بخشی از مقاله
چکیده:
معماری منظر دلالت بر حرفه ای دارد که قصد آن طراحی و ساماندهی منظر است. بنابراین تعریف مفهوم منظر به شناخت دامنه فعالیت این حرفه کمک خواهد کرد. امروزه معماری منظر به بخش وسیعی از محیط طبیعی و باز توجه دارد. همچنین نقش بسیار مهمی را نیز در مدیریت به تعادل رسانیدن مجموع عوامل و عناصر طبیعی مصنوع در جوامع زیستی ایفا می کند. فعالیت کنونی معماری منظر همچنان ضمن اتکا به سنت ها و تجربه های تمدن کهن به صیانت از منابع طبیعی و ارزش های فرهنگی می پردازد. از سوی دیگر بحران محیط زیست مشکلی است که دهکده جهانی با آن روبروست.
آدمی در دنیایی زندگی می کند که نیاز توجه به محیط با رویکردی زیست محیطی و زیباشناسی روزبه روز در آن بیش تر می شود. در این میان معماری منظر سعی دارد با یاری جستن از تمامی شرایط محیط و نگرشی نو رابطه انسان با طبیعت را بررسی کند. این مقاله به شناخت، بررسی و ارتباط میان معماری منظر و هنر محیطی با توجه به جلوه های نو در معماری منظر پرداخته است. در این مقاله سعی شده ضمن بررسی معماری منظر و شاخه های آن و جلوه های نو در معماری منظر که یکی از مهم ترین این جلوه ها صیانت از منابع طبیعی و یاری جستن از تمامی شرایط محیط و نگرشی نو در رابطه انسان با طبیعت است، به بررسی رابطه معماری منظر و هنر محیطی پرداخته است. و در پایان به بررسی چند نمونه موردی برای ارتباط این دو شاخه خاص اشاره شده است. شیوه بکار رفته در این مقاله تحقیقی - پژوهشی می باشد کلید واژه ها: معماری منظر ، هنر محیطی ، محیط زیست انسان و طبیعت
مقدمه:
منظر شهری، حوزه نوینی از مطالعات شهر است که به مجمل شناسی منحصر نمی شود، بلکه ادراک سیال شهروندان از شهر را در ارتباط با نمادها و مصادیق فیزیکی آن ها با بررسی تاریخی و حوادث اجتماعی، مورد مطالعه قرار می دهد. تفسیر منظر شهری، تحولات تاریخی شهر و ذهنیت شهروندان را رمزگشایی می کند؛ به شرط آن که ردپای تاریخ بر صورت شهر باقی مانده باشد. اگرچه منظرشهر براساس بعد معنایی شهر پدید آمده؛ اما کارکردها و کالبد شهر ابزار کنترل و هدایت منظر شهر است. - بدک، اگوسین - 1387 - منظر، مکان، تاریخ، ترجمه: مریم منصوری، باغ منظر، شماره . - 9 با توجه به آسیب های شدید زیست محیطی در دهه های اخیر، نیاز به یک بسیج همگانی و استفاده از معماری منظر و هنر محیطی است.
-1 طرح مسأله و هدف:
مرور پژوهش های انجام شده نشان می دهد که مسأله ی جلوه های نو در معماری منظر و محیط زیست کم تر مورد توجه قرار گرفته است. این مقاله با توجه به موارد فوق، پی گیر یافتن پاسخ های سؤالات زیر در زمینه ی استفاده از جلوه های نو در معماری منظر است.
- معماری منظر چگونه به احیای محیط زیست می انجامد؟
- جلوه های نو در معماری منظر کدامند؟
- ارتباط میان هنر محیطی و معماری منظر چگونه شکل می گیرد؟ به نظر می رسد با دستیابی به اهدافی که در تناظر با سؤالات فوق مطرح می شوند، نتایج حاصل از این بررسی ها بتواند زمینه ساز مداخله ای آگاهانه و سودمند در محیط اطرافمان باشد.
-2 مبانی نظری معماری منظر:
منظرشهر، مجموعه ای از عناصر طبیعی و مصنوع محیط است که در منظومه ای شکل یافته در طول تاریخ با حضور انسان ها پدید آمده است. هر آنچه ادراک ما از شهر را می سازد، عنصر منظر است: کوه، خانه، ماشین، درخت - م. لواسانی، . - 1387 منظر شهری دانش، دانش شناخت مفهوم شهر نزد شهروندانی است که در طول تاریخ در آن محیط زیسته اند و با کالبدهای طبیعی و مصنوع محیط ارتباطی معنایی تولید کرده اند که در تداوم حیات معقول آن ها نقش اساسی دارد.
