بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه رهبری تحولی و مؤلفه های آن - ملاحظات فردی، انگیزه الهام بخش، انگیزش عقلانی و نفوذ آرمانی - با اثربخشی مدیران مدارس ابتدایی شهرخرم آباد - نواحی 1 و - 2 از دیدگاه معلمان براساس مدل برنارد باس بود و همچنین اثربخشی و رهبری تحولی در مدیران زن و مرد مورد مقایسه قرار گرفت.
روش پژوهش با توجه به ماهیت پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بوده است. نمونه آماری معلمان با توجه به جدول مورگان 261 نفر بود که در پژوهش حاضر برای دقت بیشتر 360 نفر برآورد گردیده و از طریق نمونه گیری تصادفی طبقه ای نسبی و متناسب با حجم جامعه انتخاب شدند.
به منظور جمع آوری اطلاعات علاوه بر پرشسنامه خصوصیات دموگرافیکی مدیران از دو پرسشنامه محقق ساخته رهبری تحولی و اثربخشی به ترتیب با ضریب آلفای 0/97 و 0/98 استفاده شد. جهت بررسی و تجزیه و تحلیل اطلاعات از آمار توصیفی و استنباطی، - آزمون همبستگی پیرسون، آزمون t و رگرسیون چند متغیره - استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد که:
-1 بین سبک رهبری تحولی و مؤلفه های آن - ملاحظات فردی، انگیزه الهام بخش، انگیزش عقلانی و نفوذ آرمانی - با اثربخشی مدیران رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد.
-2 بین ملاحظات فردی، انگیزه الهام بخش، انگیزش عقلانی و نفوذ آرمانی با اثربخشی مدیران رابطه مستقیم و معنادار دارد.
-3 نتایج تحلیل رگرسیونی نیز نشان داد که بهترین متغیرهای پیش بین برای اثربخشی مدیران به ترتیب متغیرهای ملاحظات فردی، انگیزه الهام بخش و انگیزش عقلانی می باشد.
-4 یافته ها حاکی از آن است که در رهبری تحولی و اثربخشی مدیران زن و مرد تفاوتی وجود ندارد.
. مقدمه
یکی از مهمترین سرمایه ها، سرمایه های انسانی است و اداره این سرمایه ها و هدرندادن آن و استفاده و بهره برداری از آن رشد محسوب می شود. بهره برداری از سرمایه های خود، رشد شخصی اخلاقی است که این اساسی ترین و مقدمترین رشدهاست. لذا مشاهده می شود وقتی که حضرت ابراهیم - ع - تقاضا می کند که برخی از ذریه اش امام و رهبر باشند جواب داده می شود» لاینال عهدی الظالمین : « یعنی آن فردی که رشد شخصی را فاقد است نمی تواند رهبر خلق باشد و این خود نشان از اهمیت و ضرورت مدیریت و رهبری است.
با توجه به این که نیاز به مدیریت و رهبری در همه امور،امری انکارناپذی است و وجود مدیریت جزء لاینفک هر فعالیت اجتماعی می باشد و از آنجا که آموزش و پرورش نقش محوری و اساسی در پیشرفت و تداوم و بقای جامعه دارد لذا مدیریت و رهبری فعالیت های اجتماعی به طور اعم و مدیریت آموزش و پرورش به طور اخص، نتیجه بخشی و کیفیت مطلوب را می طلبد اگر قرار باشد که به کیفیت مطلوب در مدیریت رسیده شود باید شناخت در مورد شیوه های مختلف مدیریت به دست آید و جایگاه هر مدیریتی نسبت به آن شیوه بررسی گردد که بدین وسیله با شناخت جایگاه مدیریتی خود و مقایسه وضعیت خود با شیوه ها و سبکهای مختلف می تواند گام هایی در جهت بهبود کیفیت مدیریت برداشت
فعالیت مشترک افراد نیاز به برنامه ریزی، سازمان دهی، هماهنگی، هدایت و رهبری دارد. در غیر این صورت فعالیت ها در تقابل یکدیگر قرار گرفته و احتمالا به تضاد وکشمکش می انجامد. بنابراین نیاز به مدیریت و رهبری در طول تاریخ در تمامی ابعاد زندگی اجتماعی انسان محسوس و مشهود است و هرگز نمی توان فعالیت منسجم و مشترک تعدادی از افراد را بدون مدیریت و رهبری تصور نمود. رهبری سازمانی با رهبری عقیدتی و سیاسی متفاوت است . رهبری ذهبیم و سیاسی ماهیتاَ ارزشی و دستوری هستند و بایدهای اجتماعی را بیان می کند در صورتی که رهبری سازمانی ماهیتاَ جنبه توصیفی داشته و با هست های اجتماعی سروکار دارد.
