بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این پژوهش، تحلیل سطوح مؤلفههای هوش سازمانی در سازمان جهاد کشاورزی استان گیلان از دید کارکنان سازمان میباشد. روش پژوهش از نظر شیوه گردآوری اطلاعات توصیفی - پیمایشی - و از نظر هدف کاربردی بوده است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه کارکنان سازمان جهاد کشاورزی استان گیلان - N=1296 - بود که از راه نمونهگیری خوشهای متناسب، تعداد 183 نفر از آنها بهعنوان نمونه انتخاب شدند.
ابزار گردآوری داهها پرسشنامه استاندارد هوش سازمانی آلبرشت - 2003 - با 49 گویه تحت هفت مؤلفه میباشد. روایی صوری و محتوایی پرسشنامه بهوسیله جمعی از اساتید و متخصصان تأیید شد و پایایی آن نیز بر اساس آلفای کرونباخ 0/95 محاسبه گردید که بیانگر پایایی مناسب ابزار اندازه-گیری میباشد. یافتهها نشان داد که هوش سازمانی جامعه مورد مطالعه در حد متوسط میباشد. همچنین رتبهبندی مؤلفههای هوش سازمانی نشان داد که مؤلفه سرنوشت مشترک در بالاترین رتبه و میل به تغییر در پایینترین رتبه قرار گرفتند.
.1 مقدمه
گذشته تقریباً باثبات انسان، اکنون به جریانی با تغییرات سریع و مبهم، تبدیل شده است. تغییرات سریع و روزافزون در حوزههای علوم و تکنولوژی سبب شده است که مدیریت سنتی پاسخگوی نیاز سازمانهای پیچیده امروزی نباشد
ارتقای توانایی سازمان در پاسخگویی به نیازهای رو به رشد و متغیر محیطی و افزایش قابلیت آنها در بهرهگیری از تمامی سرمایههای فکری موجود و در دسترس از هدفهای کلیدی مدیران و رهبران در هزاره سوم است .یکی از مهمترین مواردی که در مسیر سازمانهای امروزی قرار گرفته است و مطمئناً در آینده بحرانیتر از همیشه نیز خواهد بود، نیاز به جذب و حفظ افراد هوشمند در سازمان است
همانگونه که در دنیای انسانی و در حیات پرتلاطم بشری، انسانهایی موفق خواهند بود که دارای هوش سرشاری باشند تا با بهرهگیری از آن بتوانند بر مسائل و مشکلات زندگی فائقآیند، قطعاً در دنیای سازمانی نیز، وضعیت به همین گونه است. بهخصوص امروزه با توجه به پیشرفت علوم و فنون و پیدایش نیازها و چالشهای جدید، سازمانها نیز پیچیدهتر و ادارهی آنها نیز مشکلتر می-شود. این مفهوم زمانی اهمیت بیشتری خواهد یافت که بپذیریم در سازمانهای امروزی علاوه بر منبع عظیم و هوشمند انسانی، ماشینآلات هوشمندی نیز در فرایند عملکرد سازمانها نقش مؤثری ایفا میکنند. یکی از عواملی که در سازمانهای پیچیده امروزی میتواند دو هوش فعال انسانی و ماشینی را با یکدیگر ترکیب کند، هوش سازمانی است
آلبرشت نیز موفقیت یک سازمان را مشروط به داشتن عوامل: انسان هوشمند، تیمهای هوشمند و سازمانهای هوشمند میداند. او برای پاسخگویی و جلوگیری از کندذهنی گروهی از عنوان هوش سازمانی استفاده میکند
مفهوم هوش سازمانی ما را بر آن میدارد تا درباره سازمان بهعنوان یک موجود زنده فکر کنیم و این امر ویژگی خاصی به سازمان میبخشد، درک هوش سازمانی به تعیین نقاط قوت و ضعف سازمان کمک می-کند
ماتسون و ماتسون 1 شانس عملکرد در سازمانهای هوشمند را در مقایسه با سازمانهایی با بهره هوشی پایینتر، تقریباً پنج برابر میدانند
هوش سازمانی تأثیر قوی بر عملکرد مالی سازمانها دارد. سازمانهایی که هوش سازمانی بالایی دارند، پیشرفت و سوددهی بیشتری داشتهاند، همچنین اطلاعات بیرونی را تسخیر میکنند و اطمینان دارند که تصمیمات درستی در سازمان اتخاذ شده است
خدادادی و همکاران در تحقیق خود نشان دادندکه بین تمامی مؤلفههای هوش سازمانی و هوش سازمانی کل و بهره وری رابطه مثبت و معنادار وجود دارد و از بین مؤلفههای هوش سازمانی، میل به تغییر، روحیه و کاربرد دانش، قادر به پیش بینی معنادار بهرهوری هستند
