بخشی از مقاله
چکیده
توجه به مسکن و برنامهریزی آن در راستای توسعه پایدار شهری در چهارچوب برنامهریزیهای ملی، منطقهای و شهری میباشد. در پژوهش حاضر به بررسی سنجش توسعه یافتگی مناطق شهری البرز به صورت مطالعه موردی، بخش مسکن پرداخته شده است. جامعه آماری شامل کلیه شهرستانهای استان البرز میباشد و محدوده زمانی تحقیق نیز توسعه در یک دهه اخیر 1383 - تا - 1393 را مدنظر خواهد داشت. بر این اساس هدف اصلی تحقیق حاضر، سنجش میزان توسعه یافتگی مناطق شهری استان البرز در بخش مسکن است. از لحاظ روششناسی، پژوهش حاضر توصیفی تحلیلی است. در این پژوهش ابتدا معیارها و زیرمعیارهای موردنیاز جهت سنجش سطح توسعهیافتگی مناطق شهری استان البرز در بخش مسکن شناسایی و تبیین شد و در ادامه با استفاده از مدلسازی تحلیل و ارزیابی گردید تا میزان توسعه یافتگی هر منطقه تعیین شود. دادههای جمعآوری شده با استفاده از نرمافزارهای Excel و Matlab و تحلیل عاملی مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفته است .
واژه های کلیدی: مسکن، سطح توسعه یافتگی، مناطق شهری، استان البرز، شاخص، منطقهای.
مقدمه
مقوله مسکن دارای ابعاد مختلف کالبدی، اقتصادی، اجتماعی، مالی و روان شناختی است. مفهوم مسکن علاوه بر مکان فیزیکی، کل محیط مسکونی را نیز در بر می گیرد و دارای ابعاد متنوع و فراتر از یک سرپناه فیزیکی است. از دیرباز مسکن را بهعنوان نخستین واحد جامعه و مهم ترین واحد سکونت انسانها و نشاندهنده کوچکترین واحد طرحهای برنامهریزی میشناسند. مسکن یکی از عناصر اصلی جامعهپذیری افراد نسبت به جهان، و کالایی کلیدی در سازمان اجتماعی فضا معرفی کردهاند، که در شکل گیری هویت فردی، روابط اجتماعی و اهداف جمعی افراد نقش بسیار تعیینکنندهای دارد و یکی از مهمترین شاخصهای توسعه یافتگی ازنظر فیزیکی یا کالبدی به شمار می آید. تدوین یک برنامه جامع در بخش مسکن نیازمند شناسایی و تجزیهوتحلیل ابعاد و اجزای مختلف مسکن است.
مفهوم توسعهیافتگی
اگر افزایش تولید ناخالص داخلی در یک کشور با افزایش فقر، بیکاری، بیماری و نابرابری همراه باشد، می توان نتیجه گرفت که توسعه به مفهوم واقعی در آن جامعه رخ نداده است. کشوری که قادر به افزایش دانش و آگاهی انسان ها نباشد و راه درست بهرهگیری از سرمایههای انسانی را نیاموزد، در فرایند توسعه جهانی راه بهجایی نخواهد برد. در ادبیات توسعه به طور کلی سه تلقی از مفهوم توسعه ارائه شده است: توسعه به مثابه یک مجموعه اقدامات مشخص، توسعه به مثابه فرایندهای دگرگونی بنیادی و بالاخره توسعه به مثابه مجموعه ای از دستاوردها و اقدامات مشخص. آنچه در قلب اندیشه توسعه قرار دارد و محور شناخت اقدامات معطوف به اهداف توسعه و نتایج انتظاری ناشی از آن اقدامات مشخص میشود، شناخت عرصههایی است که نیاز به تحول و دگرگونی دارند - مؤمنی، . - 1389
شاخصهای توسعهیافتگی در بخش مسکن
شاخص های بخش مسکن، مهم ترین و کلیدی ترین ابزار در برنامهریزی مسکن محسوب میشوند. از طرفی گستردگی و پیچیدگی و تنوع شاخص های مسکن ایجاب می کند که تا این شاخصها برحسب نقش و عملکرد آنها در گروههای مختلف دسته بندی شده و مورد تجزیه وتحلیل قرار گیرند. تدوین یک برنامه جامع در بخش مسکن نیازمند شناسایی و تجزیهوتحلیل ابعاد و اجزای مختلف مسکن بشرح ذیل است: میزان سرمایهگذاری بخش خصوصی در ساخت مسکن شهری میزان تولید واحدهای مسکونی شهری میانگین زیربنای واحدهای مسکونی تولید شده شهری تعداد واحدهای مسکونی تولید شده دارای مساحت 100مترمربع و کمتر شهری میانگین تعداد واحدهای مسکونی در ساختمانهای تولیدشده سالانه شهری شاخص کرایه مسکن اجارهای در مناطق شهری تعداد پروانههای احداث ساختمان صادرشده توسط شهرداریها تعداد پروانههای احداث ساختمانهای مسکونی صادرشده توسط شهرداریها میانگین مساحت زمین در پروانههای احداث ساختمانهای مسکونی توسط شهرداریها میانگین مساحت زیربنا در پروانههای احداث ساختمانهای مسکونی توسط شهرداریها میانگین تعداد واحد مسکونی در پروانههای احداث ساختمان مسکونی صادرشده توسط شهرداریها تعداد واحدهای مسکونی پیشبینیشده در پروانههای احداث ساختمان مسکونی صادرشده توسط شهرداریها میانگین زیربنای واحدهای مسکونی پیش بینی شده در پروانه های احداث ساختمان مسکونی صادرشده توسط شهرداری ها - رضی زاده، . - 1373
عوامل اثرگذار بر توسعه بخش مسکن
مسکن در ایران تحت تأثیر دو نوع عوامل بیرونی و درونی قرار داشته است. عوامل بیرونی مؤثر بر مسکن، نظیر عوامل جمعیتی، اقتصادی و اجتماعی، موجبات رونق و رکود مسکن را فراهم کرده اند و برنامه های مسکن کمتر در وضعیت کلی مسکن و بهبود شاخص های آن مؤثر بودهاند. عوامل درونی مسکن، که عمدتاً" تحت تأثیر چگونگی و فرآیند برنامه ریزی مسکن قرار دارند نیز در ابعاد خاصی، وضعیت مسکن را شکل می دهند. یکی از عوامل درونی مهم مؤثر بر مسکن، نگرش به شاخصهای مسکن شهری و چگونگی به کارگیری آن ها در برنامه های مسکن می باشد.یکی از عوامل تأثیرگذار بر توسعه بخش مسکن سیاستهای نظام و توجهات حکومت به این مقوله مهم است.تحولات اقتصادی کلان جامعه بر شرایط کلی مسکن - رونق، رکود و نوسانات قیمت ناشی از هدایت سرمایه گذاری از بخش مسکن به سایز بخشها و بالعکس - تأثیر اساسی دارد. عوامل اقتصادی تأثیرگذار بر مسکن شامل اعتبارات عمرانی در بخش مسکن، سهم بخش خصوصی، قیمت زمین، هزینه مسکن خانوار و بهاء خدمات و مصالح ساختمانی میباشد - عزیزی، . - 1384
روش تحقیق
ازآنجاکه هدف از این تحقیق سنجش میزان توسعه یافتگی مناطق شهری استان البرز در بخش مسکن میباشد و بهطور منظم شرایط موجود بیان شده و مورد تجزیه وتحلیل و مقایسه قرار می گیرد و اینکه در تحقیق به بررسی توزیع ویژگی های یک جامعه آماری پرداخته خواهد شد و برای بررسی وضعیت موجود به جمعآوری اطلاعات پرداخته میشود، روش توصیفی-تحلیلی جهت انجام تحقیق حاضر انتخاب شده است. ضمناً تحقیق حاضر را می توان در زمره تحقیقهای میدانی قرارداد. در این پژوهش ابتدا معیارها و زیرمعیارهای موردنیاز جهت سنجش سطح توسعه یافتگی مناطق شهری استان البرز در بخش مسکن شناسایی و تبیین میشود و در ادامه با استفاده از مدلسازی تحلیل و ارزیابی میگردند تا میزان توسعهیافتگی هر منطقه تعیین گردد.
مورد مطالعه در پژوهش حاضر به عنوان جامعه آماری، شهرستان های استان البرز است. نمونه آماری تحقیق حاضر از نوع احتمالی و تصادفی است به طوری که پرسشنامه ها به صورت تصادفی در بین تعدادی از افراد جامعه توزیع شد. در پژوهش حاضر قابلیت اطمینان ابزار اندازه گیری یعنی پرسشنامه با استفاده از روش ضریب آلفای کرونباخ بررسی گردیدو در صورتی که ضریب آلفای به دست آمده در تمامی حالات بیش از %70 باشد پایایی پرسشنامه تائید میگردد.در این پژوهش، پس از جمعآوری پرسشنامه ها، داده های جمع آوری شده با استفاده از نرم افزارهای Excel و Matlab و تحلیل عاملی - - SPSS مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت.