اگرچه موضوع مدیریت همزاد زندگی انسان است و از اولین روزهای پیدایش با او بوده است، اما در یک قرن اخیر، به علت پیدایش سازمان های جدید، پیچیده و متراکم از تکنولوژی و برخوردار از انسان های پر نیاز، مورد توجه خاص قرار گرفته است. سرعت، قدرت عمل و انبوه بودن فرآورده های انسانی و صنعتی نیاز به نیروی هماهنگ کننده متفکر و فرزانه ای به نام مدیر دارد تا بتواند با برنامه ریزی درست بین همه اجزاء، امکانات و نیروهای سازمان هماهنگی و همسویی به وجود آورد.
هدف های تحقیق :
هدف کلی این تحقیق شناسایی رابطه بین رهبری تحولی و مؤلفه های آن - ملاحظات فردی، انگیزش عقلانی، انگیزه الهام بخش و نفوذ آرمانی - با اثربخشی مدیران مدارس ابتدایی شهر خرم آباد می باشد. با توجه به این هدف، اهداف جزیی عبارتند از:
-1 شناسایی رابطه بین انگیزه الهام بخش در رهبری تحولی با اثربخشی مدیران مدارس ابتدایی شهر خرم آباد.
-2 شناسایی رابطه بین ملاحظات فردی در رهبری تحولی با اثربخشی مدیران ابتدایی شهرخرم آباد.
-3 شناسایی رابطه بین انگیزش عقلانی در رهبری تحولی با اثربخشی مدیران مدارس ابتدایی شهرخرم آباد.
-4 شناسایی رابطه بین نفوذ آرمانی در رهبری تحولی با اثربخشی مدیران مدارس ابتدایی شهر خرم آباد.
-5 مقایسه اثربخشی مدیران زن و مرد مدارس ابتدایی شهر خرم آباد.
-6 مقایسه رهبری تحولی مدیران زن و مرد در مدارس ابتدایی شهر خرم آباد.
فرضیه های تحقیق با توجه به هدفهای پژوهش حاضر، فرضیه های تحقیق به شرح ذیل می باشد:
فرضیه اصلی: بین رهبری تحولی مدیران مدارس ابتدایی شهر خرم آباد با اثربخشی آنان رابطه وجود دارد.
فرضیه های فرعی:
-1 بین انگیزه الهام بخش مدیران در رهبری تحولی با اثربخشی آنان رابطه وجود دارد.
-2 بین ملاحظات فردی مدیران در رهبری تحولی با اثربخشی آنان رابطه وجود دارد.
-3 بین انگیزش عقلانی مدیران در رهبری تحولی با اثربخشی آنان رابطه وجود دارد.
-4 بین نفوذ آرمانی مدیران در رهبری تحولی با اثربخشی آنان رابطه وجود دارد.
-5 بین مدیران زن و مرد در رابطه با سبک رهبری تحولی تفاوت وجود دارد. -6 بین مدیران زن و مرد در رابطه با اثربخشی تفاوت وجود دارد.
روش تحقیق:
هدف از انتخاب روش تحقیق، دستیابی به تخصصی است که بشر را قادر سازد که هر چه بیشتر به اکتشافات علمی و شناخت حقیقت برسد. به طور ساده هدف از انتخاب روش تحقیق، مشخص نمودن شیوه و روشی است که محقق اتخاذ می کند تا او را هر چه دقیق تر، سریع تر و ارزانتر در دستیابی به پاسخ برای پرسش های تحقیق مورد نظر، کمک کند
با توجه به موضوع پژوهش که به بررسی رابطه سبک رهبری تحولی و اثربخشی مدیران ابتدایی شهر خرم آباد از دیدگاه معلمان می پردازد روش تحقیق توصیفی از نوع همبستگی مورد استفاده قرار گرفته است. روش پژوهش حاضر توصیفی است بدان جهت که هدف آن توصیف عینی، واقعی و منظم خصوصیات یک موقعیت یا یک موضوع است.
همچنان که - هومن - - 1377 معتقد است تحقیق توصیفی به منظور توضیح سیستماتیک، عینی و دقیق وقایع و خصوصیات مورد نظر یا موضوع مورد علاقه صورت می گیرد. همچنین پژوهش حاضر از نوع همبستگی است بدان جهت که هدف تحقیق همبستگی عبارت است از درک الگوی پیچیده رفتار از طریق مطالعه همبستگی بین این الگو ها و متغیرهایی که فرض می شود بین آنها رابطه وجود دارداین. روش مخصوصاً درشرایطی مفید است که هدف آن کشف رابطه بین متغیرهایی باشد که در مورد آنها تحقیقاتی انجام نشده است - دلاور، . - 1383
جامعه آماری
جامعه آماری عبارت است ازعناصر، اشیاء، یا انسانهایی که حداقل در یک یا چند ویژگی مشترک هستند و امکان دارد برای مطالعه انتخاب شوند. به نظر دلاور - - 1383 جامعه عبارت است از: مجموعه اعضای حقیقی یا فرضی که نتایج پژوهش به آن انتقال داده می شود.
