای معرفت شناختی رشدیافته تر است. معنوی پور - 1390 - ضرب پایایی را برای کل آزمون 0/78 به دست آورد. در این پژوهش نیز ضریب پایایی با استفاده از آلفای کرونباخ 0/83 محاسبه گردید.
پرسشنامه سبک های تدریس: برای سنجش سبک های مدیریت کلاس از پرسشنامه39 سوالی استاندارد موسی پور - 1377 - - 5 - که گویه های هر ردیف مربوط به دو نوع تدریس متفاوت بودند : الف- تدریس معلم محور یا مستقیم - معلم به عنوان رهبر - ، و ب - تدریس شاگرد محور یا غیرمستقیم - معلم به عنوان مشاور - . هر گویه دارای شش گزینه در طیف لیکرت بود که از اصلاً"" تا "خیلی زیاد" تنظیم شده بودند . موسی پور - 1377 - ضرب پایایی را برای کل آزمون 0/89 به دست آورد. در این پژوهش نیز ضریب پایایی با استفاده از آلفای کرونباخ 0/76 محاسبه گردید. روش آماری : جهت تجزیه و تحلیل داده ها نرم افزار spss 20 به کار برده شد و در کنار آمار توصیفی، با فرض نرمال بودن رگرسیون همزمان مورد استفاده قرار گرفته است.
-3یافته ها
با توجه به نتایج به دست آمده 83 درصد از نمونه مورد بررسی مرد و 17 درصد زن میباشند . تحصیلات 32 نفر - 32 درصد - فوق دیپلم ، 44 نفر - 44 درصد - لیسانس و 24 نفر - 24 درصد - فوق لیسانس و بالاتر میباشد. سابقه خدمت 10 نفر - 10 درصد - کمتر از 5 سال ، 22نفر - 22درصد - 6تا 10 سال ، 36 نفر - 36 درصد - 11 تا 15 سال، 20 نفر 20 - درصد - 16 تا 20 سال و12 نفر - 12 درصد - 20 سال به بالا میباشد. مقدار میانگی و انحراف معیار متغیرهای پزوهش نیز در جدول - 1 - نشان داده شده است.
