بخشی از مقاله
چکیده:
امروزه گوناگونی مشکلات و گرفتاریهای اقشار پاییندست جامعه به همراه احساس مسئولیت شرعی و انسانی گروهی از نیکوکاران نوعدوست، موجب پیدایش گونههای مختلفی از سازمانهای مردمنهاد از نوع مؤسسات خیریه و عامالمنفعه در سطح کشور شده است. کمیته امداد باهدف یارینمودن محرومان و مستضعفان از راههای قانونی تشکیل یافته و درراه امداد به درماندگان و آسیب دیدگان تلاش میکند. این تحقیق به دنبال شناسایی الگوهای نوین تأمین منابع مالی مبتنی بر مشارکت مردمی است.
سنت دیرپای کمک به فرودستان موجب شده تا از گذشتههای دور، بنیادهای غیرانتفاعی بیشماری باهدف یاریرساندن به ضعفا و دستگیری از تنگدستان تشکیل شود. یکی از چالشهای مؤسسات خیریه محدود بودن منابع مالی و شیوه خاص تأمین این منابع است. این چالش کارآفرینان اجتماعی را بر آن داشته تا از روشهای نوین یار و مددکار قشر ضعیف جامعه باشند. برای جمعآوری دادهها در این تحقیق از دادههای کتابخانهای، تحقیقات مرتبط و وبسایتها استفادهشده است.
روشهای تأمین منابع مالی کمیته امداد امام خمینی - ره - بیشتر روش سنتی بوده که طبق نتایج این تحقیق می تواند از روشهای نوین: سرمایهگذاری در بورس، اوراق مشارکت، اوراق مشارکت وقفی، سهام، طرح لبخند، طرح قلک، برگزاری بازارهای نیکوکاری، برگزاری نمایشگاهها، موبایل بانک، پرداخت آنلاین، مسئولیتپذیری اجتماعی استفاده نماید.
مقدمه:
در ایران بیشترین اقدامات حمایتی دولت بهمنظور گسترش عدالت اجتماعی برای حمایت از اقشار محروم و آسیب پذیر جامعه بهویژه از طریق سازمانهای کمیته امداد امام خمینی - ره - و بهزیستی صورت میپذیرد و دولت و متولیان امر همواره درصدد برآمدهاند با تدوین مجموعهای از سیاستهای اقتصادی و بهرهگیری از مکانیسمهای اقتصادی این اهداف و آرمانها را به فعالیت درآورند
کمیته امداد امام خمینی - ره - بهعنوان نهادی انقلابی و از انواع موسسههای غیرانتفاعی و عامالمنفعه است و تحت نظارت مقام معظم رهبری - ولایتفقیه - قرار دارد. این نهاد باهدف یاریرساندن به محرومان و مستضعفان، امداد درماندگان و آسیب دیدگان و خودکفا کردن محرومان تشکیلشده است و بیش از 75 درصد گروههای تحت پوشش برنامههای حمایتی دولت را تحت پوشش خدمات خود قرارداده است
بیانیه چشمانداز و مأموریت کمیته امداد امام خمینی - ره - که برگرفته از آرمانهای انقلاب، سیاستهای نظام مقدس جمهوری اسلامی و قانون اساسی است، با ایجاد، تقویت و توسعه شبکه ارتباطی و حمایتی مردمی کارآمد در جهت افزایش بهرهوری، ماندگاری و اثربخشی عرضه خدمات حمایتی به نیازمندان و اقشار آسیبپذیر جامعه و همچنین پیشتازی در احیا و ترویج سنتهای حسنه اسلامی و تقویت همبستگیهای اجتماعی و حفظ همگرایی مردم با نظام اسلام و تأمین اصل عدالت و رضایت اجتماعی بهعنوان ویژگیهای اصلی قیدشده و ضرورتی انکارناپذیر است
کمیته امداد امام خمینی - ره - بر پایه مشارکتها و کمکهای مردمی نیز توسعه مییابد. در همین راستا، محسنی تبریزی - 1373 - اشاره کرد که مشارکت اجتماعی بهطور محض به مفهوم شرکت آگاهانه، خودانگیخته، ارادی و دارای هدف افراد و گروهها در امور اجتماعی جامعه و بهمنظور سهیم شدن در کارها، تسریع و تسهیل انجام امور جامعه و کمک به اهداف توسعه اجتماعی است علاوه بر آن، پیران - 1375 - مشارکت اجتماعی را یکی از انواع مشارکت معرفی نمود
همچنین فطرس - 1375 - در خصوص پیشینه فعالیتهای مشارکتی و عامالمنفعه در ایران بیان کرد: سنت دیرپای کمک به فرودستان موجب شده تا از گذشتههای دور، بنیادهایعمدتاً - مذهبی - غیرانتفاعی بیشماری باهدف یاریرساندن به ضعفا و دستگیری از تنگدستان تشکیل شوند - ادیب زاده و همکاران،. - 1389 مشارکتهای مردمی میتواند در پیشبرد این اهداف یاریرسان باشد؛ اما یکی از مسائلی که امروزه در حوزههای اجتماعی موردتوجه کشورهای مختلف جهان گرفته و گاه آنها را با چالشهایی جدی روبهرو کرده، فقر و آسیبهای آن است. با بروز مشکلات اجتماعی زیاد و لزوم رفع این مشکلات جهت نیل به جامعهای سالم و از طرفی به دلیل توانایی و منابع محدود دولتها نسبت به مشکلات اجتماعی، کارآفرینان اجتماعی را بر آن شدهاند که در این زمینه یار و مددکار اجتماع خود بوده و قسمتی از این مسئولیت را بر عهده بگیرد.
