بخشی از مقاله
چکیده:
آموزش شهروندی در اغلب مناطق دنیا در راستای افزایش اطلاع و آگاهی، بالا بردن فرهنگ رابطه مداری و ارتباطات شهروندی و افزایش آگاهی آنها و دست یافتن به یک باور قوی، کارآ و مستدل به طور دّج پیگیری می شود و به آن اقدام شده و می شود و در این میان لازم است که در کشورهای در حال توسعه و به خصوص ایران نیز اینامر به طور جدّ مورد بررسی قرار گرفته و راه حل های متعدد بررسی شده و همچنین پژوهش های متعدد در این زمینه برای دست یافتن به یک طراحی متناسب آموزش شهروندی در راستای افزایش آگاهی و سواد و باور شهروندی صورت گیرد. این پژوهش را میتوان یک نوع پژوهش کاربردی دانست.
روش مطالعه نیمه تجربی از گروه آزمایشی می باشد که به صورت نمونه کنترل و شاهد و بر اساس پیش آزمون و پس آزمون صورت می گیرد . جامعه آماری مورد پژوهش دانشجویان دانشگاه آزاداسلامی واحد کرمانشاه می باشد، نمونه این تحقیق مشتمل بر 40 دانشجو از جامعه مذکور می باشد که برای انتخاب آنها از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای استفاده گردید. در دو گروه 20 نفره جای گرفتند و سپس گروه کنترل هر هفته یک بار و به مدت 8 جلسه توسط پژوهشگر، آموزش شهروندی براساس مدل رایگلوث را فرا گرفتند.
نتایج بیانگر آن بود که درس افزار آموزش شهروندی بر سواد شهروندی بر طبق آزمون کولمرگروف چند متغیره به میزان معناداری ./002 تاثیر گذار بوده است و از طرفی آموزش درس افزار شهروندی به میزان ./001 بر باور شهروندی تاثیرگذار بوده است در قسمت آزمون کولموگروف اسمیرنوف برای تمامی زیر مجموعه های باور شهروندی نیز مشاهده گردید که درس افزار آموزش شهروندی بر متغیرهای مختلف باور شهروندی که مشتمل بر - نوع دوستی، وجدان اخلاقی، جوانمردی، - می باشد به ترتیب با میزان معناداری 000 .0، 003 .0، 001 .0، 001 .0 ، 002 .0 تاثیرگذار بوده است و بنابراین آموزش درس افزار شهروندی در ایجاد باور شهروندی و زیرمجموعههای مثبت آن بسیار موثر و تاثیرگذار بوده است.
کلمات کلیدی: درس افزار، آموزش شهروندی، باور شهروندی، رایگلوث.
مقدمه
شهروندی را میتوان از یک سو ایده ذهنی در مورد مسئولیت خود در مسایل اجتماعی، یک ایدهذاتاً ارتباطی در خصوص همکاری میان افراد برای اداره زندگیشان و در نهایت مفهومی حقوقی دانست که دربرگیرنده وظایف و تعهدات اجتماعی مختلف می باشد. از این نظر مفهوم شهروندی هم برای برنامه ریزان و هم برای مدیران و مجریان درحوزه های شهری واجد اهمیت خواهد بود زیرا همه آنها بر مسئولیت هایی تأکید دارند که زمینه بقای جامعه بشری را فراهم می نماید. از سوی دیگر، وقتی صحبت از یک جامعه شهری می شود، مجموعه ای از روابط پیچیده اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی همراه با تغییرات و تحولاتنسبتاً سریع و شتابان در ذهن ایجاد می شود. چرا که شهر متشکل از افرادی است که به لحاظ یک سری سنن و آداب، رفتارها و شیوه های خاص زندگی به یکدیگر وابسته اند و به این وجوه اشتراک تعلق خاطر دارند - آتش پور، . - 24 :1388
برای تعمق و درک هرچه بهتر از این همگرایی و اشتراک، شهروندان نیاز به یک دستگاه حاکمه قوی دارند که بتوانند متناسب با موقعیت و بافت اجتماعی، تاریخی و جغرافیایی و فرهنگی و مذهبی، فضای زندگی شهری را به خوبی طراحی نمایند به گونه ای که همگان از هر طبقه و یا قشر و یا گروه سنی بتوانند نسبت به زیستگاه خود یعنی شهر، احساس تعلق و وابستگی داشته و شهر را خانه خویش بدانند. رسیدن به این هدف بدون شک نیاز به یک عزم جدی دارد که نخستین مرحله آن آموزش شهروندان می باشد. آموزش شهروندی چنانچه به صورت متداوم و اساسی و متناسب صورت گیرد، می تواند به ایجاد موفقیت در بسیاری از امورات منجر شده و بر میزان آگاهی و اطلاع مردم و نیز باورهای آنها به گونه مثبت تاثیر بگذارد.
