بخشی از مقاله
چکیده:
در این مطالعه سازند تیرگان در برش روستای قرق در شمال چناران انتخاب و مورد بررسی قرار گرفت. ضخامت رسوبات سازند تیرگان در برش مذکور 90متر می باشد که متشکل از سنگ آهک، سنگ آهک مارنی، سنگ آهک شیلی، شیل و مارن می باشد . این سازند در منطقه مورد مطالعه دارای مقادیر فراوانی دوکفه ای است که در برخی نقاط پیکره اصلی لایه های رسوبی را تشکیل می دهند. علاوه بر آن، آثاری از خارپوستان خانوادهToxastridae، فرامینیفرهای بسیاری از خانواده Orbitolinidae و آثار فراوانی از جلبک های آهکی در این برش وجود دارند که به همراه آلوکم های غیر اسکلتی دیگر، تنوع رخساره ای را برای این سازند ایجاد کرده اند. مطالعه رخساره های رسوبی موجود منجر به شناسایی چهار کمربند رخساره ای و شش رخساره میکروسکوپی استاندارد در سازند تیرگان شده است. بررسی های انجام شده، یک محیط رمپ هموکلینال را برای این سازند نشان می دهد .
واژه های کلیدی: تیرگان، قرق، دوکفه ای، آلوکم های غیر اسکلتی، رخساره رسوبی
مقدمه :
سازند تیرگان به سن بارمین آپتین، در برش الگو در کوه تیرگان واقع در 39 کیلومتری جنوب خاوری درگز، ضخامتی بالغ بر 870 متر دارد و از سنگ آهکهای ستبر لایه تا توده ای اوولیتی و زیست آواری با میان لایه های ناچیزی از سنگ آهکهای مارنی، مارن و شیل آهکی تشکیل شده است - آقانباتی، . - 1383برش قرق درفاصله 26 کیلومتری شمال شهرستان چناران درمحدودهای با مختصات جغرافیایی59 ˚ 7 ′ 8″ طول خاوری و36˚ 44′ 60″ عرض شمالی قرار گرفته است. - شکل - 1 و 90متر ضخامت دارد. مرز زیرین سازند تیرگان با سازند شوریجه و مرز بالایی آن با سازند سرچشمه تدریجی است - شکل. - 2در این پژوهش، شناسایی ریز رخساره های سازند تیرگان جهت تفسیرمحیط رسوبی این سازند مورد نظر بوده است. لذا، لایه های سنگی این سازند باتوجه به تغییرات سنگ شناسی و رخسارهای موجود مورد نمونه برداری قرار گرفته و جمعاً تعداد 34 نمونه از بخش های مختلف آن برداشت شده است. از نمونه های برداشت شده 58 مقطع نازکی در جهات مختلف تهیه شده و پس از مطالعه پتروگرافی، مقاطع مذکور به روش های فلک - 1980 - و دانهام - 1962 - نامگذاری شده اند. مطالعات صورت گرفته به شناسایی 2 کمربند رخساره ایFZ7و FZ6 و شش رخساره میکروسکپی استاندارد SMF15, ,SMF9 ,SMF23 ,SMF21 ,SMF18 ,SMF17منجر شده است.
بحث:مطالعه رخساره های میکروسکپی و بازسازی محیط رسوبی سازند تیرگان منجر به شناسایی چهار کمربند رخساره شده است که به ترتیب از سمت ساحل به سوی دریا عبارتند از:
1 رخساره - - A
این کمربند دارای رخساره های مادستون آهکی با فابریک فنسترال و بلورهای دولومیت ریز پراکنده و نیز بیوکلاست وکستون با فابریک فنسترال - بیوکلاست ها شامل فرامینیفرهای بنتیک و براکیوپود هستند - می باشد. فقدان خورده های اسکلتی، فراوانی گل آهکی، حضور بلور های منفرد و پراکنده دولومیت و تشکیل فابریک فنسترال می تواند مؤید رسوبگذاری رخساره های فوق در شرایط جذر ومدی باشد.
