بخشی از مقاله
چکیده
اشتغال زنان با توانمندی و توانمندسازی آنان عجین است به طوری که توانمندی های آنان پیشنیازی برای ورود به یک کسب و کار است در عین حال اشتغال و کسب و کار آنان راهکاری موثر جهت توانمندسازی این قشر محسوب می گردد. به عبارت دیگر خود اشتغالی زنان به توانمندسازی اقتصادی آنان انجامیده و از آسیب پذیری آنان می کاهد. لذا توانمندسازی زنان روستایی از طریق راهکار ها حمایتی، زمینه را برای بهبود کیفیت زندگی این قشر از این جامعه فراهم می سازد.
لذا این پژوهش با هدف بررسی راهکار های موجود برای توانمندسازی زنان جهت ورود ب ه مشاغل خانگی به عنوان یک گزینه مناسب برای اشتغال زنان و دختران روستایی صورت گرفته ست و بدین منظور به بررسی کتابخانه ای و مروری منابع و تحقیقات موجود در این زمینه پرداخته شده است. نتایج بررسی ها نشان داد که دولت از طرق مختلفی از جمله حمایت های مالی، حمایت زیرساختی، حمایت در زمینه بکارگیری فناوری، حمایت از برنامه های کارآموزی و آموزش های پیشرفته، حمایت ها نهاد ها و مراجع دولتی و قانون گذاری، حمایت بازاریابی و تحقیقات بازار و حمایت از طریق ایجاد خدمات مشاوره ای می تواند زنان را برای ورود به عرصه اشتغال و راه اندازی مشاغل خانگی توانمند سازد.
مقدمه
با توجه به اینکه زنان حدود نیمی از جمعیت جامعه روستایی را تشکیل می دهند و دارای وظایف و نقش های متعددی هستند نقش مهمی را در رسیدن به توسعه روستایی به عهده دارند - . - Momsen,1995 در سال های اخیر رشد قابل توجهی در سطح تحصیلات و اشتغال زنان در جامعه ایران به وجود آمده است، لذا توجه به فعالیت های اقتصادی در این قشر از جامعه می تواند به رشد و توسعه اقتصادی کشور کمک شایانی نماید.
در جوامع روستایی زنان بیشتر به فعالیت های اقتصادی ای می پردازند که درآمد ملموسی را به دنبال ندارد، به همین سبب آنان موقعیت اجتماعی اقتصادی پایین تری برخوردار می شوند، و دسترسی و مالکیت شان بر منابع محدود شده که منجر به تجربه تبعیض و محرومیت متفاوت از سایر زنان می شود - . - 2005 ,Kaur بنابراین توجه به وضعیت زنان روستایی، تلاش برای رفع مسائل و موانع بر سر راه گسترش فعالیت زنان روستایی از جمله الزامات در مسیر توسعه روستایی به شمار می آید. منطق توجیه کننده این تلاش، ضرورت استفاده از تمامی ظرفیت های بالقوه منابع انسانی برای دستیابی به توسعه است.
ذهنیت غالب جامعه روستایی مبنی بر این که زنان فقط باید به کارهای خانه داری و مراقبت از فرزندان بپردازند سبب شده که زنان روستایی کمتر به فکر کارآفرینی در روستا و کسب درآمد باشند - موحدی و یعقوبی فرانی، - 1391 سهم زنان روستایی در نیروی کارکشورهای جهان سوم به دلیل سنتی بودن ساختار تولید و روابط کار، بیشتر از مردان و همچنین بیشتر از زنان و مردان کشورهای توسعه یافته است.
تصویر زن روستایی در کشور ما تصویری پرتلاش،قانع،صبور و پایدار است - علائی رحمانی، - 1374 زنان در ایران همانند بسیاری از کشورهای جهان به سمت مشاغل خاصی گرایش داشته اند، زنان به دنبال مشاغل انعطاف پذیر تری هستند،که خدشه کمتری به کار خانگی وارد کند و در دوره ی بارداری امکان از دست دادن آن کمتر باشد - شیبانی و افشاری، . - 1380 با توجه به اهمیت اشتغ ال زنان روستایی و مشکلات پیش روی آنان این پژوهش با هدف بررسی راهکارهای توانمندسازی این قشر از جامعه انجام شده است.
