بخشی از مقاله
چکیده
بین معماری و شهرسازی با سبک زندگی رابطه عمیقی وجود دارد. معماری و شهرسازی از مظاهر مهم تمدنی محسوب می شود. سیطره معماری مدرن بر جوامع مسلمانان سبب شد تا به تدریج سبک زندگی غربی نیز بر زندگی آنان سایه افکند. معماری و شهرسازی اسلامی در فضای جهان بینی و فرهنگی اسلامی شکل می گیرد و اساس این معماری را اتصال به غیب و الهام الهی تشکیل می دهد.
معماری و شهرسازی اسلامی هم با سبک زندگی خود معمار در ارتباط است و علاوه بر این دارای ویژگی هایی است که هرکدام از این ویژگی ها زمینه شکل گیری و تقویت سبک زندگی اسلامی خانواده و افراد جامعه را فراهم می کند. تاثیر معنوی معماری بر انسان، وسعت خانه، پوشیدگی و حفظ حیا، کم هزینه و همگانی بودن، گسترش عرضی شهرها، مرکزیت مکان های مذهبی از جمله ویژگی های شهرسازی و معماری اسلامی است تاثیر بسیار زیادی بر ترویج سبک زندگی اسلامی در خانواده و جامعه دارد که در این نوشتار به تفصیل به آن پرداخته شده است.
-1 مقدمه
معماری و شهرسازی یکی از مهمترین مظاهر هر تمدنی به شمار میرود. بناهای تاریخی و آثار بهجامانده از شهرهای مسلمانان حکایت از آن دارد که معماری و شهرسازی نزد مسلمانان جایگاه خاصی داشته است و معماری مسلمانان دارای سبک خاصی بوده که آنان را از دیگر اقوام متمایز میکرد. معماریای که با تأثیر پذیری از بستر فرهنگی و اعتقادی اسلامی، هویت خاصی را به خود گرفته است. اگر چه که همهی بناهایی که در کشورهای مسلمان و به دست معماران مسلمان ساخته شده است را نمیتوان معماری آرمانی اسلامی خواند، اما ریشه فرهنگی و اعتقادی واحدی که بین مسلمانان وجود دارد سبب شده که ویژگیهایمشترکی در طراحی و نقش نگاری این بَناها وجود داشته باشد که یک نوع یگانگی در بین آنها به وجود بیاورد.
جرج میشل مینویسد: » معماری اسلامی فراتر از منظره گنبدها و منارهها، کاخهای معطر مطبوع و کاشیهای فیروزهای باشکوه و غیر از آن است، این معماری بیان حقیقی فرهنگ پرمایهای است که در عرض هزاران سال از ممالک اسپانیا و جاوه گرفته تا آسیای مرکزی و آفریقای ماورای صحاری را به هم نزدیک کرده و در بین آنها یگانگی ایجاد کرده است« - گروبه و دیگران. - 7 :1380 از نظر جرج میشل معماری چیزی فراتر از تاریخ فرم و سبک است؛ معماری در حقیقت دستاورد عوامل فرهنگی و محیطی است که شیوه زندگی مردم در آن نهفته شده است.
بهطور کلی در گذشته معماری و شهر سازی ارتباط عمیقی با اعتقادات و فرهنگ بومی مردم داشت و ساختار آن متأثر از عوامل محیطی و آب و هوای خاص هر منطقهای بودبه؛ عبارت دیگر معماری هر بَنا و شهری دارای هویت فرهنگی -مکانی خاصی بود و هر بَنایی با زبان حال از این سخن میگفت که به کدام وطن و فرهنگ تعلق دارد. از این رو محققان آثار تاریخی از روی طراحی و نقوش خاصی که بر روی آثار شهرها و بَناها باقی مانده است؛ به فرهنگ و عقاید مردمان آن دیار پی میبرند.
در دوران انقلاب صنعتی و رنسانس علمی در اروپا، معماری نیز تحولات اساسی پیدا کرد. آنچه سبب به وجود آمدن هنر، معماری و شهرسازی مدرن شد تنها تغییر جهان بینی معماران نبود بلکه زندگی صنعتی و ماشینی جدید، خود به خود محدودیتها و الزامات خاصی را برای معماران به وجود آورد. اگرچه اومانیسم، سکولاریسم و سرمایه داری از مبانی هنر و معماری مدرن است و همین جهان بینی، معماری خاصی را به وجود میآورد اما صنعتی شدن زندگی و تکنولوژی جدید نیز تأثیر بسزایی در ساختار بیرونی و درونی معماری و شهرسازی جدید داشت. باوجود اکتشافات علمی جدید و اختراع و تولید تکنولوژیهای نوین، شهرهای صنعتی و ماشینی جدید پدید آمدند. همین ورود ابزار و ماشین های جدید سبب شد که بخش زیادی از فضای ظاهری شهری تغییر پیدا کند.
از طرف دیگر در شهرهای مدرن چون که گسترش و انتقال زیرساختها و تکنولوژیهای جدید، پر هزینه و زمان بر است بهناچار برجها، آسمان خراشها، آپارتمانها و ... به وجود آمدند و بناهای شهری بیش از آنکه بهصورت عرضی گسترش پیدا بکنند رشد طولی پیدا کردند و همین امر سبب شد که نمای ظاهری شهری دچار دگرگونی شود. برای اینکه بتوان بناهای چند طبقه ساخت باید از ابزار و مصالحی استفاده شود که استحکام لازم را داشته باشد از همین رو در معماری و شهرسازی مدرن در زمینه ابزار و مصالح ساختمانی نیز تغییرات اساسی به وجود آمد. کمبود فضا و رشد طولی بَناهای جدید سبب شد که طراحی خاصی در ساخت خانههای جدید به کار رود؛ نداشتن حیاط و فضای سبز، وجود حمام و دستشویی در فضای داخلی خانه، آَشپزخانه اُپن و ... از جمله ویژگیهای معماری خانههای جدید است.
با ورود صنعت و تکنولوژی به کشورهای مسلمان بهتدریج سبک معماری و شهر سازی جوامع مسلمان نیز تغییر کرد؛ و معماری و شهرسازی مدرن را بدون کم و کاست بهکاملاً مقلدانه کسب کردند؛ بهطوری که برخی از بزرگترین برج و ساختمانهای مدرن در کشورهای مسلمان ساخته شده است. معماری و شهرسازی مدرن بهتدریج همهی شهرها و روستاهای سراسر جهان را فرا گرفت. معماریای که دیگر نشان دهنده هویت و فرهنگ مردم یک منطقه و کشور نیست.
این معماری در عین اینکه فرهنگ و هویت خاصی را به خود انتقال میدهد و در عین اینکه منشأ و مبدأ پیدایش آن مشخص است اما خالی از هر گونه هویت و وطن خاصی است. سخن در این است که آیا معماری و شهرسازی مدرن با اعتقادات و سبک زندگی اسلامی سازگار است؟ آیا برای تحقق سبک زندگی اسلامی باید معماری و شهرسازی اسلامی داشته باشیم؟ معماری اسلامی به چه معناست رابطه بین معماری و سبک زندگی چیست؟ ... .
-2 مفهوم شناسی
-2-1 معماری و شهر سازی اسلامی
مراد معماریی است که علاوه بر اینکه بر گرفته از چارچوبهای شرعی و اخلاقی است، معمار آن با رشد در فضای اعتقادی، فرهنگی و اخلاقی اسلامی، روح خود را چنان جلا میدهد که متصل به عالم غیب میشود و معانی غیبی به او الهام میشود.
