بخشی از مقاله
چکیده
معمارییک توانایی درآمیخته با هنر است،که با ساختن معنا پیدا می کند.معماری مدرن هم یک بخش جدایی ناپذیر از سبک های معماری است،که نخستین تبلور آن از ابتدای قرن نوزدهم میلادی بوده ، و تا به امروز کمابیش مورد توجه معماران معاصر قرار دارد.اما اینکه عمر دوران معماری مدرن به سر آمده یا خیر؛و یا اینکه تا کنون این سبک چه دستاوردهای مثبت و چه پیامدهای منفی را در پی داشته است ،جای بحث های ریشه ای فراوان دارد؛که تا به امروز ژورنالیست ها و نقادان راجع به آن حکم قطعی صادر نکرده اند. نکته حائذ اهمیت آن است که معماری مدرن مثل هر دوران دیگری، دستخوش تغییرات نگرشی معماران در طول زمان قرار گرفت و گام به مسیری نهاد که ساختن بدون معماری را بدعت گذاشت.کشور ما هم از این امر مستثنی نبود، و تبدیل شدن شهرهای ایران به پازلی مبهم و رشد صرفا کمی ساختمان ها موضوعی است که نمیتوان آنرا به یک دوران خاص از معماری ارجاع داد، چرا که ریشه این بحران نه در اصل مدرنیته و نه در سنت گرایی است. لذا برای جلوگیری از ادامه روند شکل گیری بی هویت ساختمان ها و به تبع آن شهرها ، لازم است ضمن حفظ مدرنیته اصیل و ویرایش نشده ،که مدنظر معماران بنیانگذار این سبک بود؛آنرا بر مبنای ارزشهای معماری ایرانی اصیل و شاخص های اسلامی مدوله و همسو نمود. بدین صورت بحران شکل گرفته در سیمای شهرها و فقدان آسایش روانی مطلوب در جامعه ،به مرور بهبود نسبی پیدا خواهد کرد.
کلمات کلیدی: مدرن، معماری ایرانی، الگو، زیباشناسی ، ساختمان
-1 مقدمه:
بعد از ظهور مدرنیته تحولات گوناگونی در حوزه های مختلف فلسفه و هنر حادث شد،که معماری به عنوان اصلی ترین و راهبردی ترین فصل مشترک هنر با علوم مهندسی، بیشترین سهم از این تحولات را نصیب خود نمود.اما پرداختن به موضوع مدرنیته هیچگاه کار چندان ساده ای نبوده و نخواهد بود،چرا که تنوع ها و تضادها در این خصوص به اندازه ای زیاد است که رسیدن به یک جمع بندی در خصوص پارادوکس های موجود به سهولت میسر نیست،ضمن اینکه با گریزی به نظریه های صاحب نظران میتوان دریافت که عده ای آنرا جریانی کاملا مثبت در حیات معاصر میدانند ،و عده ای دیگر آنرا بلای جان بشریت و آفت زندگی معاصر دانستنه اند. در این مقاله سعی شده است ضمن پرداختن به ابعاد دوران مدرنیته؛ بالاخص در حوزه معماری و نیز بازشناسی شاخص های معماری ایرانی - اسلامی،به نحو مطلوبی لزوم همسان سازی معماری مدرن بر اساس ارزشهای معماری ایرانی بیان گردد.چرا که این مهم موجب تلطیف سیمای شهرها می گردد.و یا به بیان دیگر، مدرنیته شکل گرفته امروز در ایران نیازمند آن است،که با ملزومات فرهنگی ایران همخوانی پیدا نماید، و براساس شاخصه های معماری ایرانی و اسلامی مدوله شود؛که در این خصوص اختصارا به ذکر
ابنیه ساخته شده با این رویکرد خواهیم پرداخت.
