بخشی از مقاله
چکیده
هدف اصلی مقاله یافتن بهتر ین راهکار برای جذب گردشگر به منطقه آزاد چابهار می باشد چرا که اشتغال زایی، جذب ارز و رونق اقتصادی منطقه از برکات جذب گردشگر می باشد که برای رسیدن به توسعه پایدار اقتصادی امری ضروریست. در این تحقیق که به لحاظ هدف از نوع کاربردی و از لحاظ ماهیت به روش توصیفی می باشد، جاذبه های توریستی انسان ساخت و طبیعی منطقه ازاد چابهار مورد بررسی قرار گرفت و نقاط ضعف و قوت آن در مقایسه با نمونه های موفق در منطقه، ارائه گردید به طوریکه این مقاله مهمترین علت در عملکرد ضعیف جذب گردشگر را عدم توجه و عدم هدایت سرمایه گذاری به سمت جاذبه های توریستی انسان ساخت معرفی می نماید که علت آن ضعیف بودن بخش خصوصی می باشد از این رو هدایت سرمایه گذاران به تاسیس شرکتهای سهامی عام و رواج آن راهکاری مناسب برای غلبه بر این ضعف خواهد بود.
واژه های کلیدی: گردشگری، منظقه آزاد، جاذبه توریستی طبیعی، جاذبه توریستی انسان ساخت.
مقدمه
امروزه گردشگری در حال تبدیل شدن به یکی از ارکان اصلی اقتصاد تجاری جهان است و بسیاری از برنامه ریزان از آن به عنوان رکن اصلی توسعه یاد می کنند. در واقع گردشگری در بسیاری از کشورهای جهان، یکی از پیچیده ترین کسب و کارهای بشری می باشد و به عنوان فعالیتی چند وجهی دارای کارکردها و اثرات مثبت گوناگون است که از جمله آنها می توان به اشتغالزایی، کسب درآمد، جذب ارز و تقویت زیرساختها و ... اشاره کرد - قادری، فرجی راد و بروجنی، . - 102 :1390 از سویی دیگر، بسیاری از کشورها در راستای دستیابی به اهدافی چون توسعه اقتصاد ملی، جذب سرمایه گذاریهای خارجی، ایجاد اشتغال، افزایش درآمد و توسعه منطقه ای اقدام به تأسیس مناطق آزاد نموده اند. از این رو توسعه فعالیت های گردشگری در مناطق آزاد به منظور ایجاد تنوع در کسب درآمدهای ارزی و همچنین رونق اقتصادی در این مناطق، بیش از پیش مورد توجه قرار می گیرد.
مجموع فعالیت هایی که گردشگر به عنوان بخشی از سفر انجام می دهد و هر گونه فعالیت و فعل و انفعالی را که در جریان سفر یک سیاحتگر اتفاق می افتد را می توان گردشگری تلقی کرد .در این راستا، گردشگری به مجموعه ای از فعالیتها نظیر برنامه ریزی سفر، مسافرت به مقصد، اقامت، بازگشت و غیره اطلاق می شود که در جریان مسافرت یک گردشگر اتفاق می افتد - میل و موریسون، . - 29: 1992 گردشگری را می توان یکی از مهمترین فعالیت های انسان معاصر دانست که همراه با بوجود آوردن تغییراتی شگرف در سیمای زمین، اوضاع سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و روش زندگی انسانها را دگرگون می سازد. همچنین این مقوله یکی از عوامل بسیار مهم در راستای تبادل فرهنگی و آشنایی با ملل دیگر از ابعاد متعدد طبیعی، فرهنگی و غیره می باشد - شارپلی، . - 67: 2008 گردشگری مانند هر موضوع چند بعدی دیگر، یک سیستم است به تبع این خصیصه و این که هر سیستم از اجزایی تشکیل می شود،
گردشگری نیز عناصر و اجزایی دارد که با ترکیب یکدیگر، یک کلیت را به وجود می آورند. درک درست هر سیستم به شناخت اجزای سیستم و کلیت آن نیازمند است - شماعی و موسی وند، . - 29 :1390 بر این اساس ونهوف در سال 2005، نظام گردشگری را به عنوان چارچوبی تعریف می کند که بر هم کنش بین تقاضای گردشگری - عوامل تعیین کننده، انگیزه ها و رفتار خریداران - ، عناصر اتصالی - حمل ونقل، واسطه های سفر و واسطه های بازاریابی - و عرض گردشگری در مقصد. - جاذبه ها، خدمات و تسهیالت و زیرساخت ها - را نشان می دهد - ونهوو، . - 75 : 2005 به طور کلی می توان گفت نظام گردشگری متشکل از عناصری می باشد که این عناصر به عنوان مهم ترین عوامل در توسعه صنعت گردشگری مطرح می شوند.
روش شناسی
این تحقیق از لحاظ هدف تحقیق کاربردی می باشد که با استفاده از زمینه های فراهم شده از تحقیقات بنیادی و گردآوری راهکارها و موانع پیش روی جذب گردشگر به بحث و نتیجه گیری می پردازد. از لحاظ ماهیت و روش این تحقیق از نوع توصیفی می باشد و از آنجایی که تحقیق توصیفی شامل دو بخش کاربردی و مبنایی می باشد که در بعد کاربردی از نتایج در تصمیم گیری و برنلمه ریزی استفاده می شود و در بعد مبنایی با مقایسه منطقه آزاد چابهار با نمونه های موفق از جمله دوبی در کشور امارات کمبود ها و نقاط ضعف در جذب گردشگر نشان داده می شود.
یافته ها و ترکیب نتایج
شهر بندری چابهار، با وسعتی حدود 9/10 کیلومتر مربع بر دهانه خلیجی به همین نام، با ارتفاع 7 متر از سطح دریا واقع گردیده است - سلطان زاده، . - 3: 1386 این بندر تاریخی از موقعیت ویژه استراتژیک، به عنوان دروازه کشور برای ورود به آبهای بین المللی با مبدا مسیرهای ترانزیتی غیر قابل رقابت، برخوردار است .متوسط دمای آن 23 درجه و تغییرات دما بین 10 و 34 درجه متغیر است - ابراهیم زاده و دیگران، . - 46: 1386
با توجه به وفور منابع آبی، موقعیت جغرافیایی، آب و هوای منحصر به فرد و برخورداری ازجاذبه های فرهنگی و محیطی، نزدیکی به کشورهای حوزه خلیح فارس، هند، افغانستان و پاکستان، این منطقه پتانسیل لازم برای تبدیل شدن به یک منطقه ترانزیتی و توریستی را دارا می باشد - چابهار نگین شرق ایران، . - 2: 1384 خلیج چابهار همان طور که از اسمش پیداست - چهار بهار - از آب و هوای مناسبی در تمامی طول سال برخوردار است و همچنین دارای جاذبه های متنوع طبیعی و زیست محیطی است. چابهار با این طبیعت بکر و زیبا از جاذبه های خاص و ژئو توریستی نیز برخوردار است که در بعضی موارد، همچون گل فشان ها، کوه های مریخی و غیره، جزو نادرترین های جهان هستند.
این جاذبه های طبیعی و ژئوتوریستی به همراه فرهنگ غنی و سنتی و قدمت تاریخی آن، مجموعه ای از بهترین جاذبه های گردشگری را در پهنه ای کوچک در دورترین نقطه کشور و در کنار سواحل زیبای دریای عمان به وجود آورده که با برنامه ریزی دقیق و بلند مدت و با مدیریتی کارآمد می تواند به یک منطقه ویژه توریستی تبدیل شود. بعضی از محققان به 101 جاذبه گردشگری در چابهار اشاره کرده اند - کاظمی و کمالیان، . - 1: 1385 به طور کلی، جاذبه های گردشگری چابهار به سه قسمت:
-1 جاذبه های طبیعی و ژئوتوریستی.
-2 جاذبه های فرهنگی و تاریخی.
3 -جاذبه های انسان ساخت، قابل تفکیک است.
عوامل مؤثر بر صنعت گردشگری
عوامل بسیاری بر این صنعت خدماتی تاثیر می گذارند که شامل دو دسته عوامل افزایشی و عوامل کاهشی هستند: عوامل افزایشی: رشد جمعیت، تغییرات توزیع سنی و افزایش شهر نشینی، کاهش ساعات کار و افزایش تعطیلات، عوامل آموزشی و پرورشی، سطح سواد و فرهنگ، روابط اجتماعی، استفاده از وسایل نقلیه شخصی و فعالیتهای ترویجی صنعت گردشگری کشور، از عوامل مؤثر در افزایش صنعت گردشگری محسوب می شوند. عوامل کاهشی: بی ثباتی سیاسی، جنگهای داخلی و خارجی، ناآرامی ها و ترورها، انقلاب ها و هواپیما ربایی ها، جزو عوامل مؤثر در کاهش گردشگر به نقاط مختلف محسوب می گردند. - عسگری، . - 24 :1373
اصولا مناطق آزاد بنابر خصوصیات طبیعی خود همچون قرار داشتن در شاهراه های تجاری، حوضه های ارتباطی اقتصادی و ... از قابلیت های بالقوه با اهمیتی برخوردارند. در این مناطق دخالت پاره ای از نهادهای رسمی سرزمین اصلی - عمدتا گمرک و نهادهای اقتصادی - به حداقل می رسد تا بتوان جذب سرمایه اعم از سرمایه های توریستی تجاری یا صنعتی را به حداکثر ممکن رساند - ابراهیمی، . - 2 :1386 با توجه به اینکه یکی از مهمترین اهداف مناطق آزاد که بهره گیری از مزایا، پتانسیل ها و برتری های منطقه ای برای توسعه مناطق کمتر توسعه یافته و پیشبرد توسعه اقتصاد ملی است مهمترین محوری که اینگونه مناطق با امکانات و قابلیت های منطقه ای و سازمانی خود می توانند از آن طریق تحقق بخش اهداف مورد نظر باشند،
توسعه گردشگری است. زیرا مناطق آزاد با استفاده از توان های بالقوه خود که ناشی از قدرت تجاری، صنعتی، ترانزیتی و تفریحی می باشد و همین طور استفاده از قدرت اداری و توان تبلیغاتی، می توانند در جهت جذب گردشگر موفقیت های چشمگیری بدست آورند. نمونه این مناطق را می توان در دوبی مشاهده کرد که با وجود فقر ذاتی خود در داشتن جاذبه های گردشگری - طبیعی و فرهنگی - ، توانسته با ایجاد محیطی امن و دور از بحران های جهانی و با استفاده از تکنیک های روز دنیا و ایجاد جاذبه های گردشگری انسان ساخت، خیل عظیمی از گردشگران را از سراسر دنیا به سوی خود بکشاند - ابراهیم زاده و آقاسی زاده،. - 113 :1388در جداول شماره 1 و2 عوامل خارجی مؤثر بر گردشگری و کارکرد های منطقه ای چابهار در قالب مقوله های فرصت ها و تهدیدها اشاره شده است:
