بخشی از مقاله
چکیده
خانواده در فرزند اثر میگذارد و این خود سبب بسیاری از سازگاریها و نابسامانیها است شرایط اخلاقی و عاطفی خانواده ممکن است بگونهای باشد که فرزند را برای بهتر زیستن آماده کند، درامرتحصیل و پیشرفت او مفید و مؤثر باشد و یا بر عکس او را از تحصیل رشد و پیشرفت و خلاقیت هیجانی باز دارد. این خود هشداری برای والدین در زمینه سازی شرایط مساعد برای رشد است. در جهان کنونی عملکرد تحصیلی از اهمیتی ویژه برخوردار است. جوامع پیشرفته و در حال پیشرفت تأکید زیادی بر روی عملکرد، رقابت و پیروزی دارند. با توجه به اهیمت موضوع در این پژوهش ابتدا مبانی نظری جو عاطفی خانواده و خلاقیت هیجانی با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان تبین و در پایان نیز با توجه به ادبیات موضوع، پیشنهادهای برای والدین، مدیران و معلمان تبیین میشود.
واژگان کلیدی: جوعاطفی، خلاقیت هیجانی، پیشرفت تحصیلی
مقدمه
عملکرد تحصیلی برای دانشآموزان دارای اهمیت زیادی میباشد و هر کس در فرایند آموزش دوست داشتهاست که از عملکرد بهتری برخوردار باشد که این خود نیاز بر این دارد که عواملی که در بهبود یا ضعف در عملکرد نقش دارند شناخته و مدیریت شود. هر فرد دارای خصوصیاتی میباشد که در فرایند آموزش و یادگیری به همراه خود دارد و از آنها در جهت هدف خود سود میجوید. از جمله متغیر و قابلیتهایی که در زمینه خصوصیات فردی مطرح میشوند و افراد دوست دارند که از این قابلیتها بیشتر استفاده کنند، عادتهای جو عاطفی خانواده و خلاقیت هیجانی میباشد که در چند سال اخیر جای خاص خود را در تحقیقات آموزشی داشتهاند.
زندگی تحصیلی، یکی از مهمترین ابعاد زندگی اشخاص است که بر سایر ابعاد زندگی تأثیر فراوان دارد. در این بین یکی از مسایل و مشکلات اساسی زندگی تحصیلی افراد و نظام آموزشی هر کشور، مسأله افت تحصیلی و پایین بودن سطح عملکرد تحصیلی دانشآموزان و دانشجویان آن کشور است - زهرا کار،. - 1385 این پدیده، علاوه بر زیانهای هنگفت اقتصادی، سلامت روانی فراگیرندگان را مخدوش مینماید. منظور از افت تحصیلی، کاهش عملکرد تحصیلی درسی فراگیرنده از سطح رضایت بخش به سطح نامطلوب است. عوامل مختلفی بر عملکرد تحصیلی افراد تأثیر می-گذارند که متخصصان تعلیم و تربیت آنها را به چهار دسته شامل عوامل فردی، عوامل آموزشگاهی، عوامل خانوادگی و عوامل اجتماعی تقسیم کردهاند - زهراکار، . - 1384 در بین عوامل فردی، یکی از عوامل تأثیرگذار بر عملکرد تحصیلی افراد، هوش و توانایی ذهنی اوست.
عوامل مختلفی در پیشرفت تحصیلی نقش دارند که هم شامل عوامل درون فردی و هم عوامل محیطی میباشند که از آن جمله میتوان به انگیزه فردی، سطح سواد والدین ،شرایط محیطی و خانوادگی، سازگاری و هوش و خلاقیت اشاره کرد - شرفی، گنجی، هاشمیان، زندی، . - 2012 ویژگیهای مهم انسان که میتواند نقش مهمی در پیشرفت فرد و جامعه ایفا نماید، قوهی خلاقیت است. خلاقیت شامل هر نوع فرآیند تفکر است که منجر به حل یک مسأله به روشی مفید و بدیع شود - هولارک1، 1982؛ نقل از پرکتر و برنت 2، . - 2004 به عبارتی دیگر، خلاقیت رویکرد خلق یا تشخیص احتمالاتی است که در حل مسأله یا سرگرم کردن خود و دیگران مفید است - فرانکن3، 2005؛ نقل از همتی، . - 1387
انسان تواناییهای مختلفی دارد. یکی از این تواناییها خلاقیت است. حل مساله و خلاقیت در بالاترین سطح فعالیتهای شناختی انسان قرار دارند که از ارزشمندترین غایتهای پرورشی و هدفهای آموزشی به حساب میآیند. در واقع هدف عمده تمامی نهادهای آموزشی و پرورشی ایجاد توانایی حل مسأله و خلاقیت دردانشآموزان است. روشن است که برای دست یابی به این هدفها، مسئولیتی سنگین بر دوش مراکز آموزشی، به ویژه آموزش و پرورش قرار میگیرد - محبی نورالدین وند، مشتاقی و شهبازی،. - 1390 تأثیر جو عاطفی خانواده در رشد اجتماعی فرزندان یکی از عوامل مؤثر در رفتار، خانواده است. محیط خانواده اولین و بادوامترین عاملی است که در رشد شخصیت افراد تأثیر میگذارد. چنانکه میدانیم، کودک خصوصیات زیادی را از والدین خود به ارث میبرد و از این راه پدر و مادر زمینه رشد و پیشرفت افراد را فراهم میکنند. نفوذ والدین در بچهها تنها محدود به جنبههای ارثی نیست. در آشنایی کودک با زندگی جمعی و فرهنگ جامعه نیز خانواده نقش مؤثری را ایفا میکندغالباً. پدرها و مادرها فکرنمیکنند که برای تعلیم و تربیت فرزندانشان احتیاج به آموزش دارند در صورتی که احتمالاً این مشکلترین وظیفهای است که در زندگیشان به عهده دارند. والدین با فراگیری شیوههای فرزندپروری، قادر به حل مشکلات بین خود و فرزندانشان خواهند بود - گودرزی، . - 1393
مبانی نظری
پیشرفت تحصیلی
در مورد پیشرفت تحصیلی تعاریف گوناگونی وجود دارد که به شرح آن میپردازیم: پیشرفت تحصیلی عبارت است از موفقیت دانشآموزان در یک یا چند موضوع درسی - مثل: درک، فهم خواندن یا محاسبه عددی - ، چنین پیشرفتهایی توسط آزمونهای میزان شده تحصیلی اندازهگیری میشود. همچنین این اصطلاح بر پیشرفت فرد در کلاس، آنطور که در کار مدرسه ارزیابی میشود دلالت دارد - ماهر، 1376، به نقل از دو دانگه، . - 1376 پیشرفت تحصیلی به جلوهای - نمایی - از جایگاه تحصیلی دانشآموزان اشاره دارد که این جلوه ممکن است بیانگر نمرهای برای یک دوره، میانگین نمرات در دورهای مربوط به یک موضوع یا میانگین نمرات دورههای مختلف باشد. برای پیشرفت تحصیلی میتوان ملاکهای گوناگون را در نظر گرفت که مشهورترین آنها میانگین نمرات کلاسی میباشد. - پالسون، 1994، به نقل از مهرافروز، . - 1387
از پیشرفت تحصیلی به عناون یکی از شاخصهای پیشرفت در نظام آموزش و پرورش مفهوم »انجام تکالیف و موفقیت دانشآموزان در گذراندن دروس یک پایه تحصیلی مشخص« یا »موفقیت دانشآموزان در امر یادگیری مطالب درسی« استفاده میشود. وجه مخالف آناُفت تحصیلی است که یکی از معضلات نظام آموزشی میباشد که به شیوههای گوناگون همچون عدم موفقیت دانشآموزان در دستیابی به هدفهای مقاطع تحصیلی مربوطه، مردودی و تکرار پایههای تحصیلی، ترک تحصیل زودرس، بیکاری و بلاتکلیفی خود را نشان میدهد - پورشافعی، - 1370 باقری - - 1376 نیل به اهداف آموزشی را با اصطلاح پیشرفت تحصیلی بیان میکند. پیشرفت تحصیلی دانش آموزان یکی از شاخصهای مهم در ارزشیابی آموزش و پرورش است و تمام کوششها در این نظام درواقع تلاش برای جامعه عمل پوشاندن بدین امر تلقی میشود. به طور اعم کل جامعه و به طور اخص نظام آموزش