-2تعریف مدرنیته و مبانی معماری مدرن
بنا به تعریف استاد هاشم آغاجری:"مدرنیته به عصری گفته می شود ،که انسان در آن به عنوان فاعل شناسایی و اقتدار به گونه ای خود بنیاد همه عالم و آدم را تبدیل به آبژه معرفتی و اقتدار خود می کند.به عبارت دیگر مدرنیته به مثابه یک دوران تاریخی به عصری گفته می شود،که اومانیسم - انسان گرایی - به معنای واقعی کلمه ظهور می کند - آغاجری،. - 3: 1380
مبانی معماری مدرن که سبکی غالب و جهانگیر در سده بیستم میلادی بوده،ریشه در تحولاتی دارد که خواستگاه آن فلورانس - - 1 در ایتالیاست.بررسی معماری مدرن بدون توجه به زمینه های فکری و اجتماعی مدرنیته و تحولات متعاقب آن همانند علم مداری،انسان گرایی،دین پیرایی،روشنگری و انقلاب صنعتی امری ناقص خواهد بود - قبادیان،. - 17: 1388
دوران معماری مدرن به سه دوره تقسیم میگردد ؛که دوران مدرن اولیه از حدود سال 1880 میلادی تا اوایل جنگ جهانی اول یعنی سال 1914،دوران مدرن متعالی از بین جنگ جهانی اول و دوم یعنی حوالی دهه 20 تا اواخر دهه 30 ،و نیز دوران مدرن متاخر را از پایان جنگ جهانی دوم تا دهه هفتاد را شامل می شود.
-3 ساختمان های دوران مدرن و معماران طلایه دار مدرنیسم
پل رودخانه سورن - - 2، پل ساندرلند - - 3 و نیز پل کلیفتون - - 4 در بریتانیا،به عنوان نخستین بناهای ساخته شده با سازه های چدنی و از زیربناهای مدرنیسم محسوب می شوند. بریتانیا به عنوان اولین کشور و برای نخستین بار اسکلت فلزی را در یک کارخانه ریسندگی در سالفورد - - 5 بکار برد که به دنبال آن ،اولین نمایشگاه بین اللملی با نام قصربلورین با فولاد و شیشه در این کشور توسط جوزف پاکسن - - 6 طراحی و اجرا شد.سهم فرانسه از آغاز این تحولات گرچه کمتر از بریتانیا بود،ولیکن طراحی و اجرای برج 330 متری ایفل نقطه اوج شکوفایی تمدن مدرن در کشور فرانسه را پایه گذاری نمود.
در کشور ایالات متحده آمریکا جنبش مدرنیسم با مکتب شیکاگو آغاز شد،که شاخص ترین معمار این سبک سالیوان - - 7 بود.وی شعار "فرم تابع عملکرد"را برای اولین بار مطرح نمود. به دنبال افول مکتب شیکاگو ،نهضت هنر نو در اروپا شکل گرفت که معماران این سبک از فولاد،چدن و ...با الهام از طرح های گیاهی بهره می بردند. شاید بتوان به جرات آنتونی گادی - - 8را شاخص ترین معمار این سبک دانست،که کلیسای فامیلیا در اسپانیا شاخص ترین اثر او با سبک هنر نو می باشد.ریز سبک های دیگری مانند هنر تزئینات و فوتوریسم هم در دوران مدرن اولیه شکل گرفتند که نسبتا عمر کوتاهی داشتند.دوران معماری مدرن با شکل گیری مدرسه باوهاس - - - 9شکل شماره - 1 در آلمان وارد مرحله جدیدی شد،که والتر گروپیوس - - 10بعنوان نخستین معمار ریاست باوهاس را عهده دار شد، نقش بنیادینی در پایه گذاری این مرحله داشت.
شکل1؛مدرسه باوهاس
بعد از گریپیوس ، سکان باوهاس به دست میس وند - - 1 روهه افتاد که وی بعنوان طرفدار سرسخت تزئینات کمتر در بنا ،به خلق آثار متعدد با فولاد و شیشه و در نهایت سادگی پرداخت که به معنای واقعی کلمه، شفافیت را در اولین نگاه به رخ بیننده می کشاند.کانتراکتیویسم - - 2 هم به عنوان یک سبک در دوران مدرن از شوروی شکل گرفت که تنها نماد آن بناییاد بود سوم ،طراحی شده توسط ولادیمیر تاتلین - - 3 در سال 1920 است.
شاید بدون اغراق بتوان یکی از بلندآوازه ترین نامهای دوران معماری مدرن را لوکوربوزیه - - 4 دانست، چرا که قلمفرسایی های وی در کتابهایش مسیر جدیدی را پیش پای معماران آینده نهاد .لوکوربوزیه منشور پنجگانه اش را تحت عنوان:پیلوت-بام باغ-پلان باز-پنجره های طولی- نما آزاد ،در بنای شاخص وی، یعنی ویلا ساوا - - - 5شکل شماره - 2، به منصه ظهور گذاشت ،و به موازات آن شعار "خانه ماشینی است برای زندگی " را در مبانی نظری دوران مدرن نهادینه کرد.
شکل2 ؛ویلا ساوا در پواسی فرانسه
