بخشی از مقاله
چکیده
صنعت گردشگری درفضاهای روستایی قادراست برای ارتقای کیفیت زندگی ساکنان نواحی روستایی ،تجدیدحیات ودرنهایت توسعه پایدارروستایی نقش اساسی ایفا کند. هدف پژوهش حاضر،شناخت وتحلیل قابلیت هاوموانع توسعه گردشگری روستایی استان ایلام می باشد. این تحقیق از نوع توصیفی بوده که با استفاده از روش پیمایش انجام گرفته است. از بین روستاهای هدف گردشگری، روستای حیدرآباد میشخاص، به عنوان نمونه انتخاب و مورد بررسی قرار گرفته اند. جامعه آماری بر مبنای فرمول کوکران 125 نفر از سرپرستان خانوارها و 9 نفر از اعضای شورای اسلامی به صورت تصادفی انتخاب شدند. ابزار اصلی تحقیق پرسشنامه است. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آمارهای توصیفی استفاده شد. نتایج تحلیل نشان می دهد که 4 عامل زیر ساختی ،فرهنگی، مدیریتی و برنامه ریزی و همچنین اطلاع رسانی و تبلیغاتی در مجموع 72/81 درصد از واریانس را تبیین می کنند.
واژه های کلیدی: توسعه گردشگری روستایی، روستای هدف گردشگری حیدرآباد، موانع گردشگری، ایلام
-1مقدمه
آمارهایی که سازمان جهانی جهانگردی ارائه میدهدنشان دهنده اثرات مهمی است که گردشگری درسطح جهان بر سیستم اقتصادی دارد5 ]. [ درآمدگردشگری بین المللی درسال 1998 بالغ بر 8 %کل درآمدهای صادراتی جهان و % 37 صادرات در بخش خدمات راتشکیل داده و با توجه به رشد 4تا5 درصدی این صنعت در دهه 90،صاحب نظران پیش بینی می نماینداگر رشد گردشگری به همین شکل ادامه یابد، درآمد حاصل ازاین صنعت در سال 2010 به بیش ازیک تریلیون دلار و تعداد جهانگردان به بیش ازیک میلیارد نفرخواهدرسید 3 . [برای ایجاد یک توسعه همه جانبه و پایدار و همچنین جایگزینی منابع جدید کسب درآمد به جای منابع نفتی نیازمند استفاده از تمامی امکانات و قابلیت ها میباشیم7][ .
در این راستا توسعه صنعت جهانگردی که اقتصاددانان آن را سومین پدیده اقتصادی پویاو روبه رشدپس از صنعت نفت و خودروسازی می دانند،به عنوان نیاز اساسی کشور مطرح می شود لذا بررسی موانع توسعه این صنعت در مناطق مختلف کشور ضرورت مییابد [ 2].ازاین رو در این مقاله به بررسی و شناسایی موانع توسعه صنعت گردشگری در استان ایلام پرداخته شده است. هدف اصلی مقاله حاضر شناسایی موانع عمده توسعه صنعت گردشگری در روستاهای هدف گردشگری استان ایلام درروستای حیدرآبادبوده که در ضمن چند هدف فرعی از جمله شناسایی ضعف های موجود در بخش مدیریت صنعت گردشگری، شناسایی موانع زیر بنایی وخدماتی،شناسایی ضعف های موجود در بخش بازاریابی و شناسایی موانع ومشکلات فرهنگی وآموزشی مرتبط باصنعت گردشگری استان ایلام مدنظربوده است .
-2ضرورت و اهمیت موضوع تحقیق
باتوجه به محرومیت استان ایلام و درصد بالای بیکاری جوانان این ناحیه لازم است بااستفاده ازتمامی امکانات و قابلیت ها درجهت رفع محرومیت، ایجاداشتغال و کسب درآمد از راههای مختلف اقدام شود .گسترش صنعت جهانگردی به عنوان صنعتی که با حوزه های مختلفی نظیر اقتصاد، کشاورزی، فرهنگ، محیط زیست و خد مات در تعامل است،دارایاهمیت فراوانی است و تجربیات سایر مناطق جهان نشان داده که توسعه آن در هر منطقه باعث رشدوپیشرفت اقتصادی اجتماعی آن ناحیه گردیده است،بنابراین می تواندبه عنوان یکی از ابزارهای اصلی توسعه دراستان ایلام مورد توجه قرارگیرد.
