بخشی از مقاله
چکیده
در عصر حاضر وبا توجه به تالقی دو پدیده ی "رسانه "و "تکنولوژی" ،روش های یادگیری نیز به چالش کشیده شده وآموزش معنای دیگری پیدا کرده است. دیگر صرف توانایی خواندن ونوشتن برای سواد داشتن کافی نیست بلکه افراد باید توانایی تحلیل انتقادی تصاویر قدرتمند فرهنگ چند رسانه ای را داشته باشند وبا اشکال وشیوه های رسانه ای مختلف عقاید خود را بیان کنند.در این فرایند نظام آموزشی کشور باید با شناخت روح زمانه ونیازهای نشات گرفته از آن پاسخگوی تقاضای مبتنی بر شرایط جدید باشددر این بمباران اطالعاتی دغدغه آسیب رسانی رسانه ها وآسیب پذیری مخاطبان جوان بسیار مهم است.
در این میان از اهداف اصلی سواد رسانه ای آگاه کردن وسعی در کم کردن تاثیرات منفی رسانه ها بر روی جوانان است وکمک می کند تا آنان مستقالنه فکر کنند،باآگاهی کامل پیام های رسانه ای را پردازش کنند و به دانش موجود در هر رسانه ای دست یابند. نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر آن است که با توجه به اهمیت سواد رسانه ای متاسفانه آن طور که الزم بوده به آن توجه نشده وباید آموزشهای مدون وبرنامه ریزی شده در مورد سواد رسانه ای بخصوص برای کودکان ونوجوانان در سطح گسترده وعمومی آغاز شود.
مقدمه
شهروند بودن ،در دنیای جدید ،شایستگی هایی فراتر از توانایی های معمول در زندگی های سنتی پیشین را طلب می کند. امروزه دیگر از افراد، تنها انتظار نمی رود که محل ومکان زندگی خودشان را بشناسند ، بلکه می بایست بتوانند جایگاه یا موقعیت خودشان را در اجتماع تعریف و مشخص نمایند.تافلر - 2665 - 1 با اشاره به این که نظام های آموزشی به شدت تحت تاثیر رویکردهای جهانی قرار دارند ،معتقد است که با توجه به اهداف مهم مدرسه ، که آماده سازی کودکان ونوجوانان برای زندگی در جامعه است،انتظار این است که آموزش وپرورش با تغییرات اجتماعی،سیاسی واقتصادی در سطح ملی وبین المللی متناسب ،هم سو وهم جهت باشد.
او در ادامه نتیجه می گیرد که اگر آموزش وپرورش با رویکردهای جهانی هم سو نباشد، منسوخ خواهد شد وآموزش های غیر رسمی وفرا ملی جای آن را خواهند گرفت - خوارزمی،1378،ص. - 350 نقش آموزش در زندگی فردی واجتماعی انسان نقش اساسی است وتمامی دولتها آموزش برای همه وهمگانی کردن فرصتها ی آموزشی را از اهداف بزرگ خود ذکر کرده اند. . رشد وگسترش روز افزون نظامهای آموزشی از ویژگی های بارز عصر ماست - عالقه بند،1371،ص. - 16بررسی تاریخ آموزش در کشور نشان می دهد نظام آموزشی به دو قسمت آموزش عمومی وآموزش عالی تقسیم می شود تا سال 1310 ،اداره امر آموزش وپرورش کشور از مقطع ابتدایی تا سطوح عالیه بر عهده وزارت آموزش وپرورش بوده است واز آن پس،اداره امور مربوط به آموزش عالی از وزارت آموزش وپرورش جدا می شود و وزارت علوم وآموزش عالی تشکیل وعهده دار این وظایف می شود.
پس از پیروزی انقالب اسالمی وزارتخانه جدیدی به نام "وزارت فرهنگ وآموزش عالی " تشکیل شده اکنون نیز با تغییر نام به "وزارت علوم،تحقیقات و فناوری" اداره آموزش عالی را بر عهده داردبرنامه ریزی آموزش عالی وآموزش وپرورش،تابعی از برنامه ریزی جامع آموزشی یک کشور محسوب می شود و باید در راستای برنامه ریزی رشد وتوسعه اقتصادی ،اجتماعی ،فرهنگی و سیاسی باشد - چیت ساز،قماشچی،1397،ص - 150 .توجه به این هماهنگی موضوع مهمی است که نباید از نظر برنامه ریزان،کارشناسان وسیاست گذاران هر کشوری دور بمانددر این بین،تالش می شود که نظام آموزشی هر یک از کشورها با تحوالت اجتماعی،فرهنگی وپیشرفت های جهانی متناسب با قرن بیست ویکم هم گام گردد - عالقه بند،1371،صص. - 13-11 از ضرورتهای عصر جهانی شدن، نیاز نظام های آموزشی به تعلیم وتربیتی است که فراگیران را برای رویارویی با چالش های زندگی در حال تغییر وغیر قابل پیش بینی آماده سازد.
یکی از مهمترین چالش های عصر جهانی شدن در سطح کالن ،نفوذ پذیری مرزها وانتشار بی حد ومرز پیام های رسانه ای در جوامع است ودر سطح خرد نیز دیگر دیوارهای منازل چارچوب انحصاری وشخصی شهروندان محسوب نمی شود بلکه فضایی برای نفوذ امواج رسانه ای هستند - مایرز2،به نقل از ابیلی،1390،ص. - 7با توجه به وابستگی مخاطبان به رسانه ها وفرآورده های رسانه ای داشتن توانایی قدرت تجزیه وتحلیل ،تشخیص،درک وانتخاب پیام رسانه ای وهمچنین مقاوم سازی آنان در برابر نفوذ های ناشی از قدرت رسانه ها مهم به نظر می رسد.
