بخشی از مقاله

چکیده

امروزه گردشگری یکی از امید بخش ترین فعالیت هاست که از آن به عنوان گذرگاه توسعه یاد می کنند.این پژوهش با هدف تحلیـل پتانسـیل هـای گردشـگری در توسـعه پایـدار سکونتگاههای روسـتایی بـا تأکیـد شـاخص هـای اقتصـادی و اجتمـاعی در روسـتاههای دهستان انزل شمالی از شهرستان ارومیه انجام شده؛ که روش تحقیـق براسـاس هـدف از نوع کاربردی و براساس روش و ماهیت توصیفی- تحلیلی بوده؛ ابزار سـنجش در مطالعـات میدانی به صورت پرسشنامه محقق ساخته انجام گرفته که سوالات به صـورت چندگزینـه ای طیف لیکرت(5گزینه ای) طراحی شده است (توزیع پرسشنامه بصورت تصادفی ساده - حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 100خانوار) ؛داده های کسب شده با اسـتفاده از نـرم افزار((Spss19 کدگذاری؛استخراج و سپس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته ؛بـرای اثبـات آزمون فرضیات از آزمون کای اسکوئر(خی(2و برای تعین شـدت روابـط بـین دو متغیـر از آزمون وی کرامر و برای ترسیم نمـودار و نقشـه از نـرم افـزاز((Excel,ArcGisاسـتفاده شده است.داده ها و نتایج حاصل از پرسشنامه و مطالعات میدانی بیانگر آن است از دیدگاه روستاییان(جامعه میزبان) گردشگری تغیرات مثبتی را در ابعاد اقتصـادی و اجتمـاعی بـه همراه داشته است به طوری که همـواره یـک رابطـه معنـاداری بـین گردشـگری و ایجـاد اشتغال و درآمد؛ تثبیت جمعیت روستایی؛ کـاهش مهـاجرت روسـتایی؛نگاه امیدوارنـه بـه


*1نویسنده مسئول(محبوب بابایی)دانشگاه پیام نور ارومیه،شماره تماس 09149694435

آینده روستا؛ حفظ فرهنگ و آداب سنتی منطقه ؛ افزایش سرمایه اجتمـاعی( مشـارکت – اعتماد اجتماعی)؛کاهش فقر؛ و ... را به همراه داشـته اسـت، لـذا در جهـت توسـعه بهبـود بهترگردشگری در محدوده مورد مطالعه نیازمند برنامه ریزی کارآمد و مـدیریت منسـجم هستیم.


واژگان کلیدی: ارومیه، گردشگری روستایی، توسعه پایدار،انزل شمالی،طیف لیکرت،Spss

×مقدمه

توریسم و تجربه های گردشگری به مفهـوم امـروزی خود،محصـول جامعـه کنـونی اسـت، جامعه ای که به تعبیر هگل بر پایه مدرنیسم شکل گرفته است و مدرنیسـم نتیجـه همـان انقلاب صنعتی است، به عبارتی صنعت گردشگری جدید زاده انقلاب صـنعتی اسـت( Mc (cannel,1976:179 امروزه صنعت گردشگری در نواحی روستایی و جوامـع محلـی بـه دلیل جهانی شدن و پیش به سوی دهکده جهانی رفتن اهمیت روز افزونی یافتـه اسـت.در کشورهای در حال توسعه از گردشـگری روسـتایی بـه عنـوان مکمـل کارکردهـای فضـای روستایی،ساماندهی آمایش و پراکندگی مناسب امکانـات و خـدمات در روسـتاهای هـدف گردشگری استفاده می شود( (Lepp,2007:885 در دنیـای کنـونی گردشـگری یکـی از مهم ترین بخشهای اقتصادی است که در این میان گردشگری روستایی به لحاظ مشکلات و مسائل متعدد در مناطق روستایی نظیر مهاجرتهای بی رویه،میزان بالای بیکاری ،فقـدان امکانات رفاهی و خدماتی و درآمد پایین روستاییان از اهمیت دوچنـدانی برخـوردار اسـت. امروزه این مسله آشکار شده است که لازمه رسیدن به توسعه،توجه به بخش روستایی بـه عنوان بخش پایه است(جمعه پور و احمدی،(34:1390، در واقع ضرورت توجه بـه توسـعه روستایی نسبت به توسعه شهری به این علت نیست که اکثریت جمعیـت جهـان سـوم در مناطق روسـتایی سـکونت دارنـد بلکـه از آن روسـت کـه راه حـل نهـایی مسـله بیکـاری شـــهری،تراکم جمعیت،حاشـــیه نشـــینی، مهـــاجرت و... در بهبـــود محـــیط روســـتایی است(تودارو،(5:1368 بسیاری از سیاست گـذاران و برنامـه ریـزان توسـعه، در کشـورهای جهان گردشگری را روشی مطمـئن بـا چشـم انـداز روشـن بـرای توسـعه پایـدار معرفـی کردند(رضوانی،(25:1387 به عبارتی سیاست گذاران و برنامه ریزان بـرای گردشـگری بـه چشم صنعتی که ثبات اقتصـادی و جمعیتـی را بـرای جوامـع روسـتایی بـه دنبـال دارنـد می نگرند و بسیاری نیز می پندارند که توسعه گردشگری را حل بسیاری از مشکلاتی است که مناطق روستایی گرفتار آنها می باشند، پس گردشـگری عنصـر لازم بـرای حرکـت بـه

سوی اصلاح مناطق روستایی است.در ایران گردشگری بیشتر متـاثر از گردشـگری داخلـی است که خود به گردشگری روستایی وابسته است به همین دلیل بـه منظـور رسـیدن بـه نقــش مثبــت گردشــگری در فراینــد توســعه روســتایی،لازم اســت تــا مــدیریت محــیط زیست،مشارکت مردم محلی،بازاریابی و برنامـه ریـزی واقـع بینانـه و سیسـتمی در زمینـه گردشگری مورد توجه قرار گیرد(گل محمدی،(74:1389 بنابراین گردشگری روسـتایی راه حل کلی بـرای همـه دردهـا و مسـائل و مشـکلات نـواحی روسـتایی نیسـت امـا یکـی از شیوه های است که ممکن است آثار اقتصادی و اجتماعی و زیست محیطی مهمـی داشـته باشــد و بــه نــوعی مــی توانــد بــه کنــد شــدن رونــد تخلیــه روســتاها و کــاهش مهــاجرت روستایی،کمک به اشتغال زایی،حفظ محیط زیست و... داشته باشد، و این پژوهش بـا ایـن هدف به تحلیل پتانسیل های گردشـگری در زمینـه اقتصـادی و اجتمـاعی در روسـتاهای دهستان انزل شمالی از شهرستان ارومیه پرداخته است تا مشخص گردد گردشگری تا چـه حد در محیط روستاهای مورد مطالعه از عدالت محیطی برخوردارند یا محروم اند، و عوامل اصلی عدم پیشرفت یا توسعه صـنعت گردشـگری در ایـن محـدوده چـه بـوده و راهکـار و راهبرد پیشنهادی و عملی در جهت بهبود کمی و کیفی گردشگری چیست.

×

×مبانی نظری

رشد سریع تقاضا برای گردشگری روستایی از سال 1945 آغـاز شـد و توجـه بـه موضـوع گردشگری روستایی از دهه 1950 میلادی در انگلستان و اروپا گسترش یافت که در دهـه های 1960 و 1970 میلادی بیشتر در زمینه اقتصاد گردشگری روستایی برای کشاورزان و جوامع محلی مورد توجه قرار گرفت(قادری،(17:1390 از دیدگاه لین به گردشگری کـه در حومه شهراتفاق می افتد گردشگری روستایی می گویند، آنتونی دونت گردشگری روستایی را رهایی از زندگی کسالت بار شهری برای بهره گیری از مواهـب طبیعـی و برخـورداری از جاذبه های طبیعی می داند که در محیط روستایی بـا ارائـه تسـهیلات رفـاهی و خـدماتی همراه است. روستا به عنوان حلقه آغازین زنجیره سگونتگاهی در ارتباط مستقیم با طبیعت قرار دارد و از این منظر دارای قابلیت های بالای گردشگری در طبیعت است .گردشـگری از بعد جغرافیایی به عنوان گستردترین فعالیت جهانی دارای رشد چشمگیری بـوده و اصـولا در جهان کنونی فراتر از یک فعالیت اقتصادی بـوده و بـه عنـوان یـک پدیـده اجتمـاعی و جهانی دارای پیچیـدگیهای خـاص خـودش مـی باشـد((Elliott,1997:4 گردشـگری و توسعه آن ابزاری ضروری برای برنامه ریزی توسعه روستا به شمار می آید که به شـکوفایی روستا بسیار کمک می کند((Augustin,1998:33 گردشگری روسـتایی حاصـل کـنش

