بخشی از مقاله
چکیده
در این مقاله پس از توضیحات مختصر در مورد شاخههاي ترکی و ویژگیهاي آنها جایگاه علی شیر نوایی در ترکی غربی بررسی و تأثیرات ارزندهاي که نوایی در ترکی و علیالخصوص در ترکی غربی گذاشته نشاندادهشدهاست. علاوه بر این به ویژگیهاي زبانی ترکی جغتایی که مانند ترکی عثمانی یک زبان ساختگی است پرداخته شده است. در این مورد تأثیرات زبانی و ادبی که نوایی با الهامگرفتن از زبان و ادبیات فارسی بر ترکی جغتایی و ترکی غربی علیالخصوص بر ترکی عثمانی گذاشته و نیز نحوة شکوفایی زبان و ادبیات ترکی در کنار ادبیات پیشرفته فارسی از دیدگاه نوایی بررسیشده است. نوع نگرش نوایی به زبان، ادبیات و فرهنگ فارسی در کنار زبان، ادبیات و فرهنگ ترکی و دیدگاه ترك شناسان برجسته مانند اکمان، رادلف، کوپرولوزاده، سما باروتچو اؤزاؤندر، احمد بیجان ارجیلاسون، احمد جعفر اوغلو و... در مورد زبان و ادبیات بهکارگرفته شده در نوشتههاي نوایی، تاثیرگذاري و آینده نگري نوایی از دیگر شعرا از موضوعاتی است که به آن پرداختهشده و از کارهاي انجام شده بر روي آثار نوایی در ترکیه نیز یاد شده است.
کلیدواژهها: ترکی غربی، امیر علیشیر، ترکی عثمانی، ترك شناسان، تأثیر و نفوذ زبان فارسی.
مقدمه
جهان راز آلود و رمز آمیز است؛ این نگاه آدمی است که جهان را ارزش گذاري میکند و رنج و اندوه، زشتی و زیبایی جهان را هویدا مینماید.آنچه اسارت جسمانی را قابل تحمل میسازد نگاه زیباشناسانه به جهان است. اگر جهان را از منظر زیباشناسی بنگریم، زیباست و قابل زیستن و زندگی با همه رنجها و سختیها و غصههایش، تنها در این صورت قابل تحمل خواهد بود. هنر نگاه زیبا شناسانه به جهان است.هنر ناسازهاي دنیا را بخشی از زندگی معرفی میکند و در نتیجه غم و اندوه ، خنده و شادي وهمه ي سازها و ناسازها بخشی از بازيهاي زیباي زندگی میشوند.امیر علیشیر نوایی نشان عظمت فرهنگ و هویتِ قوم ایرانی است. او از نوادگان چنگیز است. جاي شگفتی است در حالی که نیاي او از سر مردم مناره میساخت. او مناره برمساجد میسازد تا رستگاري را براي همان مردم به ارمغان آورد.
عصر امیر علیشیر نوایی، رنسانس جامعه ایرانی بعد از حمله مغول است. مغولها و تیمور لنگ زمین و زمان را به خون آلودند و زندگی را تحقیر کردند. بخش عظیمی از آموزههاي عرفان و تصوف نیز، در حقیرجلوه دادن زندگی، شکل گرفت.امیر علیشیر نوایی با گسترش هنر و روح تقدسی که به آن بخشید بر خلاف باورهاي ضد حیانیِ عصر، زندگی را معنا و تحرك بخشید و لذتهاي سا ده و بی غرض هنري را براي مردم خویش به ارمغان آورد. با هنر زندگی را آذین بست و آن را در مرتبه اي بالاتري قرار داد.پرسش این است که امیر علیشیر نوایی علم و هنر را براي گسترش قدرت به کار گرفت ؟ و یا بر عکس از قدرت براي گسترش علم و هنر بهره گرفت؟ یا منافع علم وهنر با منافع قدرت در آمیخت و آنها را در مسیري مشترك قرار داد.
دورههاي زبان ترکی
با وجود حاکمیت ترکان بر جغرفیاي وسیعی از جهان قبل از گؤك توركها مثل امپراطوري هونها، هیچ گونه متن نوشتاري تا به حال پیدا نشده است. متون نوشتاري و ادبی ترکان از دوره دوم گؤك توركها یعنی کتیبههاي اورخون مورد بررسی قرار میگیرد و از آن زمان به بعد زبان ترکی بدون انقطاع هم زبان رسمی بوده و هم زبان ادبی بوده است. با این تفاوت که مرکزیت حاکمیت و به طفیلی آن مرکزیت ادبی و رسمی زبان ترکی در دورههاي مختلف تغییر میکرده است. با وجود این تغییر مکانی، وحدت ادبی و زبانی همیشه حفظ میشده است؛ اما از زمانی که ترکان سلجوقی بر ایران و آسیاي صغیر تسلط یافتند آن وحدت ادبی و زبانی ذکر شده دو تکه شد یعنی ترکی شرقی با محوریت ترکی جغتاي و ترکی غربی با محوریت ترکی عثمانی به توسعه و پیشرفت خود ادامه داده و محصولات ارزنده اي تقدیم بشریت کردند. البته ناگفته نماند ترکی شرقی در ابتداي تسلط ترکان بر فلات ایران و آناطولی در این محیط رایج بود ولی رفته رفته ترکی غربی از دل ترکی شرقی به عرصه ظهور در آمد.
نگاهی کوتاه به زندگی نامه و دوران نوایی
علی شیر نوایی بزرگترین شاعر و نویسندهي ترکی جغتاي است. نه تنها در ادبیات جغتاي بلکه یکی از بزرگترین شاعران در تمام ادبیات ترك است. در 9 فوریه 1441 در هرات متولد شده و در 3 ژانویه 1501 نیز در همانجا از دنیا رفته است، از خانواده اي است که به سراي تیموري خدمت میکردهاند. پدرش قیاس الدین کیچکینه بهادر، اصلیتش از ترکان