سنجش میزان هوش سازمانی در سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی نشان داد که هوش سازمانی جامعه مورد مطالعه با میانگین تجربی 2/88 از میانگین نظری 3 پایینتر است
پژوهشی با عنوان "تعیین سطح هوش سازمانی دانشجویان رشته مدیریت شهری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات" توسط کاوسی و رزقی شیرسوار انجام شده است. نتایج پژوهش نشان میدهد سطح مؤلفههای چشمانداز استراتژیک، سرنوشت مشترک، کاربرد دانش، فشار عملکرد و روحیه از مؤلفههای اصلی هوش سازمانی در حد مطلوبی است. اما سطح مؤلفه اتحاد و توافق و میل به تغییر ضعیف است
نتایج بهدست آمده از بررسی رابطه میان هوش و سلامت سازمانی در دانشگاههای شهر اصفهان در سال تحصیلی 1389 - 1388 نشان داد که بین هوش سازمانی و سلامت سازمانی درجهی متوسطی از رابطه وجود دارد
گلاین در تحقیق خود دریافت که نوآوری سازمانی با هوش سازمانی و هوش فردی رابطه دارد. هوش سازمانی با دو مرحله از نوآوری سازمانی - ابداع و اجرا - همبستگی مثبت دارد. اگرچه هوش سازمانی یک بازده اجتماعی است اما از طریق مکانیسمهای اجماع و تراکم با هوش فردی در ارتباط است .
آلبرشت هوش سازمانی مدیران 100 شرکت استرالیایی را در هفت بعد مورد بررسی قرار داد. میانگین نمرات این هفت بعد بهطور جداگانه از حداقل 2/88 تا 3/09 بوده و هوش سازمانی جامعه مورد مطالعه پایین گزارش شده است
پژوهشی با عنوان مقیاس چندبعدی هوش سازمانی توسط اریتچین و همکاران انجام گرفت. طبق نتایج تحلیل عاملی تأییدی برای بعد خلاقیت و نوآوری بار عاملی 0/93 و 0/97 بهدست آمد که نشاندهنده ارتباط قوی این دو عامل با هوش سازمانی میباشد
لفتر و همکاران در تحقیق خود به این نتیجه رسیدند که در شرکتهای بزرگ و متوسط فقط 13 درصد کارکنان با مفهوم هوش سازمانی آشنا بودهاند و کارکنان شرکتهای کوچکاصلاً این مفهوم را نمیشناختهاند، با این حال تحلیل دادههای بدست آمده نشان داد که هوش سازمانی درحد متوسط و بالاتر بوده است .[20] پژوهشی با عنوان "اندازهگیری هوش سازمانی چند بعدی برای تعیین توانایی مدیریتی و ادارهایی مؤسسه آموزش فنی دختران" توسط پوتاس و همکاران انجام شد. نتایج این تحقیق نشان داد که هوش سازمانی در جامعه مورد مطالعه در حد متوسطی میباشد
سازمان جهاد کشاورزی استان گیلان با بیش از دو دهه سابقه کار جهاد سازندگی و چند دهه سابقه کار سازمان کشاورزی، انجام خدمات با کیفیت، سریع و با دقت را خطمشی خود قرار داده است. لذا با توجه به جایگاه مهم آن، بررسی و تدوین برنامهای جهت ارزیابی وضعیت هوشمندی سازمان مذکور به منظور توفیق بیشتر آن در تهیه مواد غذایی حال و آینده و نهایتاً دستیابی به امنیت غذایی ضمن حفظ منابع پایه و اصول توسعه پایدار، امری کاملاً ضروری است. علیرغم ضرورت، نقش و اهمیتی که هوش سازمانی در سازمانها دارد، تاکنون پژوهشی در رابطه با هوش سازمانی و ارزیابی مؤلفههای آن در سازمان جهاد کشاورزی انجام نشده است، همین مسأله لزوم چنین پژوهشی را ایجاب میکند.
.2 اهداف تحقیق
هدف کلی این تحقیق تحلیل سطوح مؤلفههای هوش سازمانی در سازمان جهاد کشاورزی استان گیلان است. در این راستا اهداف اختصاصی زیر نیز مد نظر قرار گرفت:
1. تعیین سطح مؤلفههای هوش سازمانی - بینش راهبردی، سرنوشت مشترک، تغییرگرایی، روحیه، همسویی و تجانس، کاربرد دانش و فشار عملکرد - در سازمان جهاد کشاورزی استان گیلان؛
2. بررسی ویژگیهای فردی پاسخگویان؛
3. شناسایی عوامل مؤثر بر سطوح هوش سازمانی در سازمان جهاد کشاورزی استان گیلان.