متقابل اقتصاد امروز جهان؛ بنیانهای از تجارت آزاد و رویکردی به تعدیل اقتصادی فضاهای سرزمینی در روندی از پذیرش مزیت نسبی محسـوب مـی شـود((Weaver,2000:257 گردشگری روستایی را نوعی از فعالیت در مناطق تفریحی – تجاری در روستا می دانند که خدماتی بـرای گردشـگران عرضـه مـی دارد((Campbell,1999:120انـواع گردشـگری روستایی را می تـوان در 5 عنـوان خلاصـه کـرد کـه عبارتنـد از:(1گردشـگری طبیعـی 2 (2گردشــگری فرهنگــی(3 3گردشــگری بــومی(4 4گردشــگری دهکــده5 ای (5گردشــگری کشاورزی.6 در زمینه ارتباط بین گردشگری و توسعه روستایی 3 دیدگاه مطـرح کـرد کـه دیدگاه اول گردشگری را به مثابه اهرمی برای توسعه روستایی بکار می گیرد،دیـدگاه دوم، گردشگری به مثابه سیاستی بـرای بازسـاخت سـگونتگاههای روسـتایی مـورد توجـه قـرار می گیرد، در دیدگاه سوم گردشگری روستایی به مثابه ابزاری برای توسعه پایدار و حفاظت از منابع طبیعی مطرح است(رضوانی و صفایی،(5:1384 بنـابراین گردشـگری روسـتایی را می توان نتیجه تغیرات گسترده اقتصادی،اجتماعی و فرهنگـی بعـد از جنـگ دوم جهـانی دانست که در پرتو عواملی مثل بهبود راه های ارتباطی ،گسترش شهرنشینی،افزایش اوقات فراغــت،افزایش آلودگیهــای محیطــی در شــهرها توســعه یافتــه اســت(پور رمضــان و همکاران،(33:1388 به عبارتی گردشگری روسـتایی نتیجـه یـک مفهـوم فراگیـر از گریـز شهری است که در سیطره سرمایه داری، رهیافت پسافوردیسم را در عبـور از نگـرش تـک محور در نواحی روسـتایی در قالـب کـنش پـذیری اقتصـادی و اجتمـاعی کـه مـی توانـد زمینــه ســاز درآمــد و اشــتغال باشــد و درآمیختگــی بــا ســنت زمــین داری بــه اجــرا می گذارد(مافی و همکاران،.(25:1387


×

×

توسعه پایدار روستایی

×


2 -Natural Tourism 3 -Caltural Tourism 4 - Eco Tourism 5 -Village Tourism 6 -Agro Tourism

تحرک اقتصادی، تبادل گردشگری اشتغال زایی و
فرهنگی درآمد
روستایی

×
× توسعه متوازن
،کاهش مهاجرت

×

نمودار((1مدل تحلیلی پژوهش ،ماخذ:نگارندگان((1393


×مواد و روشها ×معرفی اجمال محدوده مورد مطالعه

شناخت وضع موجود به عنوان نخسـتین گـام در فراینـد برنامـه ریـزی روسـتایی از اهمیت فراوانی برخوردار است. این عامل به قدری مهم است که به عنوان راهنمـا مسـیر را برای تحلیل دادهها و پیشبینی وضع آتی، پیش روی برنامهریزان قرار مـیدهـد (جوادپـور فتحی فرد، (70 :1388 این دهستان به مرکزیت روستای قره باغ از بخش انزل شهرسـتان ارومیه در 9/5 کیلومتری شمال شرقی مرکز این بخش بین 57 دقیقه و 44 درجـه تـا 12 دقیقه و 45 درجه طول شرقی و 57 دقیقه و 37 درجـه تـا 9 دقیقـه و 38 درجـه عـرض جغرافیایی قرار گرفته است. دهستان مذکور با 223 کیلومترمربع مساحت %34 از وسـعت بخش انزل را دربرمی گیرد و در محدوده این دهستان 7 روستا و 3 مزرعه و مکان وجـود دارد. ارتفاع متوسط آبادیهای این دهستان 1368 متر که مرتفع ترین آنها روستای قره باغ با ارتفاع 1500 متر و پایین ترین آنها روستای قالقاچی با ارتفاع 1295 متر است. موقعیت طبیعی غالب آبادیهای این دهستان ساحلی و کوهستانی است (شناسنامه آبادیهای اسـتان آذربایجان غربی، .(100:1385 این دهستان دارای 898 خانوار با تعداد مردان 1458 نفر و تعداد زنان 1480 نفرجمعاً با جمعیت 2938نفر که حدوداً 17/66 درصد از کل جمعیـت روستایی بخش انزل شهرستان ارومیه را به خود اختصاص داده است در این میان روستای قره باغ با جمعیت 1303 نفر پرجمعیت ترین روستای مقی طـالو بـا جعیـت 42 نفـر کـم جمعیت ترین آبادیهای این دهستان به شمار می روند. به طور متوسط %80 از روسـتاییان

