بخشی از مقاله
چکیده
برنجاسف گیاهی از جنس درمنه ها است.این گیاه بومی مناطق معتدل آسیا،اروپا و شمال آفریقا است. این گیاه از گذشته های دور برای مصارف آشپزی، دارویی و متافیزیک مورد استفاده قرار می گیرد والبته به خاطر دارا بودن عناصر معدنی شناخته شده است.بنابراین عناصر مس و روی در دمنوش بدست امده به روش جوشاندن و دم کردن بوسیله طیف سنج جذب اتمی شعله اندازه گیری می شود. عنصر روی به مقدار فراوان تری در روش جوشاندن - - 0/771ppm و روش دم کردن - 0/222 ppm - یافت شد در حالیکه مس راندمان استخراج کمتر هم در روش جوشاندن - 0/08ppm - و هم در روش دم کردن - 0/031ppm - دارد. به علاوه اینکه دم کردن در استخراج عناصر فوق کارآمدتر است.
مقدمه
برنجاسف با نام های دیگر برتراسک و بو مادران شناخته می شود ،برنجاسف عربی شده برنجاسپ است.این گیاه در خرابه ها،کنار جاده ها و دشت های سایه دار می روید. برنجاسف گیاهی است پر بو و طبع آن گرم است. این گیاه بومی مناطق معتدل آسیا، اروپا و شمال آفریقا است. برنجاسف به آسانی کشت می شود ولی ترجیحا در خاک نسبتا قلیایی و قابل نفوذ آب در زیر نور خورشید می روید.
برنجاسف گیاه یک ساله علفی است با ساقه افراشته،برگ های متناوب و لانه دار که در سطح زیرین خاکستری و پرزدار است. گل های گیاه به رنگ زرد طلایی و میوه آن فندقه است. شاخه باریک و ارغوانی رنگ دارد. گیاهی بلند و گاهی ارتفاع آن تا 1/58 متر میرسد.در اواخر تابستان گل خرمایی مایل به قرمز یا زرد کم رنگ به شکل تخم مرغی تولید می کند.
برنجاسف به عنوان داروی ضد نفخ ، ادرارآور و دهان شویه است همچنین این گیاه به عنوان دارویی تلخ، معطر، مقوی معده و ضد تشنج به کار می رود اما اثر آن نسبت به دیگر گونه های این جنس کمی ضعیف تر است.
از این گیاه در طب سوزنی و به خصوص در فتیله گذاری استفاده می شود به این صورت که آن را در مواضع خاص طب سوزنی بر روی بدن می سوزانند و از گرمای حاصل از آن برای تحریک جریان گردش خون به منظورجلوگیری از حساسیت و برای درمان بیماری یا بی حس کردن موضع استفاده می کنند. همچنین در طب سنتی از آن برای درمان ناراحتی های عصبی، بی خوابی، و درمان ناراحتی های زنانه استفاده می کردند و گفته می شود از این گیاه برای تنظیم چرخه قاعدگی و کاهش دوره یائسگی استفاده میشود. از برنجاسف به صورت دم کرده - به مقدار یک قاشق مربا خوری در یک فنجان آّب جوش به مدت ده دقیقه - دو تا سه بار در روز مصرف می کنند.
اسانسی که از سر شاخه برنجاسف به دست می آید نرم کننده و ضد عفونی کننده جهازهاضمه وضد انگل است.این گیاه دارای نوعی اسانس روغنی است که مواد اصلی تشکیل دهنده آن عبارتند از :سینول، تویون ،تانن ها و شیره های تلخ است.در این مقاله تلاش شده است تااطلاعاتی درباره غلظت عناصر مس و روس در دمنوش گیاه برنجاسف بدست آوریم.