آموزش اگر بخواهد مفید و اثربخش باشد نیاز به یک طرح جامع و دقیق، یک گروه حرفه ای و متخصص جهت آموزش، ابزار آلات و وسایل و امکانات آموزشی مناسب مکفی و نهاتاًی یک سیستم کنترل و ارزشیابی و همچنین یک نظام تشویق و تنبیه کارآمد دارد که تمامی این مراحل به عنوان یک فرآیند آموزش شهروندی تعریف وتبیین می گردد. بنابراین برای آموزش شهروندان باید قالب و ساختار متناسبی ارائه شود که بتوان بر اساس آن شهروندان را به صورت متناسب آموزش داده و سطح باور و سواد آنها را افزایش داد که این امر در قالب یک مجموعه نرم افزار یا به طور کلی درس افزار می تواند ارائه گردد. این درس افزار دارای کلیه آموزش های شهروندی می تواند باشد که در قالبهای مختلف نرم افزاری با تکنولوژی های نوین می تواند ارائه گردد.
آموزش شهروندی زمانی می تواند کارآمد و موثر باشد که زمینه ای برای ایجاد نظم و انضباط افراد و شهروندان باشد که خود زمینه ساز توسعه و پیشرفت فرهنگ شهروند و به طور کلی سواد و باورهای شهروندی خواهد شد. بنابراین افزایش آگاهی و باور به بسیاری از امور شهر و شهروندی می تواند بسیاری از کاستی ها و ناکارآمدیهای موجود در شهر و بین شهروندان را بر طرف نماید. این امر با توجه به گسترش همه جانبه فن آوری های نوین و تمایل مردم برای دست یافتن به اطلاعات دقیق و به روز به خصوص در حوزه شهر و شهروندی، توجه به ساختار مهم و منسجم و به روز و سریع در قالب درس ا فزار آموزش شهروندی بسیار مهم و حائز اهمیت می باشد.
بیان مسئله
برای ریشه کن کردن فقر، کمبود و کاستی ها تنها یک راه قابل قبول و مطمئن وجود دارد و آن این است که هرکدام از ما به عنوان یک شهروند در جهان معاصر، توانمندیها و امکانات خود را بی دریغ در اختیار آیندگان و رشد فرزندانمان قرار دهیم. مطالعات و پژوهشهای جهانی نشان داده است که بزرگترین منبع انتقال دانش، آگاهی یا تغییر و آموزش است. آموزشی که تحت عنوان تعلیم و تربیت از چهارچوبهای سنتی گذشته و به نوعی همراه ابتکار و خلاقیت، ابعاد متافیزیکی یافته و شبیه سازی شده است - آتش پور و کاظمی، . - 47 :1386تلاش برای تغییر جهان، تلاشی است برای تغییر تعلیم و تربیت و رشد برنامه هایی که مبنای آنها تغییر دانش، مهارت و ارزشهاست؛ ارزش هایی که از لحاظ انسانی در همه جوامع مورد تأکید قرار می گیرند.
هنگامی که بتوان دانش، مهارت، ارزشها و نگرشهای افراد را تغییر داد، در آن صورت می توان شهروندانی داشت که قادرند نه تنها اصول، قوانین و ارزشهای اجتماعی خود را پاس بدارند، بلکه می توانند نقش خود را در جهان در حال تغییر نیز ایفا کنند.عدم مهارت و آگاهی افراد جامعه به عنوان یک شهروند در جامعه امروزی کشور ما از مشکلات اساسی می باشد که گریبانگیر آن هستیم. آموزش شهروندی واقعیتی است که منزلت اجتماعی را به تمام اعضای جامعه از طریق تعالیم رسمی و غیررسمی اعطاء نموده و به موجب آن تمامی افراد از جایگاه حقوق و وظایف برابر که توسط قانون حمایت وتثبیت شده برخوردارند.
آموزش شهروندی در واقع ارائه اطلاعات و آگاهی در مورد مسایل عمومی جامعه ازطریق شبکه وب، اینترنت، اکسترانت و. . . می باشد؛ که فرد را برای کسب فرهنگ ومهارت های شهروندی جامعه محل زندگی خود در ابعاد" محلی- ملی و جهانی" آماده می کند. آموزه هایی واجد فضایل و اخلاق مدنی و جمعی است و از مهارت های لازم برای مشارکت در عرصه های سیاسی-اجتماعی- فرهنگی- اقتصادی و دینی برخوردار است. بدون تردید زندگی در یک جامعه شهری با تمامی مؤلفه های آن نظیر: تنوع قومی و فرهنگی، مهاجرت، آپارتمان نشینی، ازدحام جمعیت و. . . از چنان پیچیدگی برخورداراست که برای ارتقاء کیفیت زندگی شهری، شهروندان را ناگزیر به فراگیری دانش و به تبع آن تغییر نگرشها و نیز تمرین مهارتهای لازم می نماید.