-3دیدگاه نظری
تبیین شرایط و موانع اساسی رشد صنعت گردشگری در ایران، نیازمند دیدگاهی نظری است .آن چه در اینجا مورد نظر ماست، ایناست که چه رهیافتهای نظریاتی می تواند به طور انتزاعی، راهنمای فهم موانع اساسی رشد گردشگری در ایران باشد. [8]
-1دست یابی به توسعه گردشگری به عواملی نظیر ساختارمناسب سازمانی، برنامه ریزی و آموزش نیروی انسانی،قوانین و مقررات گردشگری و جذب سرمایه وابسته است
-2 برای ایجاد توسعه پایدار و مناسب صنعت گردشگری وجود یک مدیریت تواناو منسجم و هماهنگی بین بخش دولتی و بخش خصوصی بسیارحائزاهمیت می باشد. [1]
دولت معمو لا چندین مسئولیت برعهده دارد از جمله : هماهنگی سیاست ها، برنامه ریزی، تهیه آمار و انجام پژوهش، تعیین استانداردها و مقررات صنعت گردشگری،ایجاد انگیزه سرمایه گذاری، انجام برخی خدمات بازاریابی،برنامه ریزی و آموزش نیروی انسانی برای گردشگری ، ساخت و گسترش تأسیسات زیربنایی . بخش خصوصی نیز مسئول توسعه تجاری و احداث و اداره محل اقامت گردشگران و ارائه تسهیلات و دیگر خدمات گردشگری وبازاریابی برای این اماکن وتسهیلات است 1 .با توجه به آ نکه یک سازمان واحد برای اداره صنعت گردشگری ضروری می باشد 2، دولت برای انجام وظایفش باید یک اداره ملی گردشگری تأسیس کند، این سازمان یا وزارتخانه برای پاسخگویی به نیازهای صنعت گردشگری بایددارای بخش های گوناگونی باشد . [6 ]هر چند با توجه به شرایط هر کشور یامنطقه، موانع توسعه صنعت گردشگری متفاوت است، اما بطور کلی موانع عمده در اجرای برنامه های توسعه گردشگری عبارت است از:
الف - موانع سازمانی و ساختاری: نبود یک سازمان یا وزارتخانه مشخص به عنوان متولی صنعت که در نتیجه وجود سازما ن های موازی، باعث ناهماهنگی و تداخل وظایف فراوان می گردد.از طرفی وجود چند سازمان مختلف و عدم تدوین و اجرای یک برنامه جامع ویکپارچه برای توسعه گردشگری، این صنعت را با مشکلات عدیده ای روبرومی سازد.
ب - موانع فرهنگی اجتماعی : تفاوت های فرهنگی بین مناطق گردشگری و آگاهی کم میزبانان نسبت به نیازها وخواسته های گردشگران و از طرف دیگر عدم آگاهی گردشگران از فرهنگ میزبانان، ضمن بروز مشکلات عدیده،مانع عمده ای در گسترش صنعت گردشگری است .اغلب در نقاط ومکان های مختلف ساکنان یک محل یاافراد یک جامعه به علت ناآگاهی یا دیدن برخی اعمال از جهانگردان و همچنین تفاوت فرهنگی بین میزبانان وگردشگران ازاین صنعت برداشت ناخوشایند و منفی دارند،و یا کارکردن در بعضی از مشاغل مربوط به گردشگری از طرف افرادبومی مشاغل سطح پائین تلقی شده .و ساکنان بومی حاضر به کار کردن در این مشاغل نیستند
ج - موانع موجود در بازا ر: عوامل بازار مانند : سطح درآمد، هزینه سوخت، امنیت شغلی، عوامل فصلی و انگیزه های مسافرت،ارتباط مستقیم با گسترش صنعت گردشگری دارد .بیشتر عوامل بازار ازکنترل محل یا مقصد گردشگران خارج است، و توانایی این محلها در جذب گردشگر در بلندمدت، نیاز به برنامه ریزی و انعطاف پذیری دارد . بنابراین .برای تدوین یک استراتژی باید تحقیقات جامعی از وضع بازار صورت گیرد .
د - موانع آموزشی و کمبود نیروی انسانی متخص: متأسفانه به علت جوان بودن این صنعت در اغلب کشورهای در حال توسعه نیروی انسانی متخصص موردنیاز کم است و حتی مراکزآموزشی برای تربیت نیروی انسانی موردنیازهم وجودنداشته و یا بسیار محدوداست.
ه - موانع زیربنایی: کمبود و نامطلوب بودن وسایل حمل و نقل مسافری، جاد ه های بین شهری، مراکز خرید، تأسیسات اقامتی، شبکه های آب، برق , مخابرات،فاضلاب و بهداشت در مناطق گردشگری یکی از موانععمده توسعه به حساب می آیند. [4]
-4روش تحقیق
پژوهش حاظرمبتنی برروش توصیفی -تحلیلی باراهبرد پیمایش بوده وباهدف شناسایی موانع توسعه گردشگری درروستای هدف گردشگری - حیدرآباد - انجام پذیرفته است .برای جمع آوری این پژوهش یک تحقیقی کاربردی است در نگارش این مقاله از مطالعات کتابخانه ای و نیز روش میدانی به صورت بازدید مکرر از این روستا و مشاهده و مصاحبه با اهالی محل بهره گرفته شده است.سپس برای سنجش محدودیت هاومزیت های گردشگری روستایی ازپرشنامه استفاده شده است . جامعه آماری بر مبنای فرمول کوکران 125 نفر از سرپرستان خانوارها و 9 نفر از اعضای شورای اسلامی به صورت تصادفی انتخاب شدند. ابزار اصلی تحقیق پرسشنامه است. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آمارهای توصیفی استفاده شده است .
معرفی محدوده موردمطالعه
در ایلام،روستای زیبا و ییلاقی حیدرآباد از توابع دهستان میشخاص بخش تازه تاسیس سیوان در 25 کیلومتری جنوب شرقی شهر ایلام قرار دارد که بعنوان روستای هدف طرح گردشگری تعیین شده است.این روستا 1400 متر از سطح دریا ارتفاع دارد و اقلیم آن معتدل و کوهستانی است و در فصول بهار و مخصوصا تابستان پذیرای مهمانان زیادی است.باغبانی که عمدتا به درختان گردو و زردالو اختصاص مییابد ممر درآمد مردم این روستا است روستای حیدرآباد میشخاص در 25 کیلومتری مرکز استان قرار داردکه با توجه به خوش آب و هوا بودن منطقه، تولید انواع میوه در فصل تابستان و مناطق زیبای موجود در روستا به عنوان روستای هدف گردشگری از سال 1384 شناخته شده است.این روستا به دلیل داشتن جاذبههای گردشگری متنوع در هشت ماه سال میزبان گردشگران و مسافران است مظلومی تصریح کرد: این روستا بر اساس آمارسال 1390 بالغ بر820 نفر جمعیت دارد ولی در فصل تابستان با توجه به فصل باغداری جمعیت روستا به 1500 نفر میرسد.
-5یافته های تحقیق
1-5ویژگیهای فردی جامعه موردمطالعه
طبق نتایج بدست آمده میانگین سنی افرادموردمطالعه درگروه سرپرستان خانوارهای روستایی42 سال می باشد .به لحاظ میزان تحصیلات ،38 درصددرحدخواندن ونوشتن ، 51درصدزیردیپلم ،و11 درصدبالای دیپلم بودند .درمورداعضا شورای روستا نیزمیانگین سنی آنها48سال می باشد. وبه لحاظ تحصیلات 41درصددرزیردیپلم وبقیه بالای دیپلم بوده اند . شغل 26درصدازسرپرستان خانوارهاآزاد و 66درصدکشاورز وبقیه به صورت کارگروسایر مشاغل ذکرشدهاست .
2-5اولویت موانع توسعه گردشگری روستایی
به منظوراولویت بندی موانع توسعه گردشگری ازضریب تغییراستفاده شده است باتوجه به جدول 1 مهمترین موانع توسعه گردشگری درروستای حیدرآباد ازدیدسرپرستان خانوارهای روستایی عبارتنداز :عدم برنامه ریزی درزمینه جذب گردشگر - میانگین - 4/85 ،عدم وجود امکانات اقامتی درروستا - میانگین - 4/76 کمبودامکانات رفاهی 4/39 - - وبی توجهی مسوولان به امکانات روستا هامیانگین 4/12 - - بوده اند .همچنین مهم ترین موانع توسعه گردشگری ازدیدگاه اعضا شورای اسلامی روستای موردمطالعه نیزعبارتند از :عدم وجود امکانات اقامتی درروستاها - میانگین - 4/79 عدم وجودامکانات رفاهی درروستا - میانگین - 4/68 عدم رسیدگی به محیط روستا - میانگین . - 4/33 شناسایی شدند.