-1-2 دیدگاه ها و نظریه های مطرح در مورد معماری منظر
بررسی جداگانه سه بعد معنایی، عملکردی و کالبدی شهر نشان می دهد که سابقه مطالعات و برنامه های منظر عمدتاً معطوف به دو بعد عملکردی و کالبدی آن است. آنچه به عنوان بعد معنایی شهر مورد توجه بوده، بیش تر معطوف به حفظ نمادهای تاریخی با وجه کالبدی غالب است. از جمله در سیاست های حفظ میراث فرهنگی، آنچه موضوع حفاظت است کالبدهای حاوی ویژگی های خاص معماری -و ندرتاً در ارتباط تاریخی با حادثه یا شخصیت اجتماعی - است.
-2-2 تعریف منظر و منظرشهری
منظر شهر، ترکیب نسبتاً جدیدی است که پیش از آنکه دست اندرکاران علم و نظر به تبیین آن بپردازند در میان مردم و حرفه مندان مورد استفاده واقع شد. نخستین بار مرحوم دکتر »مزلین« در دهه 50، که کتاب »کوین لینچ« به نام تصویر شهر را سیمای شهر ترجمه کرد. منظر حوزه قابل رؤیت از یک نقطه، یک مسیر و مکان ویژه است.
بستر منظرشهر: هندسه فضا، کالبد و به عبارت دیگر، فرم کالبدی است.
منظر، گونه ای دیگر از مکان است. منظر، محصول تعامل انسان و محیط در فضاهای بیرونی است - برک، . - 1387 منظر دارای ماهیت مکان و محصول تجربه انسان در فضا است اما فضای منظر، با فضای معماری تفاوت دارد. فضای منظر، کرانه های بارز معماری را ندارد. منظر عرصه ای میانی است. منظر فضای کلان زیست انسان در محیط است. منظر خودبه خود پدید نمی آید. انسان با همه پیچیدگی های ذهنی خود، در فرایندی رفت و برگشتی با طبیعت و میحط، از آن ها اخذ و در آن ها رخنه می کند.
رنگ مشترک طبیعت و تاریخ در منظر پیداست.
-3تعریف هنرمحیطی
هنرمحیطی،دیدی جدیدازرابطهما باطبیعت رادربرابرمان قرارداده وراهکارهایی نو برای همزیستی بامحیط اطراف دراختیارمان میگذارد. هنرمحیطی،گاه درمسیراحیاوبازآفرینی محیطهایآسیبدیده قرارمیگیرد. برای نمونه، اکوسیستمهایآسیبدیده رابه روشهای هنری وزیباشناختی،احیاوبازآفرینی میکند اغلب شامل دغدغهها یاکولوژیکال - بومشناختی - است . امااین تنهاخصیصهقابل ذکرایننوع هنرنبوده واینگونههنری تعاریف متنوع ومتغیری داشته است.
-1-3شاخه های هنر محیطی -هنر ترمیمی
یاهنرترمیمی،به شاخهای ازهنراطلاق میشود که بازیابیوترمیم طبیعت آسیبدیده،واکوسیستم های صدمهخورده یاحتی آلوده راوجه همت خودقرارداده ودراین راستاعمل میکند. البته این شاخه رامعمولاشکل یازاکوآرت میدانند.
-هنربوم شناختی این واژه درواقع خلاصهاکولوژیک آرت است. این شاخه ازهنربه جنبشی اشاره داردکه به مسایل زیستمحیطی حساس بوده ومعمولامتضمن همکاری هنرمندبادیگران وبه بیان دیگرمشارکتی
-4نتایج
-1-4 پیوند منظرشهری و طبیعت
پیوندی بین عنصر زمین و الگوهای طبیعی در شکل زمین است. مؤلفه های شکل زمین ، توپوگرافی، پوشش گیاهی، آب و چشم اندازهای افقی به عنوان مهم ترین ارکان این مفهوم مطرح است که این پیوند در سه سطح کلان، میانی و خرد کاربرد دارد.
-2-4 پیوند هنر محیطی و منظرشهری
هنر محیطی امروز نسبت به چند دهه پیش خود آنچنان گسترش یافته و تغییر کرده که گفتن یک تعریف مشخص و منسجم از آن سخت می نماید. این هنر بیش از این که خلق کننده ی محیطی برای دربرگرفتن و جذب مخاطب باشد. در گونه ی هنرهایی دسته بندی می شود که دخل و تصرف در محیط طبیعی را هدف خویش قرار می دهد - آکسفورد . - 198 - 2003 معماری منظر نیز در همین راستا در جهت احیا، حفظ و زیباسازی محیط زیست تعریف می شود.
