بخشی از مقاله
چکیده :
توسعه گردشگری یکی از مولفه ها و ارکان اساسی توسعه محسوب می شود که می توان با برنامه ریزی اصولی و مناسب و شناسایی فرصتها و محدودیتهای گردشگری، نقشی موثر در توسعه درون زا و پایدار مناطق ایفا کند. شهرستان فسا در استان فارس نیز یکی از نواحی برخوردار از قابلیتهای بالا درجذب گردشگر است. در همین راستا، هدف این مقاله نیز، تدوین راهبردهای توسعه گردشگری در این شهرستان مبتنی بر کشف فرصتها، و شناسایی موارد و تهدید و تبدیل آنها به فرصت و در نهایت ارائه راهکارهای اجرایی مناسب است. روش شناسی انجام این پژوهش از نظرهدفِ تحقیق، کاربردی - توسعه ای و از منظر چارچوبِ پژوهش، تحلیلی- توصیفی است که به شیوه پیشمایشی و در محدوده شهرستان فسا انجام شده است. ابزار جمع آوری اطلاعات، مطالعات اسنادی و مشاهدات میدانی به عبارتی ترکیبی از روشهای اسنادی - تحلیلی و مشاهده - مصاحبه است. هچنین در این پژوهش از تکنیک سوات - SWOT - برای تبیین نقاط قوت و ضعف و فرصتها و تهدایدات موجود در توسعه گردشگری و تدوین راهبردهای اجرایی و عملیاتی مناسب برای توسعه آن استفاده شده است. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که شهرستان فسا امکان تبدیل شدن به قطب منطقه ایی گردشگری در منطقه را دارد.یافته های این پژوهش نشان می دهد.. . . .
واژگان کلیدی: توسعه گردشگری، شهرستان فارس، تکنیک سوات - . - SWOT
مقدمه
گردشگری یکی از بخش های مهم اقتصادی است ودر حال تبدیل شدن به یکی از ارکان اصلی اقتصاد جهانی می باشد.واز آن به عنوان یک صنعت درآمد زا یاد می شود.ورکن اول توسعه افتصادی گردشگری می باشد.کشورهایی چون اسپانیا، ایتالیا، فرانسه، ترکیه سالانه سهم عمده ایی از درآمدهی ناشی از ورود گردشگران را به خود اختصاص داده اند.سازمان جهانی گردشگری پیش بینی می کند در سال 2020تعداد گردشگران به 1/5میلیارد نفر برسد - ابراهیم زاده وهمکاران، - 267 : 1386 جذب گردشگر نیازمند عملیات و فعالیت بازاریابی است. در واقع گردشگری به مثابه صنعتی موثر وتاثیر گذار بر جوامع توانسته است توجه سیاستگذاران وبرنامه ریزان را به خود جلب کند.این صنعت فعالیتی گسترده است که تاثیرات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی وزیست محیطی مهمی را با خود به همراه دارد. - علیزاده، - 57 :1382
هر سرزمینی دارای استعداد خاص خود بوده و شیوه معیشت و زندگی اجتماعی نیز در شرایط طبیعی در چارچوب امکانات و محدودیت های طبیعی شکل می گیرد. لذا با استفاده از تمهیدات فنی می توان توان محیط را افزایش داد که این افزایش نیز دارای حد ومرزیست. - کامبیز بهرام سلطانی، 1389 . - 12: مردمان شهرها به دلیل فشارهای روحی وجسمی ناشی از کار زیاد وکمبود فضای سبز شدیدا" به پسکرانه های ییلاقی وخوش آب وهوا نیازمند هستند.ازاین رو شناسایی مراکز بالقوه فراغتی در پیرامون شهرها در برنامه ریزی شهری امری لازم وضروری است. - دکتر محمد تقی رهنمایی، . - 121 : 1389گردشگری با توجه به وضعیت خاص خود با مشارکت مردمی سر وکار دارد وایجاد تسهیلات لازم وارائه خدمات رفاهی هرچه بیشتر به گردشگران رابطه مستقیمی با ساختار مدیریتی شهرستان دارد.
