بخشی از مقاله
چکیده
با استفاده از تجزیه و تحلیل شکل اتولیت، به مطالعهی تفکیک جمعیتهای گونهی Periophthalmus waltoni در سواحل خلیج فارس پرداخته شد. این جمعیتها در مناطقسواحل گِلی جزیره قشم و شهر بندرعباس با آزمون CDA، سنجش شدند. با توجه به اینکه تفاوت بین جنس نر و ماده، دو ریختی - دیمورفیسم - نشان داد، جنس نر و ماده در مناطق ذکر شده بطور جداگانه بررسی شدنددرصدِ. منتسب شدن افراد به گروههای پیشبینی شده در جنس نر و ماده، درصد متوسطی را بیان کرد.
طبق نتایج :LONVʼ/DPEGD حاصل از تجزیه و تحلیل CDA با سطح معنیداریP<0.05، عدد کسب شده از این نتایج برای هر دو جنس نر و ماده، عددی برابر صفر نشان داد. عدد حاصل، معنی دار بودن تفکیک بین جمعیتها را تایید کرد. واگرایی ریختی در بین اشکال اتولیت و عدم شباهت مخزنها را میتوان با ناهمگنی ژنتیکی و فاکتورهای محیطی زیستگاههای حرّا مرتبط دانست.
.1 مقدمه
مفهوم مخزن در شیلات به تعبیرهای مختلفی تعریف شده، اما تعاریف ژنتیکی و عملیاتی، بیشترین تعاریف قابل استفاده هستند. در تعاریف ژنتیکی،یک مخزنِ واحد از نظر تولید مثلی از مخزن دیگر جدا میباشد و یا در تعریف - Begg - and Waldman, 1999 یک مخزن، بصورت یک گروه نیمه گسسته نسبت به دیگر ماهیها، با خصوصیات قابل تعریف میباشد. در یک جمعیت با تفاوت های ژنتیکی نامشخص، شاید امکان وجود داشته باشد که بتوان بخشهای مستقل گسستهای که در خصوصیات تاریخچهی زندگی - از جمله: رشد، مرگ ومیر، تولیدمثل - و پاسخ های متفاوت به بهرهبرداری شیلات وجود دارد، - Begg and Waldman, 1999 - را شناسایی کرد. از این رو، شناسایی این بخشها، شامل پراکنش، مهاجرت، مناطق تخمریزی، و تماس با سایر مخزنها، دارای محدودیت میباشد. در واقع، قابلیت اطمینان از ارزیابی مخازن و در نتیجه اثر بخشی مدیریت شیلات، به شدت برای تعدادی ازمنابعِ مدیریت شیلات محدودیت دارد زیرا که ساختار و توصیف مخازن متغیر هستند
در سالهای اخیر، تجزیه و تحلیل شکلِ اتولیت به عنوان ابزاری امیدوارکننده برای شناسایی مخازن به کار رفته است - . - ; Tuset et al., 2003Campana and Casselman, 1993 امروزه، تجزیه وتحلیل سادهتر شکلِ اتولیت بر پایه مقایسات اندازه گیریهای خطی در میان اشکال اتولیت است. روشهای اخیرتر، از روش های ژئومتریک برون خط - outline - برای تعیین کمیتِ حد مرزی اشکال اتولیت، به طوری که الگوهای تغییرات شکل در بین و در میان گروهها ارزیابی میشوند، استفاده میکنند
درحال حاضر، عمومیترین روشهای Outline با تجزیه و تحلیل فوریه - Campana and Casselman, 1993 - ، و تجزیه و تحلیل دنبالههای فوریه بیضوی - elliptical Fourier - همراه شده که به توصیف شکل اتولیتها میپردازد. اگر این تجزیه و تحلیلها از نظر آماری معنیدار باشد، شکل اتولیت یا سنگریزه شنوایی به عنوان یک ابزار به صرفه به خصوص در منابع شیلات، برای شناسایی مخازن،به دلیل هزینه پایین و روشِ کار آسانتر، به کار برده میشود
همه ماهیهای استخوانی - Osteichthyes - دارای سه جفت اتولیت : - earbones or earstones - ساژیتا - Sagittae - ، آستریسکوس - Asteriscus - ، و لاپیلوس - Lapillus - هستند. این اتولیتها از کربنات کلسیم در قالب آراگونیت، در یک ماتریس پروتئین ساخته شده است. آنها در بین لابیرنتهای غشایی در کپسولهای زوج، دو طرف جمجمه احاطه شدند
- Sagittae - ساژیتا بزرگترین جفت از اتولیتها میباشد. زیستشناسان شیلات از ساژیتا برای تعیین سن و رشد ماهیان استفاده میکنند زیرا که دارای حلقه های رشد سالانهی مشخص میباشد
از آنجا که اتولیتها متراکم هستند، میتوانند در برابر برخی درجات از انحلال مقاومت کنند، و اغلب گونهها توسط مورفولوژی متمایزاتولیتِ ساژیتای خود، شناخته میشوند. اتولیتها عموما برای تعیین تاکسون، سن، اندازه ماهیها استفاده میشود. این اطلاعات برای مدیریت جمعیتها ، مطالعات صید و صیادی، و تحقیقات وابسته به باستانشناسی مفید میباشند
در میان مطالعات مختلف بر روی گلخورکها به نظر میرسد، مطالعهای با هدف شناسایی مخزن با استفاده از اتولیت در مقایسه با سایر ماهیها صورت نگرفته و از این رو مطالعه بر روی اتولیت این ماهی میتواند سرآغاز شناسایی و تفکیک جمعیتِ گلخورکها در سراسر پهنههای گلی بر اساس سنگریزه شنواییِ آنها باشد.