-4-4 نمونه موردی:
-1-4- 4در سال 1982 آگنس دنس، هنرمند حرکتی تماشایی انجام داد و با کاشت گندم زاری در حاشیه یکی از شلوغ ترین شهرهای توسعه یافته، غوغایی برپا کرد. تا مدتی این گورستان زباله بزرگترین قطعه زمین خالی در منهتن بود؛ محلی که می توانست تصویری از معماری منظری ایده آل باشد. دنس هشتاد کامیون پر از روخاک را، در منطقه ای به وسعت 8000 مترمربع پخش کرد. این منطقه بدلیل ضایعات زباله های این مجسمه ها نه تنها باعث بالا بردن کیفیت منظر این ساحل شده شهری برای مصارف کشاورزی مناسب بود. پس با دست 285 شیار بلکه هر بیننده ای را به فکر فرو می برد که آیا این همه بطری فقط را در زمین به وجود آورد، قلوه سنگ ها و زباله ها را کنار زد و گندم در یک ساحل کوچک رها شده است؟
شاید اگر این بطری ها به ها را با دست، بذرافشانی کرد. این گندم زار درخشان و هموار، صورت جداگانه در هر طرف ساحل رها می شوند این قدر جلب تضادی نمادین را با آسمان خراش های خاکستری شهر پدید آورده توجه نمی کرد و عموم را به فکر فرو نمی برد. تجمع این بطری ها بود. رنگ زرد این کشتزار گندم، عملاً، باد و برج تیره مرکز تجارت در یک مکان به صورت هنرمندانه باعث افزایش آگاهی عموم از جهانی در تضاد بود و در افقی که بر فراز گندم ها سایه افکنده بود مشکلات و آسیب هایی شده که خواسته یا ناخواسته به محیط وارد می شد مجسمه آزادی را، همچون وعده ای امیدبخش، نظاره کرد.می کنند.
دسن با اهمیت هر چه بیش تر به محیط زیست و ارتباط عمیق مرکز هنری استورم کینگ، در نیویورک، پارکی بی نقشه و بسیار میان انسان و طبیعت جلوه ای نو از معماری منظر را در اشتیاق به تماشایی است و تعداد بسیار زیادی مجسمه که، خصوصاً،م برای این زندگی ییلاقی در کنار زندگی شهری نشان داد - ص 42 هنر زمین - . منطقه ساخته شده است در آن به چشم می خورد. رالف ای آگدن و اچ پیتر استرن این مرکز مجسمه را، در سال 1960، تأسیس کردند. این مجموعه در زمینی به وسعیت دویست هکتار بنا شده و پوشیده از مرغزارها، کشتزارها و جنگل هایی است که در مقابل این چشم انداز مجسمه ای در زمین های مرتفع هادسن قد علم کرده اند. از این مکان می توان آثاری را دید که، در اندازه های بسیار بزرگ، مخصوصاً، برای این محل سفارش داده شده اند. ساخته های هنرمندانی همچون الگزندر کالدر، مارک دی سوورو، هنری مور،ایسامونوگوچی و لوییز نولسن در این مرکز به چشم می خورد.
-2-4-4ماهی های غول پیکر در ساحل ریودوژانیرو
اگر در ساحل Botafogo نزدیک ریودوژانیرو در برزیل قدم بزنید علاوه بر زیبایی های خیره کننده این ساحل شاید سه ماهی بزرگ ساخته شده در ساحل جلب توجه می کند. استفاده از هنر محیطی در این ساحل بسیار هوشمندانه و زیبا بوده است. این ماهی های غول پیکر از بطری های پلاستیکی قابل بازیافت رها شده در ساحل ساخته شده اند. هدف از ساختن این ماهی ها آگاهی دادن به مردم بوده است.
در سال 1997، از اندی گلدزورسی درخواست شد تا مجسمه ای را در این مکان خلق کند. وی، دو سال بعد، »دیوار استورم کینگ« را، به طول هفت صد متر، با سنگ های معمولی، روی زمین های آنجا ساخت. این پروژه با گشتن و پیاده روی کردن در اطراف این ملک شروع شد. وی در طراحی های خود ایده بازسازی دیوارها، با استفاده از سنگ های قدیمی و بهره گیری از همان ساختار موجود برای به وجود آوردن پیوستگی میان درختان روییده روی بقایای این دیوارها را گسترش داد. نخستین قسمت این دیوار، در خطی مارپیچ و باشکوه در میان درختان و در همان مسیری که زمانی دیوار قدیمی ییلاق در نزدیکی رودخانه امتداد داشت، پیچ و تاب
