بخشی از مقاله
تولید چند رسانه های تعاملی بعنوان ابزار تکنولوژی آموزشی
چکیده :
در جهان امروز ، تکنولوژی آموزشی به مفهوم رویکردی بر چگونگی آموزش در ارتباط با اهداف ، توانسته است با تکیه بر اصول و یافته های علمی و به ویژه روانشناسی یادگیری ، ابزار و وسایل در دسترس را اعم از اشیاء ساده ای همانند گچ و تابلو کلاس و یا دستگاه پیچیده ای مانند کامپیوتر ، برای بهینه کردن آموزش و بالا بردن کیفیت آن ، به خدمت گیرد و بر اثر اینکه فناوریهای نوین کامپیوتری نقش مهمی را در کیفیت یادگیری دانش آموزان ایفا می کنند پس رایانه و امکانات شبکه ای ، به عنوان ابزار آموزشی و نیز به عنوان یکی از امکانات مهم در نظام های آموزشی پذیرفته شده است .
پیشرفت های شگفت انگیز فناوری های لیزری و رایانه ای سبب دسترسی آنی و تعاملی به متن ، صدا ، ویدیو و منابع انسانی در تمام دنیا شده اند . دیسک های فشرده ، ظرفیت ذخیره ی اطلاعات وسیعی را فراهم ساخته و ریزپردازنده های سریع دسترسی به این مواد را سرعت بخشیده اند . برنامه های رایانه ای سبب راحتی و سهولت در هماهنگ کردن این مواد شده اند .
به عقیده متخصصان ، از زمان سقراط محیط های تعاملی یادگیری همواره محیط های مطلوب برای تدریس بوده اند .
توانایی واکنش متقابل دانش آموزان با یک برنامه ی چند رسانه ای شاید بی نظیرترین و مهم ترین ویژگی آن است . ویژگی ای که توانش دگرگون ساختن بنیادی روش یادگیری دانش آموزان مدرسه ای را داراست . چند رسانه ای های تعاملی به دانش آموزان اجازه می دهند . تا مسیر یادگیری خود را تعریف کنند ، موضوعات را با عمقی که نیاز دارند ، بررسی و جست و جو کنند . و از فعالیت های مشق و تمرین یا تحقیق و جست و جو بازخورد فوری دریافت کنند. برنامه های چند رسانه ای هم چنین به درگیر ساختن و به مبارزه طلبیدن دانش آموزان گرایش دارند و لذا آنان را به تفکر خلاق و مستقل تشویق می نمایند .
بر اساس اهمیت چند رسانه ای ها در کیفیت آموزش در مقاله حاضر به نقش چند رسانه ای های آموزشی اشاره شده است . همچنین ، ضمن اشاره به عناصر تشکیل دهنده ی آنها نظیر متن ، صوت ، تصویرهای گرافیکی ، انیمیشن و ویدئو ، در پایان به تولید (تالیف ) برنامه های چند رسانه ای و کاربرد آن در آموزش را مورد بررسی قرار می دهیم .
کلمات کلیدی :
. چند رسانه ای ها
۲. متن ۳. صوت ۴. تصویرهای گرافیکی ۵. انیمیشن ۶. ویدیو
مقدمه :
امروز در میان امواج انقلاب اطلاعاتی قدرتمندی قرار داریم . برای اینکه مدارس پا به پای نیازهای دانش آموزان جامعه و کشور پیش بروند باید تغییری فلسفی در ادراک و نگرش جامعه از آموزش و پرورش به وجود آید . معمولا ادراک عمومی از آموزش و پرورش براساس گذشته است نه بر اساس این حقیقت که چگونه امروز باید وجود داشته باشد . فناوری ، باید ابداعات و تأثیرات عمیق خود ، هسته مرکزی این دگرگونی است و ابزار لازم برای ایجاد دگرگونی را در اختیار متخصصان آموزشی قرار می دهد .
مهمترین استفاده ابزار فناوری در آموزش رایانه می باشد . رایانه جدیدترین ابزار آموزشی در آموزش و پرورش است و تفاوت آن با ابزارهای قبلی در این است که ابزاری چند بعدی است . آلن کی رایانه را ابزاری چند رسانه ای ذکر می کند که می تواند وظیفه رسانه های موجود دیگر را انجام دهد . او می نویسد : " ساختار مواد نوشتاری ، تصاویر ، صدا و تصاویر متحرک که در رسانه های سنتی تقریبا غیر قابل دستکاری بود اکنون به وسیله واژه پردازها ، ابزار چاپهای رومیزی ، سیستمهای تصویری و چند رسانه ای دیجیتال کاملا قابل تغییر و دستکاری هستند ".
توسعه ی ابزارهای یادگیری از طریق چند رسانه ای ها تأثیر بسزایی بر تحول قلمرو یادگیری گذاشته است . چند رسانه ای ها تجارب یادگیری چند حسی را در اختیار دانش آموزان قرار می دهند؛ و دانش آموزان را قادر می سازند تا پیامهای خود را به صورت تصویری تهیه و در تکالیف و تولیدات دیگر خود تلفیق کنند و منابع موجود را از راههای مختلف جستجو کرده یا به گردش در آنها بپردازند. از طریق این برنامه ها دانش آموزان می توانند کنترل ابزارهای بسیار قدرتمندی را در جستجو و تولید اطلاعات در اختیار گیرند ؛ و در برنامه های یادگیری چند رسانه ای دانش آموزان نه تنها می توانند در حالیکه در جستجوی اطلاعات هستند تا دانش و دانسته های خود را غنی سازند . بلکه می توانند از راههای مختلف در حالیکه گزارشهای چند رسانه ای خود را تألیف می کنند تفکرات و عقاید خود را نیز برای دیگران ابراز کنند. و حتی گزارشهای پیچیده ای را با استفاده از عناصری مانند گرافیک و تصاویر متحرک همراه با صدا و تصاویر در رسانه های دیگر ذخیره کنند . بر اساس اهمیت چند رسانه ها در کیفیت یادگیری دانش آموزان در مقاله ی حاضر به نقش چند رسانه ای ها بعنوان ابزار تکنولوژی آموزشی می پردازیم.
روش :
در این روش از روش کتابخانه ای استفاده شده است . که مطالب مورد نظر از کتب و مجلات مختلف، اینترنت و CD نمایه گرد آوری شده است .
تاریخچه ی چند رسانه ای :
روانشناس معروف ، ادوارد ثورندایک ( از زمانهای پیش چند رسانه ای تعاملی امروز را پیش بینی کرده بود . او در سال ۱۹۱۲ نوشت : اگر با معجزه ی مبتکرانه ی مکانیکی بتوان مطالب کتاب را طوری تنظیم کرد که صفحه ی دوم زمانی ظاهر شود که خواننده آن چه را در صفحه ی اول از او خواسته شده انجام داده باشد ، بسیاری از مطالب را می توان از طریق مواد چاپی تدریس کرد . در سال ۱۹۲۴ ، سیدنی پرسی؟
وسیله ای را طراحی کرد که سئوالات امتحانی را بصورت خودکار نشان می داد و بلافاصله اعلام می کرد که دانش آموز به سئوال ها پاسخ صحیح داده است یا خیر . توجه و علاقه به کیفیت کنش متقابل بین دانش آموزان و معلمان - به خصوص جهت یادگیری بهتر و کارآمدتر - بی . اف. اسکینر " را واداشت تا بعضی از جنبه های روزمره و معمولی تدریس و آموزش را خودکار سازد . تحقیقات او در مورد یدگیری ، چنین پیشنهاد می کرد که یادگیری می تواند توسط بازخوردهای مداوم و سریع ، تقویت شود . او برای تحقق بخشیدن به این یافته ها «ماشین تدریس » را طراحی کرد .
اسکینر در سال ۱۹۶۸ نوشت که اگر رفتارهای مطلوب دانش آموز (مثلا انتخاب پاسخ صحیح )توسط این دستگاه به طور خودکار تقویت شود ، دانش آموز می تواند مطالب درسی را خود بیاموزد .
در میان پیشگامان و پیشاهنگان این امر ، نام نورمان آ. کرادر بیش از همه به چشم می خورد او بر اساس پیش بینی ثورندایک کتابی تهیه کرد که در آن ، مطالب به طور درهم درج شده بودند و دانش آموزان بر اساس پاسخ هایی که به سئوالات هر صفحه می دادند ، به صفحات مختلف کتاب ارجاع داده می شدند .
در سال ۱۹۶۰ ، کرادر یک برنامه ی رایانه ای تهیه کرد که می توانست به حدود 10000 مطلب و اطلاعات نوشتاری ، صدا و تصویر دسترسی داشته باشد . تعریف و مفهوم چند رسانه ای :
در مورد چند رسانه ای ها تعریف های متفاوتی ارائه شده است . برخی آن را اینگونه تعریف کرده اند :
" واژه چند رسانه به گرد آوری انواع متفاوتی از فناوری های دیداری و شنیداری با هدف ارتباط ، بر می گردد ؛ انواع چند رسانه ای شامل متن، صوت ، گرافیک ها ، انیمیشن و انواع شبیه سازی ها هستند ."
« هر ترکیبی از متن ، گرافیک ، صدا ، انیمیشن و تصویرهای ویدئویی که از طریق رایانه یا سایر تجهیزات الکترونیکی در اختیار کاربر قرار می گیرد ، چند رسانه ای نامیده می شود ) کی نژاد ، ۱۳۷۸ : ۲۵(
واژه ی چند رسانه ای به استفاده از چندین رسانه شامل متن ، گرافیک ، صدا و تصویرهای ثابت ویدیویی بر می گردد:
مزایای استفاده از برنامه های چند رسانه ای :
برنامه های چند رسانه ای به دلیل انعطاف پذیری ، محتوای غنی ، تعاملی بودن و توانایی پاسخگویی به نیازهای افراد مورد توجه قرار گرفته اند.
1- انعطاف پذیری : انعطاف پذیری از یک جهت به دسترسی داشتن به انواع برنامه هایی که درباره ی هر مطلبی وجود دارد ، گفته می شود . و از جهت دیگر ، به نحوه ی دسترسی به اطلاعات اطلاق می شود؛
مثلا از طریق فهرست ها یا منوها ، نمادها و جست و جو از طریق کلمات برنامه های چند رسانه ای همچنین از نظر نحوه ی استفاده در کلاس توسط دانش آموزان به صورت انفرادی یادر گروه های کوچک انعطاف پذیر هستند .
2- محتوای غنی : برنامه های چند رسانه ای از نظر مطالب و محتواهای گوناگون بسیار غنی هستند و این روزها تقریبا هر چیزی که دیده یا شنیده شود ، به درون اینگونه برنامه ها راه یافته است . از مواد ادبی کلاسیک گرفته تا تصاویر و فیلم های ویدیویی و برنامه های موسیقی که مثلا به دلیلی برنده ی جایزه ای شده اند تا برنامه های رایانه ای ، همه و همه ، بر روی دیسک یافت می شوند. منابع غنی و اصیل فراوان یافت می شوند و به خصوص در دسترس کسانی قرار دارند که با اشتیاق و کارایی به دنبال آنها می گردند .
٣- تعاملی بودن : برنامه های چند رسانه ای به این دلیل تعاملی هستند که به داده های یاد گیرنده پاسخ می گویند. با زدن ماوس بر روی یک تصویر یا نماد ، حادثه ای در مورد آن بر روی صفحه ی نمایشگر رایانه اتفاق می افتد ؛ مثلا مطلبی چاپ می شود ، مطلبی خوانده می شود ، فیلمی نشان داده می شود یا به جای دیگری در برنامه فرستاده می شود .
۴- پاسخگو به نیازهای فردی : برنامه های چند رسانه ای از راه های متفاوت به نیازهای فردی پاسخ می گویند . اگر کسی امکان رفتن به کتابخانه را ندارد ، این گونه برنامه ها اطلاعات را به درون خانه ی او می آورند . برای دانش آموزانی که آهسته تر پیش می روند ، صدا و تصویر ویدیویی همان مطالب نوشتاری را ارائه می دهند و امکان چاپ صفحات را برای بررسی در مواقع دیگر فراهم می سازند و دانش آموزان تیز هوش می توانند مطالب و اطلاعات را از آن چه برنامه ی درسی برایشان تعیین کرده فراتر روند و با عمق و وسعت بیشتری مطالب را بررسی کنند .
عناصر سیستم های چند رسانه ای :
متن : در فناوری چند رسانه ای ، نوشتار می تواند با سایر رسانه ها ترکیب شود و مجموعه ی موفق و نیرومندی برای انتقال اطلاعات به وجود بیاورد ] عمادی ، ۱۳۷۸ : ۶۱[
در یک پروژه چند رسانه ای از متن برای عنوان ها ، منوها ، پیمایش و بیان محتویات پروژه استفاده می شود »]کی نژاد ، ۱۳۷۸ : ۱۱۸[
و صوت : چرا استفاده از صوت در ساخت محصولات چند رسانه ای اهمیت دارد ؟ «صوت در تکمیل اثر گذاری تصویرها ، فیلم های ویدیویی و انیمیشن های رایانه ای روی بیننده نقش مهمی را ایفا می کند . اما در این انتقال ، کمبود یک عنصر کاملا مشخص و
