بخشی از مقاله
چکیده :
توجه به معیار بهره وري،یکی از اساسیترین معیارهاي سنجش پیشرفت ومیزان مصرف سرانه انرژي درکشورها میباشد. با افزایش قیمتهاي انرژي و بروز مشکلات زیستمحیطی،مسئله افزایش بهرهوري و جلوگیري از آلودگی محیط زیست،بعد جدیديبهمعیار فوق به این مفهوم که مصرف انرژي در جوامع مختلف در صورتی ملاك پیشرفت تلقی میگردد که داراي دو ویژگی باشد،اول آنکهمصارف انرژي در بخشهاي مختلف از قبیل صنعتی، کشاورزي، خدماتی و رفاهی از ترکیب و هماهنگی معقولی برخوردار باشد و دوم آنکه حداکثر بهرهوري از انرژي مصرف شده به عمل آمده باشد. این امر در واقع تغییري در معیار ارزیابی مصرف انرژي محسوب میشود که به جایگزینی معیار مطلوبیت بهرهوري انرژي به جاي میزان مصرف انرژي انجامیده است.مطالعات انجام شدهنشان میدهدکه در میان اهداف مربوط به بخش انرژي در کشورهاي مختلف،بهبود راندمان و بهینهسازي مصرف انرژي از اولویتبرخورداراست.
در اجراي یک نظام مدیریت انرژي- محیط زیست گام نخست شنا سایی منابع تولید آلاینده و تعیین شاخصهاي آلودگی میباشد. پس از آن، با تهیه چک لیست، اطلاعات موردنیاز جمع آوري می شود. درصورت وجود نواقص اطلاعاتی، ممیزي زیست محیطی براي تکمیل اطلاعات مورد نیاز ضروري است.بدین ترتیب ، با مطالعه و بررسی اطلاعات جمع آوري شده میتوان تحلیلی از وضعیت زیست محیطی موجود به دست آورد. مرحله بعدي، بررسی راهکارهاي کاهش آلایندههاست. در این مرحله، اقداماتمختلفی براي کاهش میزان الآینده ها مورد مطالعه قرار میگیرد. پس از تحلیل و ارزیابی راهکارها مناسب ترین راهکار را براي کاهش آلاینده ها انتخاب می شود. تهیه، تدوین و ارائه دستورالعمل ممیزي آخرین مرحله در توسعه نظام مدیریت انرژي- محیط زیست به شمار میرود.در این تحقیق مراحل بالا در شرکت بهره برداري نفت و گاز آغاجاري مورد بررسی قرار گرفته است.
کلمات کلیدي : محیط زیست،ممیزي انرژي،آلودگی،بهره برداري نفت و گاز،بهینه سازي انرژي
-1 مقدمه :
ممیزي انرژي، رویکردي سیستماتیک جهت ارزیابی و تصمیمگیري در مدیریت انرژي است این مدیریت سعی دارد که بین انرژیهاي ورودي و استفاده از آن تعادل برقرار سازد.مدیریت در ممیزي انژري پس شناسایی اشکال مختلف انرژي موجود ، به محاسبه انرژي طبق توابع گسسته می پردازد. این ممیزي ، یک ابزار مؤثر براي تعریف و اجراي برنامه جامع مدیریت انرژي است.این مدیریت چگونگی کنترل ، استفاده منطقی از انرژي و همچنین کاهش اتلاف انرژي به حداقل ممکن، بدون اینکه به نیاز هاي اصلی یک فرایند اثر بگذارد اطلاق می شود .[2]با نگاهی به آمار و اطلاعات موجود درباره فاصله شدت مصرف انرژي در ایران با کشورهاي توسعه یافته ،مصرف ناکاراي انرژي در کشور ما بیشتر به چشم می آید که از مهمترین دلایل آن بازده پایین فناوري هاي تبدیل انرژي و فرهنگ غیر صحیح مصرف انرژي می باشد .[1]
