بخشی از مقاله
چکیده
فراهم نمودن زمینه برخورداری از خدمات مختلف رفاهی و زیربنایی، تسهیلات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی از اساسی ترین شاخصها در هر واحد از برنامهریزی، بویژه مناطق روستایی است.روند توسعه یافتگی در کشورهای مختلف جهان دارای مراتب گوناگون است، به طوری که بر اساس شاخصهای مختلف، کشورها به طبقات متفاوتی نظیر توسعه یافته،نسبتاً توسعه یافته، در حال توسعه و توسعه نیافته تقسیم بندی می شوند .در داخل یک کشور نیز روند توسعه یافتگی بین استانها، شهرها و مناطق روستایی مختلف یکسان نمی باشد و دارای طبقات متفاوتی است. پژوهش حاضر درصدد سنجش و رتبه بندی سطح توسعه یافتگی مناطق روستایی استان کرمانشاه در بخش مرکزی می باشد.
رویکرد حاکم بر این پژوهش - توصیفی- تحلیلی - است این پژوهش برای رتبه بندی و تعیین سطح توسعه یافتگی مناطق روستایی شهرستان کرمانشاه 21 متغیر در 3 شاخص، بهداشتی و درمانی 11 - متغیر - آموزشی و زیر بنایی - 10متغیر - انتخاب شده است و درجه توسعه یافتگی را برای مناطق روستایی شهرستان های استان کرمانشاه از نظر هر کدام از شاخص ها را، به صورت مجزا، با استفاده از مدلSAW بدست آورده و برای بدست آوردن اوزان شاخص ها از از روش آنتروپی استفاده شده است .نتایج نشان داد که فیروز آباد با درجه توسعه یافتگی 0/62، مرکزی با درجه توسعه یافتگی 0/54، ماهیدشت با درجه توسعه یافتگی 0/53 و کوزران با درجه توسعه یافتگی 0/50 به ترتیب از بیشترین توسعه یافتگی برخوردار بودند.
کلیدواژه ها: توسعه یافتگی، روستایی، مرکزی.
مقدمه
روستا و نواحی روستایی به عنوان مکان های متمایز در زندگی بشری تداوم خواهند یافت و به همین اندازه هم به خوبی آشکار است که نواحی روستایی بسیار متفاوت و جغرافیای بسیار متفاوتی از نواحی روستایی وجود داردیکی از دغدغه های بسیار مهمی که به ویژه در کشورهای در حال توسعه، رسیدن به سطح قابل قبولی از توسعه در ابعاد مختلف است.توسعه روستایی یکی از پایه های اولیه و مهم توسعه ملی هر کشور محسوب می شود - رضوانی و احمدی،. - 1388 توسعه دارای ابعاد کارکردی متعدد و در واقع منشور چند وجهی است - ابراهیم زاده و رییس پور،. - 1390چنانچه دانشمندان از توسعه تعاریف متعددی دارند میردال توسعه را عبارت از حرکت سیستم یک دست اجتماعی به سمت جلو می دانند - شکوئی،. - 1373
بهبود وضعیت توسعه یافتگی در مناطق روستایی به عنوان بستری برای کسب اهداف توسعه در کشورهای درحال توسعه قلمداد می گردد .توسعه به وضعیتی معین و جاری در جامعه و روندهای دگرگون سا ز آن با ز میگردد.درجنبه نظری، توسعه یافتگی بدین معناست که افراد و گروه های اجتماعی یک کشور قادر به تعیین سرنوشت خویش شوند و بتوانند اهداف ملی را با انتخابی آگاهانه بر اساس شرایط و امکانات خویش به پیش برند، بدون اینکه د ر مناسبات و روابط خود با مشکلاتی چون بحران، استثمار، وابستگی و سلطه مواجه شوند. البته چنین جامعه ای آرمانی است و باید دانست که تاکنون هیچ جامعه ای به این توسعه ناب دست نیافته است - سعیدی، - 1385
هدف این پژوهش آن است که با توجه به توزیع فضایی ناهمگون که از لحاظ امکانات بهداشتی -درمانی، رفاهی -زیر بنایی و فرهنگی - مذهبی د ر مناطق روستایی شهرستان های مختلف استان کرمانشاه وجود دارد، در قالب برنامه ریزی توسعه منطقه ای به تعیین درجه توسعه یافتگی مناطق روستایی شهرستان های استان پرداخته شود و ا ز این طریق تصویر روشن و شفافی ا ز امکانات مناطق روستایی شهرستان های مختلف استان ارائه گردد تا به این ترتیب گامی د ر جهت هدایت پتانسیل های توسعه استان، به منظور بهبود و ارتقاء کیفیت، د ر مناطق روستایی شهرستان های مختلف استان کرمانشاه برداشته شود.