مشاغل خانگی و اشتغال زنان
یکی از مهم ترین مسائل کشورها در دنیای امروز که نظامهای سیاسی و اقتصادی آنان را با چالش جدی روبه رو کرده است، مسئله افزایش نرخ بیکاری است، در کشور ما ساختار جمعیتی نیروی بیکار نشان میدهد که بیکاران به طور عمده در یکی از 3 گروه اصلی فارغ التحصیلان دانشگاهی، زنان سرپرست خانوار و جوانان بدون شغل که اغلب از اقشار آسیب پذیر هستند، قرار دارند. با توجه به مطالعات انجام شده از سوی کارشناسان در این زمینه، بهترین راه حل و مدل اجرایی که بتوان سه گروه فوق را وارد بازار کار ساخت و مشکل بیکاری را کاهش داد، مدل اجرایی طرح جامع ایجاد و توسعه کسب و کارهای خانگی در کشور است.
طرح جامع توسعه کسب و کارهای خانگی برای دستیابی به اهداف مرتبط با توسعه کشور براساس تحقیقات متعددی طراحی شده است - لاریجانی و شعبانی نژاد، - 1389 کسب و کارهای خانگی می تواند برای اکثر افراد به ویژه زنان بستر مناسبی برای راه اندازی آسان و ساده فعالیت های اقتصادی فراهم آورد و نقطه شروع مناسبی برای ورود به بازار کار محسوب شود. امروزه کشورها و سازمانهای بینالمللی به این نتیجه رسیدهاند که توسعه مشاغل خانگی و افزایش مهارت زنان در این بخش، تأثیری مثبت و مستقیم در سایر جنبه ها نیز داشته است؛ زیرا از یک طرف سبب توسعه اقتصادی و ایجاد فرصتهای شغلی می شود و از طرف دیگر، می تواند سبب بهبود وضعیت اجتماعی، فرهنگی و بهداشتی زنان و خانوادههای آنان شود - هاشمی و پور امین زاد، . - 1389
با توجه به اینکه زنان در جامعه نقش ها و وظایف متعددی همانند مادر، همسر و.. را بر عهده دارند نیازمند اشتغالی متفاوت از مردان هستندتا تعادل بین ومسئولیت های متعددشان برقرار باشد با توجه به این مسئله کسب و کار خانگی می تواند نقش عمده ای را در اشتغال زنان ایفا کند و بسیار موثر و مفید واقع شود. این رویکرد برای آن دسته از کسب و کارهای کوچکی که دسترسی به امکانات کافی جهت تولید در بیرون از منزل نداشتند، قواعدی را وضع نمود که با بهره گیری از آنها به راحتی بتوانند در منزل شخصی به فعالیت مشغول باشند Edwards - ،. - 2006 بر اساس تحقیقاتی که توسط سازمان دیده بان جهانی کارآفرینی در سال 2002 با در نظر گرفتن 37 کشور جهان صورت گرفته توسعه کسب و کارهای کوچک و متوسط موجب کاهش نرخ بیکاری می گردد.
در کشور ما نیزمشاغل خانگی هم اکنون به عنوان محور اشتغالزایی قرار گرفته است ودر ماده یک قانون ده دولت به سازماندهی و حمایت از مشاغل خانگی موظف شده است - فروزان مهر، . - 1389 اشتغال زنان با توانمندی و توانمندسازی آنان عجین است به طوری که توانمندی های آنان پیشنیازی برای ورود به یک کسب و کار است در عین حال اشتغال و کسب و کار آنان راهکاری موثر جهت توانمندسازی این قشر محسوب می گردد. به عبارت دیگر خود اشتغالی زنان به توانمندسازی اقتصادی آنان انجامیده و از آسیب پذیری آنان می کاهد - Rahim&Bolden, 1995 - ، لذا توجه به مسئله توانمند سازی زنان روستایی در سطوح مختلف، زمینه را برای توسعه مشاغل خانگی به عنوان یک راهکار مناسب برای اشتغال زنان فراهم می سازد که اشتغال آنان خود زمینه ساز توانمندی این قشر از جامعه در سطوح مختلف می گردد.