مؤسسات خیریه زیرمجموعه مؤسسات غیردولتی قرار میگیرند و با اهداف متفاوتی ازجمله فرهنگی، هنری، آموزشی و تحقیقاتی، سرویسهای درمانی، حفاظت محیط زیست، منافع عمومی و اجتماعی و بینالمللی کار میکنند - جری لیندر من،. - 14:2009 هدف اصلی این مؤسسات آماده ساختن و بالا بردن سطح افراد یا مؤسسات دیگر - مردمی و دولتی - است تا بتوانند کمکهای مالی را به نهادهای غیرانتفاعی دیگر - ازجمله جمعیتهای خیریه - برسانند و بهطور مستقیم خدمات عمومی را ارائه کنند - نکویی مقدم و همکاران،. - 2:1392 این مؤسسات بودجه خود را به دو طریق داخلی و خارجی تأمین میکنند اما بیش از 90 درصد سرمایه شان از طریق منابع خارجی بهخصوص اهداکنندگان تأمین میکنند
این کار در ایران، توسط کمیته امداد امام خمینی - ره - بهمنظور یاریرساندن به اقشار محروم جامعه و هدایت صحیح انگیزه کمکهای مردمی، انفاقات و صدقات، اقدام به جذب مشارکتهای مردمی نموده است. در این رابطه با افتتاح حسابهای شماره 3333 بانکهای ملی، صادرات و سپه، امکان مشارکت ملت نوعدوست و مسلمان در امر رسیدگی به محرومان و اجرای طرحهای فقرزدایی را فراهم نموده است - گزارش آماری 91 کمیته امداد - .
فلسفه وجودی سازمانهای مردمنهاد و مؤسسات خیریه1، استفاده از ظرفیت مشارکتهای مردمی است که باانگیزههای نوعدوستی و انگیزههای اعتقادی و مذهبی و باهدف حل مسائل اجتماعی در حوزههای مختلف فعالیت میکنند. انجمنهای مدنی، مظهر مشارکتهای مردمی و کنشهای نوعدوستی و خیرخواهی هستند که تحت لوای کارآفرینی اجتماعی از اهمیت ویژهای برخوردارند.
سنتهای حسنه زکات، صدقه، احسان و نیکوکاری و سنت حسنه وقف، مصداقهای مؤثر کارآفرینی یا کارگشایی اجتماعی هستند - سالارزهی، - 47:1389؛ اما خیریهها مانند سایر مؤسسات غیرانتفاعی با چالشهایی روبهرو هستند ازجمله شیوه خاص تأمین مالی از سوی اهداکنندگان، استفاده از نیرویهای داوطلب و وابستگی؛ محیط کلان که شامل عوامل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فنآوری است؛ بنابراین بیشترین چالش برای خیریهها عوامل مالی هستند که خیریهها دارای پشتوانه مالی ثابتی برای داشتن برنامه بلندمدت نیستند
شیوه خاص تأمین منابع مالی در این نوع مؤسسات که معمولاً بهصورت داوطلبانه صورت میگیرد از اهم چالشهای این سازمانها هستند. لذا در این پژوهش ما به دنبال پاسخ این سؤال هستیم که الگوهای نوین تأمین منابع مالی در کمیته امداد بر اساس مشارکت مردم کدماند؟
کارآفرینی اجتماعی
عبارت کارآفرینی اجتماعی به سازمانهای در حال رشدی اشاره دارد که هدفشان تأمین نیازهای اساسی انسانها است بهطوریکه تأمین این نیازها از طریق سازمانهای تجاری و بخش خصوصی امکانپذیر نیست
اولین تعریف کارآفرینی اجتماعی توسط پروفسور دس و ایلایس - 1998 - 3، جندرون - 1996 - 4، مر ومارتین - 2006 - 5، هنتون6 - 1997 - ، باسکی - 1998 - 7، تامسون - 2000 - 8، بولتون و تامسون - 2004 - 9 ارائه شده و آن را با کارآفرینی NGO و تعاریف مدنی کارآفرینی همسان کردهاند. کارآفرینی اجتماعی را بهرهگیری در یک منطقه اجتماعی و ایجاد یکچشمانداز تغییر اجتماعی با منابع مالی محدود می دانند که در آن انگیزش سود وجود ندارد بلکه انگیزه رفاه اجتماعی مطرح است . کارآفرینی اجتماعی شامل طرحها و راهحلهای نوآورانه جدید در ایجاد جامعه پایدار است
