بخشی از مقاله
چکیده
از بهترین و برجسته ترین آثاری که در تاریخ تفکر بشری در ادبیات موجود است قابوس نامه و سیاست نامه هستند. این آثار ارزشمند به مقتضای تعلیمی بودنشان مستعد جستارهای اخلاقی،انسانیت وعدالتند. با مطالعه ی موشکافانه و عمیق این دو اثر می توان رگه هایی از آموزه های جرم شناسی، کیفر و مجازات،سیاست های جنایی و چاره جویی های پیشگیرانه از وقوع جرم منطبق با اوضاع آن زمان را یافت که با ذکر بسیاری از علل وقوع جرم به صورت کلی سعی در اصلاح و تربیت فرد و جامعه برآمده اند با توجه به نو و بکر بودن موضوع ناکافی بودن و عدم منابع،نگارنده کوشید در این مقاله با توجه به مباحث جرم شناسی، متن این دو اثر را بازخوانی کند و بعد از تعریف جرم ، سیاست های جنایی و روش های پیشگیری، مصادیق منطبق با این تعریفات را در این دو اثر یافت و سپس به تفکیک هر قسمت به تحلیل آن پرداخت تا قدمت اندیشه های جرم شناسی در ادبیات ایران بیشتر نمایان شود.
کلید واژه : قابوس نامه، سیاست نامه، جرم شناسی، سیاست جنایی
مقدمه
جرم از جمله موضوعاتی است که درتمام دوره ها مورد بررسی قرارگرفته و راه کارهایی جهت جلوگیری از آن ارائه گردیده است. با نگاهی دقیق درمی یابیم که یکی از علومی که به این مسئله پرداخته ادبیات است که با ارائه برخی راه کارها و عملکردها در رویارویی با ناهنجاری ها و رفتارهای نابجا و همچنین پایه گذاری و تقویت ارزشهای اخلاقی و معنوی همچنان فعال بوده است با جستجو در آثار ادبی به موارد بسیاری بر می خوریم که در بطن خود اندیشه های جرم شناسی را در خود دارند. شاعران و نویسندگان ما در دوره های مختلف با انسان های گوناگون اعم از صالح و طالح،جامعه،ارزش ها و فرهنگ ها آشنا بوده و بنا به اهمیت انسانیت و بشر دوستی با نوشته های خود سهمی بزرگ در اصلاح جامعه و بسط و گسترش بخشش جرم و همچنین مجازات به تناسب جرم داشته اند و با خلق آثاری مشحون از مفاهیم تعلیمی، دعوت به اخلاق ، شناخت خود و بسیاری از آموزه های اخلاقی دیگر، میراث گران بهای اصلاح و تربیت و پیشگیری از جرم و گناه را برای آیندگان به یادگار گذاشتند.
بیان مسئله:
در طول تاریخ برای مقابله با پدیده ی جرم بنا به نوع آن درجوامع، تعداد وتنوع ونحوه ارتکاب آن، مورد بررسی قرار گرفته است وجهت پیشگیری از وقوع جرم و نابسامانی راهها و روشهایی اتخاذ گردیده این سیاستها اگرچه در روزگاران کهن به صورت علمی و منظم نبوده است اما نمونه های آن را در آثار ادبی به فراوانی می یابیم که به صورت پند و اندرز به فرهنگ جامعه تزریق می شده است.دو استاد بزرگ اخلاق، عنصر المعالی و خواجه نظام الملک در زیباترین و آموزنده ترین آثار خود در تشریح آداب و شرایط رسیدگی به امور مختلف، وارد جزییات نیز می شوند و موارد بسیاری از جرم را مطرح و راهکارهایی جهت جلوگیری از وقوع را آن نیز بیان می دارند.
پیشینه تحقیق :
1 کتاب اندیشه های جرم شناسی در آثار سعدی و مولوی نوشته آقای عباس ایمانی، چاپ دوم سال 1390 که به پیوند عمیق حقوق کیفری و جرم شناسی با ادبیات پرداخته و به خوبی به رگه های باریک این ارتباط اشاره کرده اند.2 مقاله ای با عنوان بررسی قصه های کلیله و دمنه از منظر جرم شناسی وسیاست جنایی نوشته آقای علی پورحسن سنگری درسال 1392 در فصلنامه تعالی حقوق، شماره 5 که جنبه حقوقی آن بر جنبه ادبی می چربد و شواهد اندکی از کلیله و دمنه ارائه شده و بیشتر به ذکر صفحه و یا عنوان داستان و باب کفایت شده است.
تعاریف:
جرم چیست؟
» جرم پدیده ای ضد اجتماعی است که گاهی نسبت به اموال مردم، گاهی نسبت به تمامیت جسمانی یا شخصیت معنوی آنان، گاهی نسبت به امنیت جامعه و گاهی نسبت به اخلاق عمومی، ارتکاب می یابد و از این جهت ، جرم انگاری و تعیین مجازات برای مجرمان با نظم جامعه ارتباط پیدا می کند. - « زراعت، 1390 - 27 :هر عمل و رفتاری که باعث برهم زدن نظم و سلامت افراد و جامعه و نقض قوانین گردد و به دنبال خود مجازات را به همراه داشته باشد جرم تلقی می گردد بنابراین سلامت و امنیت جامعه در آن است که افراد به حقوق و حدود یکدیگر و قانون کشور احترام بگذارند.
پیوند ادبیات با جرم شناسی و پیشگیری از جرایم
روند تفکر جرم شناسی وادبیات وسیر تکوین آنها حول محور انسان،عدالت،صلح، پرهیز از افراط کاری،خردورزی،برابری وبرادری واحترام به انسان است.این مفاهیم نه فقط متعلق به جرم شناسی است ونه