اگرچه توجه به مفهوم شهروندی در ابعاد مختلف - بالاخص از منظرسیاسی - از یک سیر تاریخی طولانی برخورداراست ولی مطالعه و بررسی آن از جنبه زندگی شهری قدمت چندانی ندارد - آتش پور، . - 85 :1388بدون آموزش؛ شهرنشینی، به یک معضل و بلای ترسناک تبدیل خواهد شد و شهروندان، ساکنین بی تفاوت و منفعل خواهند بود که برای بسیاری از امور شهری خود احساس مسئولیتی نشان نمی دهند و نظام حاکمه با سیستم های مربوطه نظیر شهرداری ها و سازمان های تابعه آن ها بایدجورِ این انفعال و بی تعهدی شهروندان را بکشند کهقطعاً این روند هزینه های فوق العاده ای را به نظام اداره شهر تحمیل خواهد کرد قطعاًو آن نتیجه دلخواه نیز حاصل نخواهد شد.
مهارت ها و نقش سواد و باورها بر آن، مقوله پیچیده ای است که نیازمند جامع نگری است. برای جامع نگری نیز لازم است که دست کم برای شرایطی که تحت تأثیر علم و فن آوری قرار می گیرند امکان پایش و ارزیابی وضعیت علم و فن آوری فراهم باشد. یک امکان موجود و ارزان در این خصوص، همه مردمی هستند که در مناطق تحت تأثیر علم و فن آوری، به سر می برند. البته برای این منظور دو شرط اساسی مطرح است. اول اینکه مردم در سطح ذهن و عمل، خود را به عنوان شهروند تأیید کنند و دوم، به سواد و باور فراخوانده شوند یا چگونگی رسیدن به سواد به آنها آموزش داده شود. بنابراین مساله اساسی این است که چرا تاکنون شهروندان در اغلب مناطق شهری به باورهای جدی در زمینه شهروند متناسب نائل نشده اند بر همین مبنا و برای یافتن جواب این مساله اقدام نموده است.
اهمیت و ضرورت پژوهش
آموزش از ارکان اصلی رشد شخصیت و تحکیم هویت نظام ارزشی، ملی و انسانی هر جامعه ای محسوب می شود. تربیت و آموزش در هر نهاد اجتماعی منجر به اجتماعی شدن در ابعاد مختلف می گردد. فرایند آموزش شهروندی در قالب مهارت های زندگی انسانی و جمعی به صورت برنامه ریزی آشکار و پنهان در نهاد های آموزشی مورد واکاوی و مطالعه قرار می گیرد. یکی از مسائل اساسی در کلانشهرها و شهرهای بزرگ آموزش است که از جوانب مختلف می توان به آن پرداخت. زندگی شهری با تمام ابعاد آن در آموزش باید مورد توجه قرار گیرد. یکی از مواردی که می توان به آن اشاره کرد آموزش شهروندی است. در آموزش شهروندی، تمام مواردی که در یک زندگی شهری وجود دارد، مدنظر قرار می گیرد. مفهوم آموزش شهروندی تحت تأثیر جهانی شدن به کلی دگرگون گردیده است.
شهروند امروز درحال تجربه کردن زندگیکاملاً متفاوت از گذشته است برای داشتن کار و زندگی موفقیت آمیز امروزه، باید به کسب مهارتها و توانایی های بیشماری نائل آید تا بتواند حضوری فعال و پرثمر در عرصه های مختلف در سطوح محلی، منطقه ای، ملی و جهانی داشته باشد و باید در این زمینه به برنامه ریزی، تدوین برنامه ها و همچنین طراحی های مختلف آموزشی به خصوص در بخش شهروندی پرداخت. طراحی آموزشی به سبب نتایج چشمگیری که در پی داشته دربخش های مختلف مورد استفاده قرارگرفته است. طراحان آموزشی هرروز با مباحث جدیدتری روبه رو می شوند؛ که در صورت امکان لازم است از قابلیت فن آوری ها و علوم نوین استفاده کنند تا به هدف اصلی خودیعنی طراحی محیطی غنی به منظور ایجاد یادگیری پایدار و اثربخش دست یابند - نوروزی و رضوی، :1393 . - 87
آموزش شهروندی زمانی می تواند مفید و مثمر ثمر باشد که همراه با ایجاد آگاهی و افزایش باور شهروندی باشد.. بر اساس این نیاز به تغییر در خلاقیت ها و توانایی های افراد که بدون ایجاد تغییر در باورهای آنان ممکن نخواهد بود، این پژوهش به دنبال طراحی درس افزار آموزش شهروندی به عنوان یکی از عوامل تغییر باورهای شهروندی می باشد. بنابراین ضرورت پژوهش حاضر نیز از آنجا ناشی می گردد که آموزش شهروندی در اغلب مناطق دنیا در راستای افزایش اطلاع و آگاهی، بالا بردن فرهنگ رابطه مداری و ارتباطات شهروندی و افزایش آگاهی آنها و دست یافتن به یک باور قوی، کارا و مستدل به طور جد پیگیری می شود و به آن اقدام شده و می شود و در این میان لازم است که در کشورهای در حال توسعه و به خصوص ایران نیز این امر به طور جد مورد بررسی قرار گرفته و راه حل های متعدد بررسی شده و همچنین پژوهش های متعدد در این زمینه برای دست یافتن به یک طراحی متناسب آموزش