2 رخساره - - B
این کمربند شامل رخساره های زیر می باشد:میلیولید وکستون - حاوی 25درصد میلیولید، 12درصد اوربیتولین وبراکیوپود - ، میلیولید پکستون - حاوی 38درصد میلیولید، 22 درصد جلبک سبز و فرامینیفر های بنتیک - ، اوربیتولین وکستون - حاوی درصد اوربیتولین و 11درصد بیوکلاست های دیگر شامل میلیولید، براکیوپود و بریوزوئر - و بیوکلاست وکستون - حاوی میلیولید، اوربیتولین های غالباً میکرایتی شده، رودیست، خرده های براکیوپود، اکینودرم، گاستروپود و بریوزوئر که در نواحی آشفته و پر انرژی خرد و به محیط آرام منتقل شده و در گل آهکی رسوب کرده اند - .
3 رخساره - - C
رخساره های این کمربند شامل اووئید گرینستون و بیوکلاست گرینستون می باشد. اووئید ها با ساختار شعاعی مماسی در زمینه سیمان اسپاریدیده می شوندکه نشان دهندهمحیط های با انرژی بالاست. بیوکلاست ها شامل براکیوپود، گاستروپود، اکینودرم، بریوزوئر و جلبک سبز بوده و اغلب همراه قطعات با اینتراکلاست هسته اووئید ها را تشکیل می دهند.وجود رخساره های مختلف گرینستونی، اووئیدهای فراوان و نبود گل آهکی نشان دهنده شرایط پر انرژی و تحت اثر امواج می باشد.
4 رخساره - - D
رخساره های این کمربند اغلب حاوی فسیل موجودات حساس به شوری بوده و شامل رخساره های بیوکلاست وکستون می باشد. آلوکم ها عمدتاً شامل فرامینیفر های بنتیک و جلبک قرمز همراه با براکیوپود، بریوزوئر، گاستروپود، اینتراکلست و درصد کمی اووئید در زمینه گل آهکی می باشد.وجود بی مهرگان حساس به شوری ها ی نرمال - استنو هالین - نظیر بریوزوئر، براکیوپود، جلبک های آهکی قرمز و نیز وجود گل آهکی که بیانگر شرایط پایین انرژی محیط است، نشان دهنده مجموعه رخساره های دریای باز می باشد - فلوگل. - 2004 وجود اووئید نشان دهنده مجاورت این رخساره دریایی با محیط آشفته است.
باتوجه به گسترش رخساره های رسوبی سازند تیرگان دربرش قرق و شناسایی چهار کمربند رخساره ای می توان محیط رسوبی این سازند را به صورت یک پلاتفرم کربناته کم عمق از نوع رمپ هموکلینال در نظر گرفت - شکل . - 3 ضمناً همانند دیگر برش های سازند تیرگان - هاشمیان و همکاران، 1386 ؛ طاهرپور خلیل آباد، 1388؛ یاورمنش، - 1390 در حوضه کپه داغ، وجود طبقات ضخیم لایه سنگ آهک همراه با تنوعی از انواع ماکروفسیل ها و میکروفسیل های کرتاسه پیشین، گویای وجود رخساره اورگونین نظیر آنچه که در سرتاسر اروپا و دیگر بخشهای حوضه تتیس مشاهده می شود - ماسه و همکاران،2003؛ بودین و همکاران،2006؛ سودار و همکاران، - 2008، برای این سازند است.
نتیجه گیری :
-1 مطالعه سنگ شناسی و رخساره های رسوبی موجود در سازند تیرگان منجر به شناسایی 4 کمربند رخساره ای و 6 رخساره میکروسکوپی استاندارد شده است.
-2 مطالعات انجام شده نشان دهنده ته نشست رسوبات کربناته این سازند در بخش داخلی پلاتفرم کربناته نوع رمپ می باشد.
-3 مطالعات فسیل شناسی و سنگ شناسی صورت گرفته بر روی سازند تیرگان و مقایسه آن با برشهای مشابه در دیگر نقاط دنیا، وجود رخساره اورگونین در این سازندرا تأیید می کند.