درکشورهاي توسعه یافته ما شاهد این هستیم که، با وجود افزایش تولید ناخالص داخلی آنها، شدت مصرف انرژي کاهش داشته است. براي بسیاري از این کشور ها دهه هاي 1970 و 1980 دوره عطفی براي اعمال مدیریت درپایین آوردن هزینهها و برنامه ریزي کارآمد تر براي مصرف انرژي در توسعه اقتصادي و بخش هاي صنعتی ، حمل و نقل و ساختمان بوده است .در حال حاضر این کشور ها مصرف انرژي خود را به ازاي یک درصد رشد تولید ناخالص ملی به چهارم دهم درصد رسانیده اند در صورتیکه در ایران به ازاي هر یک درصد رشد تولید ناخالص ملی یک درصد افزیش مصرف انرژي داشته ایم .[2]
براي کاهش سهم انرژي در قیمت تمام شده محصولاتنهایی، کاهش آلودگیهاي زیستمحیطی ، باید به بهسازي، نوسازي و توسعه فعالیتهاي تحقیق و توسعهاي دربخش انرژي همت گماشت . هزینههاي لازم براي سرمایهگذاري در بخش انرژي با توجه به عوامل فوق،موضوع مدیریت انرژي در کشورهاي مختلف در چارچوب طرحهايکلان توسعه اقتصادي واجتماعی قرار داشته و با توجه به موقعیت و شرایط اقتصادي و همچنین میزان دستیابی به انرژي،برنامهها و ساختار تشکیلاتی مناسب آن پایهریزي می گردد. در کشورهاي مختلف جهان،برنامه مدیریت انرژي،اهداف گوناگونی را از جمله تعدیل ساختار،بهبود مدیریتها ،نوآوري فنی ، ایجاد انگیزههاي اقتصادي، پشتیبانی مالی و قوانین مناسب و تغییر الگوي رفتاري را پیگیري نموده است .
در کشور ما مطالعات و تحقیقات انجام شده نشان میدهد که به دلیل قیمتهاي پایین انرژي، نبود مدیریت صحیح انرژي و همچنین ساختار نا مناسب صنعتی و تکنولوژیک،شدت مصرف انرژي بسته به فرایندهاي مختلف تولیدي چندین برابر شدت مصرف انرژي در سایر کشورهاي جهان می باشد. همچنین سهم مصرف انرژي در بخشهاي مختلف انرژيبر از هماهنگی لازم و قابل قبولی برخوردار نمیباشد. پیشبینی شده است که پتانسیل صرفهجویی انرژي در مجموعه بخشهاي انرژي بر بطور متوسط حدود 30 درصد باشد که در صورت اجراي برنامههاي مدیریت انرژي، درآمد حاصل از صدور این میزان انرژي صرفه جویی شده به بیش از 5 میلیارد دلار در سال بالغ خواهد شد بحث حاضر نگرشی کلی به سازماندهی و مدیریت انرژي در شرکت بهره برداري نفت و گاز آغاجاري می پردازد.در همین راستا این شرکت اجراي مدیریت صحیح انرژي و گسترش کار برد بهینه انرژي در کلیه فرآیند هاي تولیدي و خدماتی تحت کنترل خود را جهت بهینه سازي مصرف انرژي در دستور کار خود قرار داده است.
-2 روش بررسی :
براي انجام این تحقیق ابتدا کلیه اطلاعات مورد نیاز از طریق مراجعه به مراکز مرتبط و از جمله شرکت بهره بر داري نفت و گاز آغاجاري ، مدیریت انرژي این شرکت، و مراجعه به سایتهاي اینترنتی مختلف جمع آوري شدند. پس از آن کلیه اطلاعات فوق به صورت توصیفی و میدانی بررسی و با توجه به اهداف تحقیق طبقه بندي شده و به بررسی وضعیت و مشخص نمودن راهکارهاي مدیریتی مصرف انرژي پرداخته شده است .