عملکرد هرکدام از مدیران شهری در پیشرفت توسعه گردشگری شهری موثر می باشد.وشهرداری به عنوان مسول مدیریت خدمات شهری نقش کلیدی در توسعه گردشگری شهرستان ایفا می کند. - صلاح الدین محلاتی، 1382 - 12-10:وبه همین دلیل توسعه گردشگری نیاز به برنامه ریزی راهبردی دارد.برنامه ریزی فرآیندی است برای نیل به آینده مطلوب - دکتر اسماعیل شیعه، 4 :1390 - شهرستان کانون تمامی تحولات است. نباید اجازه داد که شهر بدون برنامه توسعه یافته وتغییر شکل دهد. - دکتر رضویان، 1389 ، ص - 108 توسعه یک مفهوم مرکب است واز محتوایی کیفی بر خوردار می باشدوزمانی تحقق می یابد که اجزا سیستم در هماهنگی وانسجام کامل با یکدیگر رابطه برقرار کرده ودارای یک هدف مشترک باشند. - کامبیز بهرام سلطانی، - 1389:223 حال اگر موقعیت جغرافیایی یک شهر چنانچه با دیگر عوامل
لازم در هماهنگی باشد می تواند به نوبه خود در تکوین نقش معینی برای شهر موثر باشد. - دکتر محمد تقی رهنمایی، 1389 . - 42: با توجه به موارد ذکر شده می توان گفت گردشگری در دوران ما به یک واقعیت مهم اجتماعی تبدیل شده است.واز نظر اقتصادی قدرتمند گردیده است. نتایج به دست آمده از توسعه گردشگری به عنوان موتور پیشرفت اقتصاد کشورها ودر سطح محلی شهر ها نام برده می شود.با توسعه گردشگری رونق اقتصادی شهرستان وایجاد درآمد واشتغال رابه دنبال دارد. در این پژوهش به بررسی وضعیت توسعه گردشگری در شهرستان فسا ونقش توسعه گردشگری در تحول اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی با استفاده از نقاط قوت ، نقاط ضعف وفرصت ها وتهدیدها با استفاده از مدل سوات اقدام شده است.
تا با دیدی علمی پژوهشی به ارائه راهکار در راهبرد اجرایی جهت توسعه گردشگری در شهرستان فسا پرداخته شود.شهرستان فسا با توجه به جاذبه های طبیعی، تاریخی، ومذهبی، صنایع دستی وجغرافیایی وارتباطی که دارد از قابلیت های فراوانی برای تبدیل شدن به قطب گردشگری برخوردار است.هدف این تحقیق با ارزیابی قابلیت های توسعه گردشگری شهرستان فسا وهمچنین با بیان نقاط قوت وضعف، فرصت ها وتهدیدات توسعه گردشگری شهرستان فسا را ارائه کند ودر نهایت منجر به اقدامات اجرایی وکاربردی کردن تفکرات گردشگری واستفاده بهینه از منابع گردشگری در این زمینه شود.
مبانی نظری بسیاری از دولت ها در سرتاسر جهان به نقش واهمیت
گردشگری به عنوان منبعی برای ایجاد درآمد واشتغال پی برده اند.وبه همین دلیل توسعه گردشگری اهمیت یافته که هدف آن بهره گیری از مزایای بازار گردشگری است.گردشگری جز صنایع فرهنگی محسوب می شود.وصنایع فرهنگی جز مهم صنایع شهر ومنطقه می باشدودر زمینه های مانند صنعت معماری، فیلم، وموسیقی قابل استفاده ومشاهده است. - ریچارد فلوریدا، :1988 . - 12سرمایه گذاری راه خوبی برای ترویج صنایع فرهنگی و خلاق می باشد که بسیار ارزشمند است. در بازار رقابت گردشگری شهرها درحال رقابت می باشند وکارشناسان معتقدند که دراین بازار رقابتی یک بازنده ویک برنده وجود دارد.وحرکت در جهت کسب وکار به دانش بالا نیازمند است.که گردشگری نیز به این دانش نیازمند می باشد. - اندی سی پرات، . - 1995
