بخشی از مقاله
چکیده
با اوج گرفتن جنبش طرفداری از حقوق زنان و جنبش دانشجویی پاریس از سال 1960به این طرف که زیرساخت های نظری اروپا را تکان داد و مسایل جدیدی رامطرح کرد که دربسیاری از کشورهای جهان فراگیر شد.شهر مکان زندگی اجتماعی در جامعه مدنی است ،جامعه ای که در عین حفظ آزادی های فردی شهروندان ، زمینه کار ، بحث ، جریان اطلاعات ، مشارکت و... را برای گروه های مختلف انسانی بصورت مسالمت آمیز فراهم میکند . نقش پذیری زنان در اداره امور شهرها به عنوان یکی از اصلی ترین بازیگران عرصه شهری در شکل گیری حکمروایی خوب شهری اجتناب ناپذیر و حیاتی است . نتیجه بررسی ها نشان می دهد به تحقیق حکمروایی خوب شهری ، بدون تعریف و تبیین کاربردی جایگاه ویژه زنان به عنوان نیمی از شهروندان شهر ، و اصلی ترین گروه های ذینفع و ذی نفوذ در اداره امور شهرها است.
واژه های کلیدی: زن ، فضا ، جامعه مدنی ، حقوق زن ، فضای شهری
مقدمه
فضاهای شهری بهعنوان تجلیگاه کالبدی شهر باید نیازهای اجتماعی شهروندان را برآورده ساخته، بسترهای لازم را در دسترسی و تأمین خدمات موردنیاز استفادهکنندگان فراهم سازد و شرایطی فراهم سازد تا همه استفادهکنندگان اعم از مرد و زن از فضا لذت ببرند. در ایران به دلایل مختلف اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و... فضاهای شهری در انحصار مردان قرار داشته و توجه لازم به مشکلات زنان نظیر پیوند کار و خانواده و یا امنیت صورت نگرفته است. - روزنامه صبح ایران، فضاهای شهری مناسب زنان، یکشنبه 27 اردیبهشت - 1394فضای شهری بستری است که فعالیت ها و رفتارهای انسانی در آن شکل می گیرد و روابط اجتماعی و فرهنگی انسان ها با یکدیگر در این عرصه اتفاق می افتد. انجام فعالیت های گوناگون که در این عرصه ها اتفاق می افتد باید برای تمام گروه ها فارغ از سن،جنس،نژاد و... فراهم گردد. هرچند درک و تجربه گروه های مختلف در محیط متفاوت از یکدیگر است. - رضازاده، محمدی؛ - 1386
محدودیت های حضور زنان در فضاهای شهری ایران در ارتباط با هنجارهای غالب اجتماعی و اقتصادی قابل بررسی است، این هنجارها فضای خانه و فضای نزدیک آن را متعلق به زنان می داند. به صورتی که محدوده امن زنان ایرانی در قرون گذشته و حتی هم اکنون در برخی از شهرهای کهن ایرانی، فضای خانه و فضای نیمه خصوصی چند خانه، بن بست ها و هشتی کوچه های فرعی بوده است. در برخی از کشورهای مسلمان عربی، این موضوع با شدت بیشتری قابل بررسی است. در این کشورها زنان از محدودیت بیشتری برای حضور برخوردارند و در صورت عدم همراهی توسط جنس مذکر نمی توانند مدعی حقوق خود باشند. این مسئله در دنیای غرب نیز نمود داشته است به صورتی که علی رغم ضرورت و نیاز به حضور و لذت بردن از فضاهای شهری برای تمام گروه ها، زنان تا قبل از انقلاب صنعتی به دلیل رویکردهای غالب بر افکار مردم در ارتباط با خانه یا فضای نزدیک خانه بوده اند. - همان -
اما امرشوزه همه براین باورند که این گروه اجتماعی بدلیل ضرورت ارتباط با سایر گروه ها و برقراری تعاملات اجتماعی و حق حضور در فضاهای شهری بایستی سطحی از عدالت در طراحی و برنامه ریزی فضایی رعایت شود. هم چنین نباید از این امر غفلت نمود که زنان تنها کسانی هستند که نسبت به نیازهای خود در فضای شهری از آگاهی کامل برخوردارند. با بیان مسائل بیان شده این مقاله در ضمن بررسی عوامل محدودکننده زنان در فضاهای شهری،ضرورت و علت حضور زنان در فضاهای شهری از منظر حقوق شهروندی در جامعه مدنی را نیز مورد بررسی قرار می دهد . بنابراین در ابتدا تعریفی اجمالی از فضای شهری و عملکردهای آن ارائه می شود، در بخش بعد ضرورت حضور زنان در فضاهای شهری از دیدگاه حقوق شهروندی مورد بحث قرار می گیرد و سپس محدودیت های پیش روی زنان در فضاهای شهری و تفاوت های زنان و مردان مفصل بررسی می شود . - محمدی، مریم ؛ - 1387
