بخشی از مقاله
چکیده
امروزه صنعت گردشگری یکی از منابع مهم تولید، درآمد، اشتغال و ایجاد زیر ساخت ها برای نیل به توسعه پایدار بشمار می آید، و بعنوان یکی از عوامل اقتصادی کشورها از سوی برنامه ریزان اقتصادی پذیرفته شده است،علاوه بر آن بسیاری از سیاست گذاران و برنامه ریزان توسعه نیز از صنعت گردشگری به عنوان رکن اصلی توسعه پایدار یاد می کنند. در این راستا گردشگری روستایی نیز یکی از ابعاد مهم گردشگری به حساب می آید که می تواند با برنامه ریزی اصولی و دقیق و با شناسایی مناطق گردشگری روستایی و شناخت پتانسیل ها و نقاط قوت روستاها، نقش مؤثری در توسعه این مناطق و در نتیجه توسعه اقتصاد و همچنین توسعه ملی کشورها داشته باشد، از این رو در اینجا سؤال این است که پتانسیل ها و محدودیت های گردشگری روستایی کدام است؟
چگونه می توان راهکارهایی را در جهت توسعه گردشگری در روستاها که بتواند باعث رشد گردشگری و در نتیجه توسعه ملی بشود به کار برد؟ به این منظور مقاله حاضر بهره گیری از مطالعات میدانی، و تعیین نقاط قوت، ضعف، فرصت، و تهدیدها به شیوه SWOT به ارائه استراتژی ها و راهکارها در جهت توسعه گردشگری در مناطق روستایی اطراف پارک ملی گلستان پرداخته است. نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان می دهد که منطقه دارای قابلیت های بسیار فراوان در زمینه گردشگری است که نیازمند به توجه و برنامه ریزی مناسب در این مناطق می باشد.
مقدمه
صنعت گردشگری در جهان توسعه فراوانی یافته است و بسیاری از کشورها از این راه توانستهاند وضعیت خود را بهبود ببخشند و از مشکلاتی مانند بیکاری، پایین بودن سطح درآمد سرانه و کمبود درآمد ارزی خویش بکاهند. صنعت جهانگردی بزرگترین و متنوعترین صنعت در دنیا به حساب می آید. بسیاری از کشورها این صنعت پویا را منبع اصلی درآمد، اشتغالزایی، رشد بخش خصوصی و توسعه زیرساختها میدانند.
گردشگری در جهان امروز بیش از هرچیزی وابسته به سود اقتصادی آن می باشد، بطوری که می توان گفت گردشگری بعد از سه بعد اقتصادی - صنعت،کشاورزی،خدمات - می تواند به عنوان چهارمین بعد از ابعاد اقتصادی هر کشوری به شمار آید. سازمان جهانی توریسم ، توریسم را عبارت از فعالیت هایی که توریست ها انجام می دهند ، بیان می کند . - WTO, 1996 - این صنعت بدون دود، نقش ارزشمندی در شناسایی مناطق به خصوص مناطق دست نخورده و روستایی دارد.
توسعه و رشد روستاها با روش ها و راهبردهای گذشته در عصر حاضر با وجود مشکلات متعدد روستاها همچون فقر،بهداشت،اشتغال،امنیت غذایی و پایداری محیطی جوابگو نبوده و برنامه ریزان و سیاست گذاران در این زمینه باید به دنبال استراتژی ها و الگوهای جدیدی برای رشد و توسعه روستاها که بتواند مشکلات این مناطق را از بین ببرد، باشند. یکی از این استراتژی ها که در اغلب کشورها اجرا شده و نتایج مطلوبی به همراه داشته توسعه گردشگری در نواحی روستایی که قابلیت و پتانسیل جذب گردشگر را دارند،می باشد.
با توجه به مطالب فوق، بررسی به منظور بهبود و توسعه گردشگری در مناطق روستایی به ویژه منطقه مورد مطالعه که به لحاظ ساختاری،اکولوژیکی و فضایی از دیر باز برای گذراندن اوقات فراغت برای علاقه مندان و به ویژه مسافرین به دلیل واقع شدن در مسیر جاده بین المللی مشهد قرار داشته است، لزوم بهره گیری از راهبرد ها و استراتژی های مناسب توسعه گردشگری روستایی با توجه به شرایط ویژه اکولوژیکی جنگل-کوهستان در این منطقه احساس می شود.
در این مقاله با توجه به مطالب ذکر شده و شناخت قابلیت ها و پتانسیل های منطقه مورد مطالعه و با درک این مطلب که شناخت مشکلات و کمبودها محدوده توریستی روستاهای اطراف پارک ملی گلستان می تواند تاثیر سازنده ایی بر برنامه ریزی مناسب در این منطقه روستایی گردشگری و رفع مشکلات و تنگناهای آنه داشته باشد، سعی شده ضمن شناسایی و مطرح کردن قابلیت های منطقه به بررسی نقاط قوت، ضعف ،تهدید، فرصت ها از دیدگاه افراد صاحب نظر و مشارکت کنندگان در جهت توسعه گردشگری روستایی پرداخته و در نهایت با توجه به این نظرات و دیدگاه ها راهبردها و راهکارههای مناسب به روش SWOT به منظور بهره گیری بهینه و هدفمند از نقاط قوت و فرصت ها و تقویت یا از بین بردن نقاط ضعف و تهدیدها در جهت دست یابی به توسعه گردشگری و توسعه روستایی ارایه شود.