.3روش پژوهش
پارادایم غالب این تحقیق کمی میباشد. پژوهش حاضر از نظر هدف از نوع تحقیقات کاربردی است. همچنین این پژوهش از نظر میزان کنترل متغیرها جزو تحقیقات توصیفی- پیمایشی و از نظر نحوه جمعآوری دادهها میدانی میباشد. جامعه آماری در این تحقیق را کلیه مدیران و کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی استان گیلان 1296 - نفر - در سال 1391 تشکیل دادهاند. به منظور تعیین حجم نمونه مورد نیاز برای این تحقیق از جدول تعیین حداقل نمونه مورد نیاز برای یک جامعه معین برای دادههای پیوسته و طبقهای [16] Bartlett et al. استفاده گردید.
بر این اساس تعداد 183 نفر از آنها بهعنوان نمونه آماری انتخاب شدند. به دلیل اینکه در اکثر مطالعات اجتماعی تعداد بازگشت پرسشنامهها کمتر از حد توزیع شده میباشد لذا برای دستیابی به حداقل حجم نمونه مورد نیاز در پژوهش حاضر حجم نمونه 250 نفر درنظر گرفته شد. در نهایت تعداد 201 پرسشنامه از مجموع 250 پرسشنامه توزیع شده عودت داده شد.
روش نمونهگیری به صورت خوشهای متناسب با حجم جامعه استفاده شده است. به این ترتیب که هر یک از این سازمانها به عنوان یک خوشه درنظر گرفته شده، متناسب با اندازه هر سازمان تعداد افراد نمونه از هر سازمان مشخص گردید.
ابزار این پژوهش پرسشنامه استاندارد هوش سازمانی آلبرشت [15] بود. روایی محتوایی و صوری پرسشنامه توسط جمعی از اساتید مجرب مورد بررسی و تأیید قرار گرفت. جهت برآورد پایایی پرسشنامه از آزمون آلفای کرونباخ استفاده شد که بر اساس آن مقدار آلفا معادل 0/95 حاصل شد که حاکی از پایایی بالای ابزار تحقیق میباشد. بهمنظور تجزیه و تحلیل دادهها از آمارههای توصیفی نظیر فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار و در بخش تحلیل استنباطی دادهها از مقایسه میانگینها - آزمون t و - F با استفاده از نرمافزار SPSS نسخه 18 استفاده گردید.
.4 یافته ها
درصد پاسخدهی در این مطالعه 90 درصد 201 - نفر - و بیشتر پاسخدهندگان مرد 83/60 - درصد - بودند که اکثر آنها در گروه سنی 40 تا 49 سال قرار داشتند. میانگین سنی پاسخگویان 43/29 با انحراف معیار 6/87 سال بود. بررسیها نشان داد که میانگین سابقه کار پاسخ دهندگان 18/98 با انحراف معیار 7/60 سال بوده و بیش از نیمی از آنها سابقه بالای 20 سال داشتند. اکثر پاسخگویان 95/50 - درصد - متأهل و ساکن شهر 95/00 - درصد - میباشد. نتایج حاصل از بررسیها نشان داد که مدرک تحصیلی بیش از نیمی از پاسخگویان لیسانس 66/70 - درصد - با رشته تحصیلی کشاورزی 68/20 - درصد - و در سمت کارشناس 71/10 - درصد - سازمان جهاد کشاورزی استان گیلان بودهاند.
بهمنظور دستیابی به هدف دوم تحقیق ابتدا گویهها در هر مؤلفه از بیشترین میانگین به کمترین مرتب شدهاند سپس مولفههای مربوط به هوش سازمانی بر اساس میانگین رتبهبندی شدند. با توجه به اطلاعات جدول شماره 1، بیشترین میانگین در مؤلفه بینش راهبردی مربوط به دو گویه "تعهد سازمان در قبال مراجعهکنندگان" با میانگین 3/56 و "واضح و روشن بودن چشمانداز" با میانگین 3/51 میباشد. همچنین در این مؤلفه کمترین میانگین مربوط به گویه "برنامه منظم سازمان برای شناسایی، رشد و ارتقای مدیران" با میانگین 2/84 میباشد. بینش راهبردی قابلیت خلق، استنتاج و بیان هدف یک سازمان تعریف میشود
جدول -1 توزیع فراوانی دیدگاه پاسخگویان نسبت به میزان مؤلفه بینش راهبردی