صنعت گردشگری نقش مهمی در ترغیب سرمایه گذاری در زیر ساخت ها، ایجاد درآمد برای ساکنان شهر واشتغالزایی مستقیم وغیر مستقیم به دنبال دارد.امروزه جذب گردشگران به رقابتی فزاینده دربین شهرها ی جاذب گردشگری تبدیل شده است.جهانگردی شهری اکنون به فعا لیتی مهم تبدیل گشته که جریان کارها، اقدام های اجتماعی و تغییرات فضا یی فراوانی به ویژه در کشورهای اروپایی به دنبال داشته است. - کازس، :1382 - 10در سال 1999 کنفرانس جهانی درباره محیط زیست وتوسعه وهمچنین کنفرانس زمین در ریودوژانیرو برزیل بیان شد که سفر وگردشگری به عنوان یکی از بخش های اصلی اقتصاد وشرایط مناسب ومثبتی را برای رسیدن به توسعه پایدار فراهم می آورد. - 1999، - wto
همزمان با توجه به جامعه میزبان وشهرستان مقصد گردشگر لازم است به نیازها وخواسته های گردشگران نیز توجه شود.زیرا تجربه های گردشگر کلید موفقیت در راهبرد توسعه گردشگری است.ازاین رو راهبرد موفق گردشگری باید شرایطی را فراهم کند که گردشگران تجربه های خوشایندی نیز داشته باشند. - :158 1998، kelly - کشورهای مختلف با ارائه راهکارهای گوناگون فعالیت ها واقدامات گسترده ایی در فراهم کردن زمینه جذب گردشگر وتوسعه وگسترش فعالیت های گردشگری انجام داده اند.به هر حال اگر خواسته شودتا مفهوم روشنی از توسعه گردشگری وفعالیت های مرتبط به آن بدست آید ابتدا باید مفاهیم این صنعت را بررسی کرد.
گردشگری:سیاحت یا توریسم به طور کلی به عنوان مسافرت تفریحی در نظر گرفته شده است. وبه کسی که گردشگری می کند گردشگر گفته می شود.از زمانی که وضع مالی مردم بهبود می یابد وانگیزه برای حرکت ودیدن مناطق جذاب شکل می گیرد.لغت گردشگری از کلمه - - tourism که این کلمه ریشه کلمه tour به معنی گشتن اخذ شده است وهمچنین کلمه turhs به معنای دور زدن، رفت وبرگشت بین مبدا ومقصد می باشد.
توسعه گردشگری: این توسعه عبارت است از گسترش صنعت گردشگری وجذب گردشگران به یک شهر با استفاده از منابع موجود، به گونه ایی که ضمن پاسخگویی به نیازهای اقتصادی، فرهنگی وضوا بط قانونی جامعه وانتظارات گردشگران، بتوان وحدت وهویت فرهنگی، سلامت محیط زیست، تعادل ا قتصادی مقصد میهمانان آنها را به طور متوازن وپیوسته در حد بهینه تامین کرد. - معصومی، - 1388 بر اساس چهار دهه تحقیقات بانک جهانی گردشگری به عنوان اهرمی قدرتمنددر الگو واره توسعه مورد تائید قرار گرفته است به طوری که مروری بر مبانی نظری صنعت گردشگری نقش مهم این صنعت را به عنوان عاملی تاثیر گذار بر توسعه نشان می دهد. - 350:2006، - hawkins
سابقه گردشگری در ایران وجهان اسلام با دقت در تاریخ ودست نوشته ها ی موجود در می یابیم که سیاحان مسلمان وگردشگران مسلمان به کشورهای خاورمیانه، خاور دور مانند ژاپن افریقا واروپا رفت وآمد داشته اند که در قالب سفر نامه یا کتابی به یادگار مانده است.اما درکشورهای اروپایی گردشگری با شروع رنسانس وآشنایی اروپایی ها با پیشرفت مسلمانان وبه انگیزه کسب ثروت تا امروز رواج دارد.بر اساس آمار در کشورهای پیشرفته %10 نیروی کار آنها در بخش صنعت گردشگری شاغل می باشند.واز دهه 1960گردشگری توسط اقتصاد دانان جز صنعت گردشگری محسوب شده است.امروزه گردشگری صرفا تاریخی نیستبلکه اموری چون - گردشگری علمی، گردشگری مذهبی، گردشگری تجاری، گردشگری سلامت، گردشگری اکو توریسم، گردشگری طبیعی، گردشگری تفریحی - را شامل می شود که هر کدام ویژگی ها وامکانات خاص خود را دارد.