روش تحقیق
جهت دستیابی به اهداف تحقیق، در این مقاله ابتدا از روش ترکیبی و روش توصیفی و تحلیلی استفاده شده است که در این بخش با توجه به اطلاعات موجود به بررسی جاذبه ها،امکانات، و خدمات و همچنین وضعیت گردشگری و آثار مربوط به آن در توسعه جامعه مطالعه شده پرداخته شده و سپس در مراحل بعدی تحقیق، برای تجزیه و تحلیل و ارایه استراتژی و راهکارهای مناسب توسعه گردشگری روستایی از روش تحلیلی SWOT استفاده شده که در ابتدا با بررسی های انجام شده عوامل موثر تاثیرگذار بر محیط داخلی و خارجی ناحیه، فهرست نقاط قوت،ضعف،فرصت ها و تهدیدهای موجود مورد شناسایی قرار گرفته و سپس با نظرخواهی از مردم،گردشگران و مسوولان مربوطه و وزن دهی به هرکدام یک از این مسایل و سپس محاسبه و تحلیل آنها، اولویت ها مشخص شده و در نهایت جهت تقلیل یا از بین بردن تهدید ها و نقاط ضعف منطقه و گسترش و تقویت نقاط فرصت و قوت موجود در ارتباط با گسترش گردشگری در نواحی مورد مطالعه پیشنهاد ها و استراتژی های مناسبس ارایه شده است.
پیشینه تحقیق
از آنجایی که گردشگری روستایی از ابعاد مهم و نوین گردشگری به حساب می آید تحقیقات بسیاری در این زمینه از سوی محققان کشورمان انجام شده است که نتایج مطلوبی را به همراه داشته و نشانگر این است که می توان آن را هم پای با سایر انواع گردشگری بیان کرد. در زیر نمونه هایی از تحقیقات به عمل آمده در زمینه گردشگری روستایی آورده شده است:
-جاهده تکیه خواه - 1390 - ، در پژوهش خود با عنوان - - راهکارهای توسعه گردشگری روستایی با استفاده از مدل : SWOT دهستان نگل - - با استفاده از روش پیمایش، مطالعات میدانی و تعیین نقاط قوت، ضعف، به ارائه استراتژی راهبرد در جهت توسعه گردشگری فرصتها و تهدیدها به شیوهSWOT در روستای گردشگری نگل پرداخته است ،تجزیه و تحلیلهای تجربی در منطقه مطالعه شده نشان می دهد که آستانه آسیب پذیری این منطقه به علت گردشگری بودن بسیار بالاست و نیازمند بازنگری و ارائه سیاستهای مناسب در جهت رفع محدودیتها و استفاده از مزیتهای نسبی موجود می باشد.
-رحمت االله بهرامی و همکاران - - 1390، در پژوهش خود تحت عنوان برنامه ریزی استراتژیک توسعه گردشگری روستایی در نواحی روستایی استان کردستان، با هدف شناسایی پتانسیل ها و محدودیت های توسعه گردشگری روستایی و راهبردها و راهکارهایی جهت توسعه گردشگری در مناطق روستایی استان کردستان - سنندج، سروآباد و مریوان - که منجر به توسعه روستایی می گردد ارائه نماید. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی از نوع پیمایشی و مطالعات کتابخانه ای است. برای تعیین نقاط قوت، ضعف، فرصتها و تهدیدها از مدل SWOT استفاده شده است.
-سید علیرضا قدیمی - - 1391، در تحقیقی که انجام داده با عنوان نقش گردشگری روستایی در توسعه پایدار روستایی، به روش توصیفی تحلیلی با استفاده از شیوه کتابخانه ای انجام داده است.که ابتدا به بررسی مفهوم گردشگری و گردشگری روستایی پرداخته می شود، سپس انواع و پیامدها و مشکلات گردشگری روستایی در ایران ذکر می شود، و در نهایت نیز به نقش گردشگری روستایی در توسعه روستایی همراه با پیشنهاداتی جهت گسترش گردشگری روستایی بیان شده است.
-فاطمه یازرلو - - 1391، در مقاله خود با موضوع تحلیلی بر راهبردهای گردشگری روستایی دهستان قلعه میران با استفاده از مدل SWOT، با استفاده از روش پیمایشی، مطالعات میدانی و تعیین نقاط قوت، ضعف، فرصتها و تهدیدها به شیوه SWOT به ارائه استراتژی و راهبرد در جهت توسعه گردشگری در مناطق روستای دهستان قلعه میران پرداخته است. تجزیه و تحلیل های تجربیی در منطقه مطالعه شده نشان می دهد که آستانه آسیب پذیریی نقاط روستایی به علت گردشگری بسیار بالاست و نیازمند بازنگری و ارائه سیاستهای مناسب در جهت رفع محدودیتها و استفاده از مزیت های نسبی موجود می باشد