-3 شرکت بهره برداري نفت و گاز آغاجاري
شرکت بهره برداري نفت و گاز آغاجاري از جمله شرکت هاي تابعه شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب است که وظیفه راهبر ي عملیات تولید،فرآ ورش و انتقال نفت و گاز را با فعالیت مستمر دوازده واحد بهره برداري و هشت کارخانه گاز و گاز مایع ، دوازده ایستگاه تقویت فشار و پنج ایستگاه تزریق گاز و سه واحد نمک زدایی به عهده دارد.این شرکت با تولید میانگین 783 هزار بشکه نفت سبک و سنگین از هفت میدان نفتی خوراك پالایشگاه هاي داخل کشور و همچنین نفت مورد نیاز براي صادرات را تامین می کند.
-4 مبانی نظري نظام مدیریت انرژي
نظام مدیریت استاندارد به مجموعه اقدامات سازمان در چارچوب مشخصگفته میشود تا از آن طریق فعالیتهایش به صورتی انجام شود که بتواند به اهداف تعیین شده دست یابد .[9]مدیریت انرژي مجموعه اي از راهبردها و روش ها است که به منظور بهینه سازي مصرف انرژي در سازمان به کار گرفته می شود.[8]نظام مدیریت انرژي استاندارد مکتوبی است که چارچوب و خطوط راهنماي مورد نیاز را به منظور مدیریت کارا و اثربخش منابع انرژي در سازمان ها ایجاد می کند. دراین نظام آرمانها و اهداف روشنی بهمنظور مدیریت منابع انرژي تعریف و تنظیم می شود و شاخص هاي کلیدي عملکرد در حوزه انرژي اندازه گیري و پایش می شوند.
این نظام موضوع انرژي را به فعالیتهاي روزانه پیوند زده و در واقع مدیریت انرژي بخشی از فعالیتها و مسئولیتهاي روزمره کارکنان در سرتاسر سازمان می شود.[3]از دیدگاه سازمان بین المللی استاندارد، استاندارد مدیریت انرژي صرفاً یک راهنماي فنی نیست بلکه درگروه استانداردهاي سیستم مدیریت قرار میگیرد؛ سري 9000براي مدیریت ISOبراي مدیریت کیفیت، سريISO14000 .از دیدگاه سازمان بین المللی استاندارد، مدیریت انرژي ]10[براي مدیریت انرژيISO محیط زیست و سري 50001مؤثر نه تنها بر روي پتانسیلهاي مهم کاهشمصرف انرژي اثر دارد بلکه در کاهش انتشار گازهاي گلخانه اي در سراسر جهان نیز موثر است.
-5 وظایف اصلی واحد بهینهسازي مصرف انرژي در شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوببا توجه به مدل سیستم مدیریت انرژي در استاندارد 16001تعریف شده است، PDCA که مبتنی بر چرخه EN
فعالیتهاي مورد انتظار واحدهاي بهینهسازي مصرف انرژي دراین شرکت ، به شرح ذیل خواهد بود:
-1 بررسی و ارزیابی طرحهاي پیشنهادي بهینه سازي مصرف انرژي
-2 نظارت بر طرح هاي بهینه سازي مصرف انرژي در دست اجرا و حسن پیادهسازي نظام مدیریت انرژي
-3 تسري نظام مدیریت انرژي در سازمان
-4 مشارکت در تهیه و تنظیم بانک اطلاعاتی از فناوريهاي نوین
- 6 نظام مدیریت انرژي – محیط زیست در شرکت بهره برداري نفت و گاز آغاجاري فعالیتها و فرآیندهاي استخراج و تولید نفت و گاز پتانسیل بالایی در تخریب و آلودگی محیط زیست دارند. امکان کاهش اثرات مخرب زیست محیطی این فعالیتها با پیشرفت علم و تکنولوژي فراهم شده و فعالیتها يمختلفی در نقاط مختلف جهان در راستاي تولید پاك نفت و گاز صورت پذیرفته است. هرچند مجموعه فعالیتها در راستاي بهبود