- - آذر و همکاران - - - 1377 معتقدند جامعه عبارت از تعدادی از عناصر مطلوب مورد نظر که حداقل دارای یک صفت مشخص باشند. صفت مشخصه، صفتی است که بین همه عناصر جامعه آماری، مشترک و متمایز کننده جامعه آماری از سایر جوامع می باشد. از این رو، جامعه آماری در این تحقیق شامل کلیه معلمان مدارس ابتدایی نواحی 1 و 2 شهر خرم آباد می باشد که تعداد آنها 1555 نفر می باشد که به تفکیک ناحیه و جنسیت در جدول زیر نشان داده شده است.
نمونه آماری
نمونه حاصل گردآوری اطلاعات فقط در باره تعدادی از اعضای جمعیت است. - دلاور - - 1383 معتقد است نمونه مطلوب و مناسب به نمونه هایی گفته می شود که معرف و نماینده واقعی جامعه ای باشد که از آن انتخاب شده اند. نمونه در صورتی معرف جامعه است که بین ویژگی های نمونه و جامعه تجانس وشباهت کامل وجود داشته باشد. در این پژوهش به منظور برآورد حجم مناسب نمونه آماری از جدول کرجسی و مورگان استفاد به عمل آمد. بر اساس این جدول تعداد حجم نمونه آماری معلمان برابر با 261 نفر می باشد که برای دقت بیشتر در پژوهش حاضر360 نفر برآورد گردیده است.
روش نمونه گیری
به منظور انتخاب تصادفی نمونه آماری، از روش نمونه گیری طبقه ای نسبی استفاده شده است.نمونه گیری تصادفی طبقه ای فرایندی است که از طریق آن به زیر گروه های واقعی یا به طبقه های انتخاب شده به عنوان بخشی از آنچه در جامعه وجود دارد، دست می یابیم. از این رو زمانی استفاده می شود که محقق علاقه مند است اطمینان حاصل کند که هریک از طبقه های موجود در جامعه، در نمونه او حضور دارد.هر گاه نسبت هر یک از طبقه ها در نمونه برابر نسبت همان طبقه ها در جامعه باشد به این روش، نمونه گیری طبقه ای نسبی گفته می شود - دلاور، . - 1384 لذا در این تحقیق هر یک از طبقه های موجود در جامعه به همان نسبتی که در جامعه وجود دارند در نمونه نیز حضور دارند.
ابزار تحقیق
برای جمع آوری داده ها، ابزار و روشهای متعددی وجود دارد که هر یک برای نوع معینی از اطلاعات مناسب بوده و نوعی اطلاعات معین، ارائه می دهد تا به گونه مؤثرتری مورد استفاده قرار گیرد. در هر پژوهش، ابزار مورد استفاده برای جمع آوری اطلاعات، بر اساس هدفها و روش تحقیق انتخاب می شود گرچه عوامل دیگری از قبیل نمونه آماری، خصوصیات آنها، پراکندگی جغرافیایی و امکانات مالی و زمانی عوامل مؤثر بر انتخاب ابزار تحقیق هستند
متداول ترین روش های جمع آوری اطلاعات عبارتند از: مشاهده، مصاحبه، پرسشنامه واستفاده از کتابخانه - نادری و سیف نراقی، . - 1374 در این تحقیق نیزازسه نوع پرسشنامه با سؤالات بسته پاسخ استفاده شده است که در زیر به بیان ویژگی های آنها می پردازیم.
الف- پرسشنامه اطلاعات فردی: در این پرسشنامه خصوصیات فردی و دموگرافیک مدیر ومعلم از قبیل سن، میزان تحصیلات، سابقه خدمت،جنسیت و مورد اندازه گیری قرار می گیرد.
ب- پرسشنامه رهبری تحولی: این پرسشنامه توسط فریبرزی - 1382 - جهت اندازه گیری رهبری تحولی مدیران پروژه های فناوری اطلاعات شهر مشهد ساخته شده است و حاوی 40 عبارت کوتاه است که درطیف لیکرت طبقه بندی شده است. عبارات، 5گزینه ای با گزینه های تقریباً همیشه، اغلب، گاهی اوقات، به ندرت و هیچ وقت می باشد.