مواد و روش آزمایش:
در ابتدا محلول استاندارد مس و روی در غلظت 1 میلی گرم بر میلی لیتر - 1000 ppm - آماده کرده و سپس محلول کار که از رقیق کردن محلول استاندارد در %5 اسید نیتریک - حجمی-حجمی - تهیه می شود را آماده می کنیم.
در این آزمایش از 5 عدد محلول کاری با غلظت 0.1 ppm,0.5 ppm,1 ppm,5 ppm,10 ppm استفاده میکنیم سپس برای نمونه برداری از برگ های خشک گیاه که دور از رطوبت بوده و از مناطق محلی اطراف جمع آوری شده،استفاده می نماییم.
ابتدا برای روش جوشاندن 5 گرم از برگ های خشک گیاه را به تیکه های ریز و کوچک خرد کرده و به بشر منتقل کرده سپس 100 میلی لیتر آب خالص را به آن اضافه کرده و حرارت داده می شود تا بجوشد. سپس 20 دقیقه بعد از جوشیدن محتویات را صاف کرده و رقیق می نماییم.
تفاوت روش دم کردن با جوشاندن این است که 100 میلی لیتر آب داغ به همان مقدار برگ خشک اضافه می شود ونهایتا بشر پوشانده میشود تا بخاری از آن خارج نشود. بعد از سرد شدن محتویات صاف می شود و رقیق می شود.
قابل ذکر است که نمونه ای استاندارد و نمونه های دمنوش هر کدام سه بار بوسیله دستگاه اندازه گیری شده اند و میانگین این نتایج در جدول بخش بعد قید شده است.
نتایج و بحث:
در این کار دو عنصر مس و روی در دمنوش گیاه برنجاسف به دو روش دم کردن و جوشاندن بوسیله ی طیف سنج جذب اتمی شعله اندازه گیری شده اند. مدل دستگاه جذب اتمی شعله PG-990 است. عملکرد دستگاه با شعله هوا-استیلن است و بوسیله یک کامپیوتر کنترل می شود و همچنین جریان روی 3 آمپر و شکاف 0.4 نانومتر تنظیم شده است.
جدول فوق غلظت دو عنصر مس و روی را براساس میلی گرم بر میلی لیتر نشان می دهد. همانطور که مشاهده می شودعنصر روی دارای فراوانی بیشتر نسبت به مس در هر دو روش جوشاندن و دم کردن است.عنصر روی در روش جوشاندن - 0.177 ppm - و در روش دم کردن - 0.222 ppm - در حالی که مس در روش جوشاندن - 0.008ppm - و در روش دم کردن - 0.031ppm - است.علاوه براینکه روش دم کردن در هر دو عنصر مس وروی نسبت به روش جوشاندن حاوی مقدار بالاتر عنصرهای مذکور است که این نشان می هد روش دم کردن نسبت به روش جوشاندن برتری دارد.
تفاوت میان این دو روش می توان به این اشاره کرد که برای استفاده از اثری مشخص حتما باید از دم کرده گیاه استفاده کرد در حالی که برای اثری متفاوت از همان گیاه ممکن است از جوشانده استفاده شود. این مسئله به این معنی است که گاه در دم کرده گیاه یک دسته مواد خاص وارد می شوند و براثر حرارت بیشتر و جوشاندن مواد دیگر ودر نتیجه خواص این دو محصول با هم متفاوت خواهد بود.
در روش دم کردن باید دقت نمود که دم کرده در ظرف های در بسته تهیه شود زیرا بیشتر خواص این گیاهان در ترکیبات فرار آن هاست که نباید از ظرف خارج شوند .
نتایج مطالعات نشان می دهد مواد موثر در گل و برگ گیاهان دارویی وجود دارد که بر اثر تماس با درجه حرارت بالا و به خصوص جوشاندن ممکن است از بین برود.هرچند فرآورده های گیاهان دارویی در اثر جوشاندن پررنگ تر وغلیظ تر می شود و افراد فکر می کنند که این جوشانده حاوی مواد موثری بیشتر است.