"گلخورکها"معمولاً به چهار جنس از خانواده گاوماهیان شامل Boleophthalmus، Periophthalmodon، Periophthalmus و Scartelaos اطلاق میشود. گونههای مربوط به جنس Periophthalmus بیشترین سازگاری را با زندگی در خشکی دارند. گلخورکهای Periophthalmus حتی در زمان مد، خارج از آب باقی میمانند و روی صخرهها استراحت میکنند و یا روی ساقههای درختان حرا و یا هالوفیتها دیده میشوند.
جنسهای Boleophthalmus و Scartelaos نسبت به دو جنس دیگر، وابستگی بیشتری به آب دارند و از چالههای آب در سواحل گلی دور نمیشوند و در زمان مد، درون سوراخهایشان باقی میمانند. گلخورکها فاقد اندامهای پوستی
تنفسیِ مخصوص ماهیهای دو تنفسی آب شیرین هستند. مصبها و پهنههای گلی، محل زندگی ماهیان دوتنفسی می-باشند. در این محیطها، فعالیت امواج، پایین است و امکان نوسانات روزانه میزان شوری، درجه حرارت، عمق و اکسیژن محلول وجود دارد .
گونههای گلخورک از نظر اکولوژیک، تکاملی و حتی شیلاتی دارای اهمیت میباشند . - Polgar, G, 2012 - این ماهیان با ایفای نقش در زنجیره غذاییِ مناطق ساحلی به ویژه جنگلهای مانگرو، در چرخه غذایی پرندگان و پستانداران خشکی-زی، تغذیه انواع مختلف آبزیان از لارو آنها، ایجاد تغییرات در بستر پهنههای گلی از نظر اکولوژیک اهمیت دارند Bob- - . - ; Ravi, 2013Manuel, 2011 از نظر تکاملی این ماهیان نیز بسیار مورد توجه هستند
گلخورکها یک گروه از گونههای گرمسیری و معتدله گوبیهای Oxudercine هستند که ; Clayton, 1993 - - Murdy, 1989، دارای رفتارهای زمینی شامل: تغذیه، قلمروگرایی و تظاهرات تولید مثلی میباشند. آشیانهسازی و جفت-گیری آنها، همچنین در خارج از آب اتفاق می افتد
در این مطالعه جمعیت های گلخورک ماهی Periopthalmus waltoni koumans, 1941 با استفاده از شکل اتولیت ساژیتابرای شناسایی و تفکیک جمعیتِ گلخورک والتونی در سواحل خلیج فارس در پهنههای گِلی واقع در دو منطقهی جزیرهی قشم و شهر بندرعباس، مورد آزمون قرار گرفت.
.2 مواد و روشها
نمونه برداری در سواحل خلیج فارس در طول جزر صورت گرفت و گلخورک ماهی Periophthalmus Waltoni koumans, 1941از سواحل گِلی در مناطق شمالی جزیره قشم و شهر بندر عباس جمعآوری شدند.
استخراج اتولیت این مرحله در آزمایشگاه بیوسیستماتیک جانوری دانشگاه شهید بهشتی صورت گرفت. برای هر فرد، طول نهایی و جنیسیت ثبت شد. برای این هدف با شکافتن بخش زیرین شکمی ماهی و سپس جنسیت هرکدام از ماهیان را مشخص نمودیم. بعد از این اندازهگیریها برای استخراج اتولیت با کمک پنس، اتولیت سمت چپ و راست استخراج شدند و وزن هرکدام از اتولیتهای چپ و راست اندازهگیری شدهرکدام، از جفت اتولیتِ های ساژیتال استخراج شده، با آب شستشو شده، و درنهایت در معرض هوا خشک و برای تشخیص چپ و راست بودن اتولیتها، اتولیت راست نشان گذاری شد و به ویال های نامگذاری شده انتقال داده شدند. 122 فرد نهایتا برای تجزیه وتحلیل ها انتخاب شد.
تهیه عکسها و استخراج اطلاعات مورفولوژیکی از شکل اتولیت با استفاده از دوربین Dino از اتولیت چپ هر نمونه، صورت گرفت. عکس ها از طریق اتصال دوربین داینو به رایانه و لوپ با بزرگنمایی یکسان برای هرنمونه تهیه شدند. اتولیت هر نمونه، از یک سطح و با شرایط نور و کیفیت لازم عکسبرداری شدند و برای تحلیلهای آماری مهیا شدند.
باتوجه به اشکال متفاوت اتولیت درگلخورک ماهیPeriophthalmus waltoni koumans, 1941 و عدم وجود نقاط همولوگ مشترک در آنها ، از روش Outline برای تفکیک، استفاده شد. بدین منظور برای نقطهگذاریِ محیطی دور تا دور هر اتولیت ابتدا فرمت عکس ها را از JPEG به BMP تغییر داده و سپس عکسها، با استفاده از نرمافزار - - Rohlf, 2004 Tpsutill بصورت یک فایل TPS یکجا در آورده شده تا برای ورود به نرمافزار TpsDig - - Rohlf, 2010 آماده شوند.
نقطه گذاری تا وقتی که شکل محیطی اتولیت بدست آید، انجام میشود و در نهایت با تعریف 300 نقطه برای هر اتولیت، دادهها را ذخیره میشوند. در اینجا دادههای خام برای آنالیزهای بعدی آماده شدند. سپس با استفاده از نرم افزار GTMP دادهها را از فرمت TPS به فرمت dta تغییر داده تا برای ورود به نرمافزار Elliptic Fourier آماده شوند. از نرمافزار EFA برای تعریف ضرایب هارمونی استفاده شد، با تعیین27 ضریب هارمونی، اطلاعات ذخیره شد.