توانمندسازی
مالهاترا توانمندسازی زنان را فرایندی تعریف میکند که به وسیله آن زنان برای سازماندهی خودشان توانمند می شوند و اعتماد به نفس خود را افزایش می دهند و از حقوق خود برای انتخاب مستقل و کنترل بر منابع، که منجر به از بین رفتن جایگاه فرودستی ایشان میگردد؛ دفاع می کنند - Malhatra, schuler & - 2002، هدف توانمندسازی کمک به افراد ضعیف است تا تلاش نمایند بر ضعف هایشان غلبه؛ جنبه های مثبت زندگیشان را بهبود بخشیده، مهارت ها و توانایی هایشان را برای کنترل عاقلانه بر زندگی افزایش داده و آن را در عمل پیاده نمایند تا موجب افزایش عزت نفس زنان گردد به این معنا که موجب بهبود تصویری و تصوری شود که زنان از وضعیت خودشان دارند Mc Whirter, 1994 - ،. - 2001 Ugbomeh
نظریه های توانمندسازی زنان
سارا لانگه، یکی از نظریه پردازان در امور زنان، که معتقد است برای توانمندسازی زنان باید پنج مرحله را که به ترتیب شامل رفاه، دسترسی، آگاهی، مشارکت و کنترل می باشد، طی کرد . - لانگه، - 1372، مالهاترا، شولر و بوندر از جمله نظریه پردازانی هستند که بطور اصولی توانمندسازی را یک فرایند محسوب می کنند، یعنی، معرف پیشرفت از یک موقعیت نابرابری جنسیتی به موقعیت دیگر یعنی برابری جنسیتی می دانند - Malhatra, Schuler & Boender, 2002 - براساس نظریه حمایت اجتماعی و نظریه فمنیستی در توانمندسازی زنان موانع متعدد توسعه ای وغیره توسعه ای بر توانمندسازی زنان مؤثرمی باشد که درذیل به آنها اشاره می شود.
-1 موانع فرهنگی باوجوداین که عامل اقتصادی در اشتغال زنان ، دارای بیشترین اهمیت می باشد ولی مطالعات و بررسی های صورت گرفته نشان داده است که ارزش ها وباورهای فرهنگی رایج دریک جامعه، تأثیرمستقیمی برمیزان اشتغال زنان داشته است. در موردایران ، فرهنگ پذیرفته شده درجامعه این باوررابه وجود آورده است که در صورت عدم موافقت شوهر با کار زن حتی در صورت تمایل او به ادامه کار، زن باید از کار خود چشم پوشی نماید.
-2 موانع اجتماعی دربررسی موانع مشارکت زنان، جنبه های فرهنگی و اجتماعی واقتصادی آنان را نمی توانکاملاً ازهم تفیکیک کرد وموانع اجتماعی اشتغال زنان ازموانع فرهنگی ، اقتصادی آنان جدانیست ولی با این حال مهمترین راه دستیابی به توسعه فرهنگی را آموزش وپرورش زنان می دانندکه دراین زمینه دو نهاد مدرسه وخانواده را مهمترین عامل درآموزش، ترتیب وجامعه پذیری زنان ارزیابی می کنند.
-3 موانع اقتصادی خانه داری که عمده ترین کارزنان درجامعه می باشد، فعالیت های اقتصادی گوناگونی رادربرمی گیرد، نظیرامرارمعاش ازطریق کشاورزی در روستاها وتولیدکالا وخدمات که این کارها بدون پرداخت دستمزد می باشد و هیچ ارزیابی اقتصادی از این فعالیت زنان به عنوان مادری اهمسر درکاهش هزینه های خانواده و مؤثر بودن آن در اقتصاد غیرپولی انجام نمی شود.