قابلیت های صنعت گردشگری این نتیجه را مشخص می کند که این صنعت راه میانبر توسعه اقتصادی کشورهای در حال توسعه می باشد.ولی در ایران توسعه گردشگری آنچنان که باید وشاید مورد توجه نبوده است که این بی توجهی دلایل خاص خودش را دارد - نبود امکانات مناسب، نداشتن جاذبه برای سرمایه گذاران ، عدم حمایت نهادهای عمومی، عدم آگاهی مردم. .. - ولی با همه این ها رتبه ایران از نظر زیرساخت های گردشگری وجاذبه های گردشگری جز 10 کشور برتر دنیا محسوب می شود.ویژگی ها ومنابع وجاذبه های یک شهر اساس توسعه گردشگری آن شهر می باشد.بنابراین برای توسعه گردشگری با توجه به ماهیت آن کاربرد فراوان دارد.توسعه گردشگری رویکردی است که می تواند با ایجاد زمینه مناسب انتخاب ها را هدایت وذینفعان را جهت هدف مشترک در کنار هم وبه شناخت کامل تر تصمیم سازان جهت متعادل سازی تاثیرات مثبت ومنفی در حال حاضر وآینده کمک می کند.
یکی از عوامل موثر در جذب گردشگران وجود زیر ساخت های مناسب در مکانهای مقصد گردشگری است زیرا آنها به منظور تامین خواسته های گردشگران بوجود آمده اندو گردشگران می توانند از این امکانات استفاده کنند. - چاک، وای، گی، - 32 :1388 طبق پیش بینی بانک جهانی در سال 2020 میلادی درآمدحاصل از گردشگری به رقم 2000 میلیارد دلار خواهد رسید. - 2007، - world bankبراین اساس شهرستان فسا با دارا بودن ویژگی های متعدد - مذهبی، تاریخی، فرهنگی، قومی، طبیعی، ارتباطی، جغرافیای و... - می تواند به عنوان قطب گردشگری در استان وحتی در سطح منطقه شود. که انجام هر نوع توسعه ای در این شهرستان نیازمند به در نظر گرفتن توان های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگیومذهبی و... آن می باشد.
این شهرستان - فسا - با توجه به موقعیتش وبرخورداری از جذابیتهای طبیعی، تاریخی، مذهبی، فرهنگی ، ارتباطی،. ..دارای قابلیت های فراوانی برای جذب گردشگری است.وبا توجه به مطالب ذکر شده لزوم بهره گیری از راهکارهای مناسب توسعه گردشگری در شهرستان فسا وبا توجه به شرایط وویژگی هایش توسعه گردشگری در شهرستان فسا به طور فزاینده احساس می شود.در این مقاله با در نظر گرفتن موارد فوق ودرک این مطلب که شناخت پتانسیل ها وامکانات گردشگری شهرستان فسا می تواند تاثیر بسزایی بر توسعه گردشگری ورفع مشکلات آن داشته باشد، سعی شده است ضمن پاسخگویی به این سوال که پتانسیل هاومحدودیت های توسعه گردشگری شهرستان فسا کدام است؟ وچه راهبردهایی جهت توسعه گردشگری شهرستان فسا وجود داردکه منجر به توسعه در همه جهات آن شود؟ وبا بررسی از طریق مدل تحلیلی سوات راهبرد واستراتژی در جهت دسترسی به توسعه گردشگری در شهرستان فسا ارائه می شود.
معرفی محدوده مورد مطالعه:
شهرستان فسا بین 53 درجه و 19 دقیقه تا 54 درجه و 15 دقیقه طول شرقی و 28 درجه و31 دقیقه تا 29 درجه و 24 دقیقه ی عرض شمالی واقع شده است. مرکز این شهرستان، شهر فسا در 145 کیلومتری جنوب شیراز است. جمعیت این شهرستان بر طبق سرشماری سال 1385، برابر با 192,496 نفر بوده است. این شهرستان با شهرستانهای داراب، جهرم، استهبان، زرین دشت و شیراز همسایه است. شهرستان فسا در جنوب شرقی استان فارس و درمنطقه ای نسبتاً کوهستانی قرار گرفته است. مرکز این شهرستان، شهر فسا است. در کتیبه ها و سنگ نوشته های پرسپولیس از فسا با نام »پشی یا« یا »بشی « یاد شده است. لسترنج در کتاب جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی می نویسد:»شهر فسا در قرن چهارم دومین شهر مهم ولایت دارابگرد واز حیث بزرگی با شیراز برابر بود، هوایی سالم و بازارهایی معمور با قلعه وخندق وحومه ای وسیع که تا بیرون شهر کشیده می شد.