از آنجایی که رسانه ها نقش مهمی در شکل گیری وتغییر نگرش،اندیشه ورفتار مخاطبان دارند آموزش وشناخت روش ها وعملکردهای رسانه ای قابل تامل است .در چنین وضعیتی ما باید درباره نگرش کودکان ونوجوانان کشورمان به پدیده جهانی شدن رسانه ها وتاثیر این نگرش بر نظام ارزشی هویت آن حساسیت کافی نشان دهیم وخود را برای پاسخگویی مناسب با این چالش عظیم جهانی آماده سازیم - انتخابی،1397،ص. - .06 ازسوی دیگربا ظهور تکنولوژی های نوین ،فرایند آموزش از انحصار مدرسه وآموزشگاه ها خارج شده وجهان پهناور به عرصه آموزش تبدیل گردیده است.
در این شرایط چگونه می توان زمینه های الزم شناختی وانگیزشی را در دانش آموزان ایجاد کرد تا به صورت خود انگیخته نسبت به محتوای رسانه ها واکنش نشان دهند.یکی از مهم ترین راه های دستیابی به این هدف ترویج اندیشیدن واندیشه ورزی در مدارس ومراکز آموزشی بهره گیری از آموزش سواد رسانه ای است - سلطانی فر،1395،ص. - 30 مطابق نظر پاتر - 1889 - 3 بسیاری از افراد واژه"سواد" را با رسانه های چاپی ربط می دهند و آن را معادل توانایی خواندن ونوشتن قلمداد می کنند. برخی نیز، در مواجهه با رسانه های دیگر ی همچون فیلم وتلوزیون ، این اصطالح را به "سواد بصری"بسط می دهند .
نویسندگان دیگری نیز از اصطالحاتی نظیر "سواد اطالعاتی"، "سواد کامپیوتری" استفاده می کنند، اما هیچ کدام اینها به تنهایی معادل "سواد رسانه ای " نیستند بلکه ، هر یک از اجزای سازنده وتشکیل دهنده سواد رسانه ای محسوب می شوند، یا به عبارت دیگر، سواد رسانه ای در برگیرنده همه موارد ذکر شده وشامل تمام این توانایی های ویژه است، چرا که اگر خواندن بلد نباشیم ، از رسانه های چاپی چیزی دستگیرمان نمی شود.
اگر در درک آداب بصری وروایی مشکل داشته باشیم ، نمی توانیم از برنامه های تلوزیون یا فیلم چیز زیادی درک کنیم، واگر نتوانیم از کامپیوتر استفاده کنیم ، از آنچه به مرور زمان دراین مهم ترین رسانه - اینترنت - رخ می دهد، بی خبر خواهیم ماند - کاووسی ،1395،ص. - 16 در واقع ،سواد رسانه ای چیزی فراتر وعمومی تر از هر یک از این توانایی های ویژه است و آن را چنین تعریف می کنیم: سواد رسانه ای مجموعه ای از جنبه های فکری است که ما به طور فعاالنه ، برای قرار گرفتن در معرض رسانه، از آنها بهره برداری می کنیم تا معنای پیام هایی را که با آنها مواجه می شویم ، تفسیر کنیم.
ما چشم اندازهای خود را با استفاده از ساختارهای دانش خود می سازیم .برای ساختن ساختارهای دانش ، به ابزار ومواد اولیه نیاز داریم.ابزار، مهارت های ما را در حوزه سواد رسانه ای وماده اولیه اطالعات به دست آمده از محتوای پیام ها ودنیای رسانه ای است.استفاده فعاالنه از رسانه ها بدان معنی است که ما از پیام ها آگاهیم وبه طور خود آگاهانه با آنها د رتعامل هستیم - بصیریان وبصیریان،1395،ص. - 35
براون - 2665 - 4 به طور سنتی، سواد رسانه ای به توانایی تحلیل وارزیابی محصوالت رسانه ای ، وبه طور گسترده تر به توانایی تحلیل وارزیابی محصوالت رسانه ای، وبه طور گسترده تر به توانایی ایجاد ارتباط موثر از طریق "نگارش خوب" اطالق می شد،اما طی نیم قرن گذشته،سواد رسانه ای شامل توانایی تحلیل شایسته وبه کارگیری ماهرانه روزنامه نگاری چاپی،محصوالت سینمایی، برنامه های رادیویی وتلوزیونی وحتی اطالعات ومبادالت کامپیوتری - از طریق شبکه جهانی اینترنت - است - ایزدی،1395،ص. - 53
در سی سال گذشته برنامه هایی در آموزش وپرورش کشور اجرا شد،اما به لحاظ مبانی نظری وسبک وسیاق آن متاسفانه روش های نوین ومناسب در عرصه تعلیم وتربیت به روشنی مشخص نبود.امروزه باید روشها ونگاه ها به فرایند یاددهی ویادگیری تغییر یابد وبرنامه محوری جایگزین کتاب محوری شود.با این نگاه در تاریخ 22آذر 1386 از سند راهگشا در آموزش وپرورش برای دستیابی به اهداف چشم انداز 1161 رونمایی شد.