فضای شهری
فضاهای عمومی مکانی برای رفع نیازهای روزمره و زندگی عمومی در شهرها هستند. این فضاها در طول زمان و براساس شرایط اجتماعی - اقتصادی و فرهنگی تغییر می یابند. فضاهای شهری هم چنین محفلی برای فعالیت های مختلف هستند. در تعریفی ساده فعالیت های بیرونی در فضاهای عمومی در سه دسته قرار می گیرند، هرمکانی با خواست های متفاوت در یک محیط کالبدی شامل این فعالیت ها خواهد بود. این فعالیت ها عبارتند از: فعالیت های ضروری واجباری، فعالیت های انتخابی و فعالیت های اجتماعی. - N,2004, 225 ,Doratli Pasaogullari, N - از آنجا که زندگی روزمره مردان و زنان در این فضاها رخ می دهد،مناسب بودن این فضاها برای استفاده تمام گروه ها موضوع بسیار مهمی است. اما تجربه استفاده از فضاهای عمومی، برای استفاده کنندگان مختلف با توجه به سن، جنس، طبقه اجتماعی و ... متفاوت بوده و در نوع زندگی و درک آن موثر است. - - Garcia - Riman, 2004, 216
تعامل اجتماعی در فضاهای شهری
فضاهای بازشهری بستر ارتباطات و تعاملات اجنماعی شهروندان می باشد. حضور مثبت افراد در فضاهای بازشهری سطح تعاملات اجتماعی و حس تعاون و شهروندی را ارتقا می دهد. از دلایل اهمیت چنین فضاهایی، امکان برقراری روابط و برخوردهای اجتماعی، جلوگیری از بروز مشکلات روانی،افسردگی،تقویت اعتماد به نفس و ... ذکر شده است - پاکزاد، . - 1384 بدیهی است لذت از حضور در فضاهای شهری و برقراری روابط اجتماعی حق تمام شهروندان است، بنابراین زنان نیز باید از حضور در فضا لذت ببرند.یکی دیگر نیازهای بسیار مهم هر انسان نیاز به برقراری رابطه با دیگران است که در این بخش به عنوان نیاز انسان ها مطرح می گردد؛ این نیاز زمینه ساز حضور انسان ها در فضا می شود. جان لنگ در این ارتباط دو دلیل عمده را بیان می کند؛ روابط متقابل اجتماعی از آن سو لازم است که احساس تعلق و دوست داشته شدن را در افراد ایجاد می کند. لذا فضاهایی که این ارتباطات را فراهم می سازند فضاهای مطلوبی محسوب می شوند - لنگ،25،1386؛مطلبی،61،. - 1380
ضرورت حضور زنان در فضاهای شهری
در این بخش برآن هستیم تا اهمیت حضور زنان در فضاهای شهری را از دید حقوق شهروندی در جامعه مدنی و براساس مفهوم شهروندی کثرت گرا بیان نماییم. همانطور که بیان گردید یکی از مهم ترین نیاز انسان ها در فضاهای شهری،نیاز به برقراری ارتباط در فضاهای شهری است. بنابراین زنان نیز باید به این نیاز خود پاسخگویند. فارغ از مسائل بیان شده،نباید فراموش نمود که زنان به عنوان یک شهروند کامل همانند مردان باید از حقوق شهروندی بهره مند شوند. بدیهی است حق حضور و ایجاد روابط اجتماعی،حق مسلم زنان است. - محمدی، مریم؛ - 1387
جامعه مدنی و ضرورت تقویت فضاهای عمومی
جامعه مدنی دارای تعاریف مختلفی است ، این امر متاثر از تفاوت تعاریف در زمان و جغرافیای متفاوت است. بعبارتی جامعه مدنی مفهومی است که بنابر اقتضای زمان و مکان دارای تعابیر مختلفی است. جان فریدمن جامعه مدنی را به عنوان تشکیلات اجتماعی بیان می کند. اجتماعی که فراتر از قلمروی نظارت و کنترل مستقیم دولت است. در تعریف دیگری آمده است، جامعه مدنی حوزه ای است عمومی میان دولت و شهروند، که با هدفی مشخص، مستقل از دو قطب به طور داوطلبانه تشکیل یافته است و برای اعمال و اختیارات هریک از قطب ها قاعده وضع می کند و حدود اختیارات آنها را تعیین می کند. جامعه مدنی شامل عرصه هایی است که می تواند و باید خارج از قدرت آمرانه عمل نماید - حبیبی،1384 ، - 27-26