پیشینه پژوهش
در پژوهشی که توسط تاشان - 1394 - با عنوان »تعیین سطح توسعه یافتگی دهستان های شهرستان سنندج« با هدف تعیین سطح توسعه در مناطق روستایی شهرستان سنندج در سال های 1385 و 1390 بود برای دستیابی به چنین هدفی، 38 شاخص توسعه در قالب بخش های اجتماعی- فرهنگی، بهداشتی- درمانی و زیربنایی با بکارگیری تکنیک تاکسونومی عددی، در میان 10 دهستان مورد مطالعه قرار گرفت، نتایج نشان داد که براساس شاخص های سنجش سطح توسعه یافتگی، مناطق روستایی شهرستان سنندج طی دوره زمانی 1390-1385 از لحاظ سطح نسبی توسعه پیشرفت داشته اند، اما بهبود نسبی توسعه به صورت یکسان صورت نگرفته است بلکه توجه به برخی مناطق عقب مانده و رشد تدریجی مناطق برخوردارتر رتبه دهستان ها را در طول زمان تغییر داده است.
همچنین، اگرچه طی این دوره، نابرابری های بین نقاط روستایی در مواردی کاهش یافته، ولی به دلیل فقدان سیاست جامع توسعه روستایی، هنوز توسعه متوازن و یکپارچه را به همراه نداشته است. به همین دلیل فرآیند توسعه نا متوازن روستایی در شهرستان سنندج سبب تشدید مهاجرت و افزایش بیش از اندازه شهر نشینی و به وجود آمدن پدیده حاشیه نشینی شده است.محمدی و فیضی - - 1393 در پژوهشی با عنوان »تعیین سطح توسعه یافتگی شهرستانهای استان کرمانشاه با استفاده از شاخص« HDI که با هدف ارزیابی درجه توسعه یافتگی شهرستان های استان کرمانشاه از لحاظ شاخص های زیر بنایی، آموزش - فرهنگی، بهداشتی - درمانی به استفاده از مدل HDI شاخص ترکیبی توسعهی انسانی است.
نتایج بدست آمده نشان دهنده ی آن است که هیچ کدام از شهرستانهای استان سطح توسعه بالایی ندارند و سطح توسعه پنج شهرستان - پاوه، روانسر، دالاهو، گیلان غرب، قصر شیرین - متوسط و سایر شهرستان ها از لحاظ توسعه محروم می باشند.محمدی - 1393 - در پژوهشی تحت عنوان »بررسی تطبیقی شاخصهای توسعه یافتگی استان مازندران طبق برنامه چهارم توسعه« به این نتایج دست یافت که بین شهرستان ها ی استان به لحاظ شاخص های توسعه نابرابری وجود دارد. پس از اجرای برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی سطح توسعه یافتگی شهرستان های قائم شهر، سوادکوه، نور و رامسر کاسته شد و شهرستان های بهشهر، نکا، ساری، جویبار، بابل، بابلسر، محمود آباد، آمل،چالوس، تنکابن و رامسر از نظرسطح توسعه یافتگی، ارتقاء رتبه داشته اند و شهرستان نوشهر پس از اجرای برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی در وضعیت ثابت باقی مانده است.