ایـن دهســتان باســوادند و تــراکم نســبی جمعیـت روســتائی ایــن دهســتان 16/9 نفــر در کیلومترمربع است. زبان غالب آنها ترکی آذری و در کنار آن درصدی نیز به زبان کـردی و ارمنی محاوره می کنند و دین اکثریت مردم آن اسلام شیعه و در کنار آن سنی و مسیحی ارمنی نیز وجود دارد.این محدوده از لحاظ گردشگری طبیعی و تاریخی در خور توجه مـی باشد که (کلیسای ماریوخنه،کاظم داشی،کلیسای ایلخانی و..)را می توان نام برد

نقشه((1 سگونتگاههای روستهای دهستان انزل شمالی و جنوبی


×

×منبع:نگارندگان((1393

×

روش شناسی تحقیق

روش تحقیق در این پژوهش با توجه به مولفه هایی مورد بررسـی براسـاس هـدف از نـوع کــاربردی و براســاس روش و ماهیــت از نــوع ترکیبــی( توصــیفی- تحلیلــی) اســت، روش گردآوری اطلاعات مورد نیاز به دو صورت (1کتابخانه ای - اسنادی(2روش میـدانی انجـام شده است. برای پردازش و تجزیه تحلیـل داده هـای جمـع آوری شـده و همچنـین بـرای ترسیم نمودار و نقشه از نرم افزار(,(Excel-GiS-Spss19استفاده شده است و بـا توجـه به نوع مقیاسها از آزمون کای اسکوئر (خی(2 که جزء آزمون ناپارامتریک است برای اثبـات فرضیات و برای تعین شـدت روابـط بـین متغیـر هـا از آزمـون وی کرامـر اسـتفاده شـده است.جامعه آماری تحقیق شامل روستاهای دهستان انزل شـمالی 7)روسـتا و 3 مزرعـه و مکان)شهرســتان ارومیــه مــی باشــد کــل جمعیــت مــورد نظــر روســتاها2938نفــر درقالب898خانوار بوده که حجم نمونه کل بر اساس فرمـول کـوکران100خـانوار انتخـاب شــده کــه توزیــع پرسشــنامه بــه صــورت تصــادفی ســاده بــین خانوارهــا انجــام گرفتــه اســت.همچنین 17 گویــه بــه صــورت طیــف 5 گزینــه ای لیکــرت کــه در زمینــه اقتصادی(8گویه)و در ابعاد اجتماعی فرهنگی(9 گویه) طراحی شده است.


اهداف تحقیق

هدف اصلی و کلی پژوهش حاضـر تحلیـل پتانسـیل هـای گردشـگری در توسـعه پایـدار سکونتگاههای روسـتایی بـا تأکیـد شـاخص هـای اقتصـادی و اجتمـاعی در روسـتاههای دهستان انزل شمالی از شهرستان ارومیه می باشد، تا مشخص گردد گردشگری تا چه حـد در توسعه پایدار سگونتگاههای روستایی دخیل بوده و راهکار مناسب بـرای بهبـود بیشـتر گردشگری در محدوده مورد مطالعه چیست.

فرضیات تحقیق

فرضیه سازی یکی از مراحل حساس تحقیق راتشکیل می دهد چرا کـه فرضـیه هـا نقـش راهنما را دارند(حافظ نیا:1387؛(110

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید