بخشی از مقاله
چکیده
هدف: پژوهش حاضر به بررسی رابطه هوش عاطفی و ابعاد هویت با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دختر و پسر مقطع متوسطه شهر نیشابور در سال تحصیلی 95-96 پرداخته است.
روش: پژوهش حاضر کاربردی و در نحوه اجرا همبستگی است.جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه دانش آموزان دختر و پسر مقطع متوسطه شهر نیشابور می باشد و نمونه آماری تعداد 360 نفر از دانش آموزان بصورت روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب گردید. سپس از طریق پرسشنامه های هوش عاطفی برادبری و گریوز و ابعاد هویت برزونسکی مورد بررسی قرار گرفتند.
یافته ها: نتایج نشان داد بین هوش عاطفی با ابعاد هویت - هنجاری،متعالی ،تعهد ،سبک اطلاعات فردی و سبک اطلاعات جمعی - در دانش آموزان رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. بین هوش عاطفی با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان رابطه مثبت و معناداروجود دارد . بین ابعاد هویت - هنجاری،متعالی،تعهد،سبک اطلاعات جمعی و فردی - با پیشرفت تحصیلی دانشجویان رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. هوش عاطفی و ابعاد هویت 21درصد واریانس عملکردتحصیلی دانش آموزان را پیش بینی می کند.
واژههای کلیدی: هوش عاطفی - ابعاد هویت - پیشرفت تحصیلی - دانش آموزان
مقدمه
پیشرفت تحصیلی 4 دانشآموزان یکی از موضوعات مهم و مورد علاقه روان شناسان و متخصصان نظام تعلیم و تربیت در حوزه روان شناسی بوده و می باشد. بنابراین شناخت حدود و ابعاد آن و عوامل موثر بر آن در بهبود پیشرفت تحصیلی کمک خواهد کرد. پیشرفت تحصیلی که همان محصول یادگیری است و آن نشان دهنده پیشرفت کلی در سطح یا سطوحی از یک موضوع یا زمینه خاص است که محتوای آن از طریق آزمون سنجیده می شود، یا به عبارتی می توان گفت عملکرد تحصلی شامل چیرگی یا تسلط در حیطه مشخص به دنبال سطح معینی از دانش و مهارت تعریف می شود. از آنجا که عملکرد فرد از عوامل مختلفی همچون انگیزش، هیجان، شرایط محیطی، خستگی و بیماری تاثیر می پذیرد.
با توجه به این عوامل در قضاوت باید متوجه این قضیه بود که آیا عملکرد تحت تاثیر یادگیری اتفاق افتاده است یا عوامل دیگری در آن دخالت داشته اند؟ برای دستیابی به میزان یادگیری واقعی هم باید از وسایل دقیق سنجش عملکرد یادگیرندگان از قبیل آزمون و سایر روشها و وسایل استفاده کرد و هم عملکرد آنها را به دفعات مختلف و در شرایط متفاوت مورد سنجش قرار داد. بدین منظور باید معیارهای مرتبط با عملکرد مطلوب مشخص شود و راههای دستیابی به آنها کشف گردد تا بتوان از طریق آموزش و فراهم آوردن موقعیت در حد فرد و افراد عملکرد تحصلی مطلوب را به ارمغان آورد - سیف،. - 1388
اولین روان شناسی که ایجاد هویت را به عنوان مهم ترین پیشرفت شخصیت در دوره ی نوجوانی مطرح کرده و آن را گامی حیاتی در جهت وصول به بزرگ سالی شادمانه و مولد معرفی نموده است، »اریک اریکسون«5است. وی در نظریه ی تکامل روانی- اجتماعی خود رشد را و در تمام مراحل زندگی انسان ادامه دار می داند و آن را در 8 مرحله معرفی می کند که در هر یک از این مراحل انسان با بحران های خاصی روبه رو می شود که دفع یا عدم دفع آن می تواند بر شخصیت فرد اثر مثبت یا منفی داشته باشد - احمدوند،. - 1387اریکسون در پنجمین مرحله از نظریه ی خود به شکل گیری هویت و یا احساس هویت در برابر آشفتگی نقش در نوجوانان اشاره می کند که اساس و پایه ای برای دست یابی به احساس هماهنگی و وحدت درونی در دوره ی جوانی است.
این مرحله مشخص کننده ی حالت فرد در بلوغ است. در این مرحله پسران و دختران به علت بحران بلوغ و تغییرات جسمانی و روانی، بیش تر احساس سرگشتگی، گیجی و عدم تعادل و هم بستگی درونی می کنند. نوجوان در کشف و تثبیت هویت خود برمی آید و همواره بر آن می اندیشد. نوجوان با سوالاتی از این گونه مواجه می شود: من کی هستم و نقش من در جامعه چیست؟ در کدام قشر از جامعه قرار خواهم گرفت؟ همسر آینده ی من کیست؟ برخی از نوجوانان که به اقلیت های مذهبی یا نژادی خاص تعلق داشته باشند، با سوالات بیش تری مواجه می شوند - وکیلیان،. - 1388برزونسکی و کوک - 2000 - در بررسی وضعیت هویت و سبک هویت دانش آموزان، دریافتند که تفاوت در وضعیت هویت، علتی برای تغییر معنادار در پیشرفت و خود مختاری تحصیلی، درگیری آموزشی و رشد روابط بین فردی است .
دانش آموزان با سبک هویت اطلاعاتی، برای انطباق موثر با محیط، آمادگی بهتری دارند و افراد دارای سبک هویت سردرگم /اجتنابی با مشکلات بیشتری روبه رو هستند .نوجوانان با سبک هنجاری، اغلب خود کنترل، با وجدان و هدف مدار هستند .تحقیقات نشان می دهد که سبک سردرگم /اجتنابی با تکانشی بودن، خود آگاهی حداقل، خود کنترلی محدود و تعهد ضعیف در روابط همراه است.بوید و هانت - - 2007دریافتند که سبک هویت سردرگم /اجتنابی رابطه ی منفی با پیشرفت تحصیلی دارد در حالیکه سبک هویت اطلاعاتی و هنجاری، رابطه ی مثبتی با موفقیت تحصیلی دارد .همچنین تحقیقات نشان می دهد که افراد در صورت عدم کسب موفقیت در هویت ممکن است دچار مشکلات رفتاری و روا ن شناختی نظیر مشکلات تحصیلی و سومصرف مواد و افسردگی شوند - محسنی،. - 1387
امروزه افت تحصیلی نه فقط یک مشکل آموزش که یک مشکل اجتماعی نیز محسوب می شود . به همین خاطر عوامل موثر در بروز آن را نه فقط در دانشگاه و درون دانشجو که در جاهای دیگر نیز باید جست و جو کرد . ذکر این نکته هم خالی از لطف نیست که شکست تحصیلی و لو بطور جزئی قاعدتاً هیچ دلیلی ندارد ، اما علت دارد . به عبارت دیگر با توجه به اختلاف منطقی در مفاهیم » دلیل « و » علت «از یک نگاه عقلانی هدف از تحصیل اساساً ارتقاء و موفقیت است و دلیلی ندارد که منجر به شکست گردد . چه ، نفس تحصیل برای درهم کوبیدن تو هم شکست و ناتوانی است . ولی در مقابل برای شکست تحصیلی هم مثل بسیاری از مفاهیم دیگر علل و عواملی را می توان بر شمرد . البته هر چند مرز بندی و تفکیک بین این عوامل ممکن نیست و هر کدام متاثر از دیگری می باشد - سیف،. - 1388
آنچه ازگذشته درمیان مردم مطرح بوده است ،بهره هوش باعث موفقیت های زندگی می شود ولی تحقیقات اخیر نشان داده است ،که نه تحصیلات،نه تجربه،نه معلومات ونه هوش شناختی - IQ - هیچ یک نمی توانند،تعیین کنند که چرا یک فرد موفق اما فرد دیگری موفق نیست.به یک معنا می توان گفت: که ما دو مغز ،دوفکر ودونوع هوش متفاوت داریم -1.هوش عقلانی -2 - IQ - هوش عاطفی . - EQ - آنچه در زندگی انجام می دهیم، هر دوی آنها یقین می کنند. فقط هوش بهر مطرح نیست. بلکه هوش عاطفی نیز حائز اهمیت است. درواقع هوش نمی تواند بدون هوش عاطفی به بهترین وجه کار کند.
این بدین معناست که هر کدام از آنها در زندگی فکری ما همکاری دارند وقتی این همکاری به خوبی کنش متقابل داشته باشند،هوش عاطفی ونیز قوای عقلانی، پدیدار می شود.اما باور جدید ما را به هماهنگ ساختن عقل و احساس توصیه میکند.برای اینکه بتوانیم این مطلب را در زندگی خود بکار گیریم باید درابتدا دقیقا دریابیم که استفاده از هوش عاطفی به چه معناست - اکبر زاده،. - 1387تحقیقات گلمن - 2003 - نشان داده که در اغلب موارد تفاوت در توانایی هایی نهفته است که هوش عاطفی نامیده می شود که شامل خویشتن داری، شوق وذوق، پایداری و توانایی بر انگیختن خود می باشد واین مهارت ها را می توان به کودکان اموخت به این صورت که برای انها فرصت بهتری فراهم کنیم تا هوش بالقوه ای را که قریحه ژنتیک به انان عطا کرده است را به کار بیندازند - آقایار،. - 1388
کوک - 2010 - در بررسی وضعیت هویت و سبک هویت دانش آموزان، دریافتند که تفاوت در وضعیت هویت، علتی برای تغییر معنادار در پیشرفت و خود مختاری تحصیلی، درگیری آموزشی و رشد روابط بین فردی است .دانش آموزان با سبک هویت اطلاعاتی، برای انطباق موثر با محیط، آمادگی بهتری دارند و افراد دارای سبک هویت سردرگم /اجتنابی با مشکلات بیشتری روبه رو هستند .نوجوانان با سبک هنجاری، اغلب خود کنترل، با وجدان و هدف مدار هستند .تحقیقات نشان می دهد که سبک سردرگم /اجتنابی با تکانشی بودن، خود آگاهی حداقل، خود کنترلی محدود و تعهد ضعیف در روابط همراه است - خسروپور،. - 1387ذوقی - - 1391 نشان داد هوش عاطفی با پیشرفت تحصیلی رابطه دارد و افزایش هوش عاطفی به سلامت روان و پیشرفت تحصیلی منجر می شود.مطالعه ی فیلیپس - - 2007نشان دهنده ی وجود رابطه ی معنادار بین باور به سرنوشت و احساس