در مجموع در سال 1388، شهرستان ها از نظر سطح توسعه یافتگی در سطح برخوردار، محروم و بسیار برخوردار هیچ تغییری نکرده اند ولی شهرستان های نسبتا برخوردار از نظر سطح توسعه یافتگی در سال 1388 نسبت به سال 1383، %7 افزایش و شهرستان ها در سطح بسیار محروم در سال1388 نسبت به 1383، %7 کاهش داشتهاند.سرور و خلیجی - 1392 - در مقاله ای تحت عنوان »رتبه بندی توسعه صنعتی شهرستان های استان کردستان«، با استفاده از تکنیک تاپسیس، به رتبه بندی صنعتی شهرستان های استان کرمانشاه پرداخته و به این نتیجه رسیدهاند که اختلاف فاحشی در سطح توسعه صنعتی این شهرستان ها وجود دارد و اکثر شهرستان ها در سطح پایینی از توسعه صنعتی قرار گرفتند.
بابایی - 1392 - و همکاران پژوهشی با عنوان »بررسی و تحلیل نقش سرمایه اجتماعی در توسعه پایدار شهری با تاکید بر شهر ماکو« در سال 1392 انجام دادند که یافته ها و نتایج حاصل از پردازش دادهها نشان دهنده این امر است که سطح بالای سرمایه اجتماعی به سطح بالای توسعه یافتگی یعنی توسعه پایدار در منطقه مورد مطالعه می انجامد، بیشترین نقش را در بین شاخص های سرمایه اجتماعی شاخص های مشارکت در شوراها و شهرداری،اعتماد و انسجام اجتماعی مردم نسبت به شوراها و شهرداری در توسعه شهری داشته است به عبارتی اعتماد - مشارکت و انسجام اجتماعی مردم شهری نسبت به عملکرد نهاد های دولتی - غیر دولتی و هم چنین همیاری با آنها نقش بسزایی در روند توسعه شهری داشته و یک ارتباط معنی داری بین اعتماد - مشارکت و انسجام اجتماعی مردم شهری با نهادهای دولتی داشته است. بنابراین می توان گفت میزان سرمایه اجتماعی در منطقه مورد مطالعه در سطح متوسطی است که در صورت تقویت این و بهینه نمودن آن می توان نقش موثری در توسعه پایداری شهری ماکو داشته باشد.
فیروزی و همکاران - 1392 - در پژوهشی با عنوان » سنجش درجه توسعه یافتگی شهرستان های خوزستان با مدل شاخص توسعه انسانی - « - HDI نشان داده اند که -1 میان شهرستان های استان خوزستان از لحاظ توسعه یافتگی، نابرابری وجود دارد، اما شدید نمی باشد. چرا که 65 درصد شهرستان ها دارای توسعه متوسط و تنها 35 درصد آنها در دو طبقه توسعه یافته و با توسعه یافتگی کم قرار گرفته اند -2 الگوی توسعه منطقه ای در استان خوزستان بر خلاف ا لگوی مناطق کشورهای در حال توسعه، مرکز- پیرامون نمی باشد. در این میان شهرستان های بهبهان با شاخص 0,729 در رتبه اول و شادگان با شاخص 0,239 رتبه آخر را کسب نموده اند.
در پژوهشی که توسط امیری و همکاران - - 1392 با عنوان »تحلیل توسعه یافتگی ایران با استفاده از شاخص «HDI صورت گرفت نتایج حاصل نشان از معنی دار بودن متغیر تولید ناخالص داخلی از نظر آماری، و تاثیر مثبت و معنی دار آن بر توسعه یافتگی ایران می باشد و با توجه به تاثیر مثبت آن برای توسعه یافتگی ایران دولت می تواند با ایجاد فرهنگ کار در کشور و بها دادن به تولید ملی داخل کشور، زمینه را برای صنعتی شدن و توسعه بخش صنعت در کشور فراهم آورد که خود اقدامی برای توسعه یافتگی کشور به شمار می رود. افزایش میانگین سالهای تحصیل تاثیر مثبت و معنی داری بر میزان توسعه
